Το μυαλό σου αλλάζει σε 5 εποχές: Οι επιστήμονες ανακαλύπτουν το χάρτη της νευρωνικής ζωής
-
Επιστήμονες εντόπισαν τέσσερα κρίσιμα turning points στην εξέλιξη του εγκεφάλου — στις ηλικίες 9, 32, 66 και 83 — που σηματοδοτούν αλλαγές σε αποδοτικότητα, σταθερότητα και εξασθένηση των νευρωνικών συνδέσεων.
-
Η γνωστική πορεία δεν είναι γραμμική: μόνο η ηλικιακή φάση 9–32 εμφανίζει συνεχή βελτίωση συνδεσιμότητας, ενώ από τα 32–66 το σύστημα σταθεροποιείται και μετά τα 66 γίνεται ολοένα και πιο «αρθρωτό».
-
Η έρευνα βασίζεται σε 3.800 MRI scans, αλλά οι ειδικοί σημειώνουν ότι απαιτείται περισσότερη και πιο ομοιογενής τεκμηρίωση πριν θεωρηθούν οριστικά τα συμπεράσματα.
Καθώς μεγαλώνουμε, ο ανθρώπινος εγκέφαλος «ξαναρυθμίζει» τον εαυτό του.
Η διαδικασία αυτή εξελίσσεται σε διακριτές φάσεις — ή «εποχές» — σύμφωνα με νέα έρευνα, καθώς η αρχιτεκτονική των νευρωνικών δικτύων μας μεταβάλλεται και ο εγκέφαλος αναδιαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε και επεξεργαζόμαστε πληροφορίες.
Για πρώτη φορά, οι επιστήμονες λένε ότι εντόπισαν τέσσερα καθοριστικά σημεία καμπής μεταξύ αυτών των φάσεων στη μέση ανθρώπινη ζωή: στις ηλικίες 9, 32, 66 και 83. Σε κάθε ενδιάμεση περίοδο, ο εγκέφαλος παρουσιάζει εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά στη δομή και στη λειτουργία του.
Τα ευρήματα, που δημοσιεύτηκαν στο Nature Communications, δείχνουν ότι η ανθρώπινη γνωστική λειτουργία δεν ακολουθεί μια απλή ανοδική πορεία μέχρι ένα «peak» και έπειτα παρακμή.
Στην πραγματικότητα, η περίοδος από τα 9 έως τα 32 είναι η μόνη φάση της ζωής όπου τα νευρωνικά μας δίκτυα γίνονται ολοένα και πιο αποτελεσματικά.
9–32 ετών: Η εποχή της εκρηκτικής αναδιοργάνωσης
Κατά τη διάρκεια αυτής της δεύτερης φάσης, ο εγκέφαλος χαρακτηρίζεται από ταχύτατη επικοινωνία ανάμεσα σε όλα τα τμήματα και υψηλή αποδοτικότητα συνδέσεων.
Δεν είναι τυχαίο, σημειώνει η Mousley, ότι οι περισσότερες ψυχικές διαταραχές κάνουν την εμφάνισή τους σε αυτή την περίοδο. Ίσως η ίδια η διαδικασία επανασυνδεσμοποίησης να αποτελεί ευάλωτο σημείο.
32–66 ετών: Η εποχή της σταθερότητας
Ο εγκέφαλος «σταθεροποιείται», με τις αλλαγές να συνεχίζονται μεν, αλλά πιο αργά και λιγότερο θεαματικά. Οι ερευνητές θεωρούν ότι σε αυτή την περίοδο οι άνθρωποι «σταθεροποιούνται» και σε επίπεδο νοημοσύνης και προσωπικότητας.
66–83 ετών: Η εποχή της «αρθρωτής» λειτουργίας
Το νευρωνικό δίκτυο αρχίζει να σπάει σε υπερσυνδεδεμένα υποδίκτυα, τα οποία όμως επικοινωνούν λιγότερο μεταξύ τους.
Από τα 83 και μετά: Εξασθένηση συνδέσεων
Ο εγκέφαλος στηρίζεται ολοένα και περισσότερο σε μεμονωμένες περιοχές, καθώς οι συνδέσεις μεταξύ τους αποδυναμώνονται.
Η Mousley τονίζει: «Η εξέλιξη του εγκεφάλου δεν είναι γραμμική. Αυτή είναι η πρώτη προσπάθεια να κατανοήσουμε πώς οι αλλαγές του επηρεάζονται από την ηλικία».
Πώς έγινε η έρευνα
Η ομάδα ανέλυσε MRI diffusion scans — εικόνες που δείχνουν πώς κινούνται τα μόρια νερού στον εγκέφαλο — από περίπου 3.800 ανθρώπους ηλικίας από νεογέννητα έως 90 ετών.
Η τεχνική αυτή επιτρέπει στους επιστήμονες να χαρτογραφήσουν τα νευρωνικά μονοπάτια χωρίς επεμβατικές μεθόδους.
Τα όρια της έρευνας
Ο Rick Betzel, νευροεπιστήμονας που δεν συμμετείχε στη μελέτη, θεωρεί τα ευρήματα «συναρπαστικά» αλλά τονίζει πως απαιτούνται περισσότερα δεδομένα.
Όπως λέει, η μελέτη συνδυάζει εννέα διαφορετικά datasets, τα οποία ποικίλλουν σε ποιότητα, κάτι που ίσως αλλοιώνει μικρές αλλά σημαντικές λεπτομέρειες.
Παρόλα αυτά, αναγνωρίζει ότι οι επιστήμονες πίσω από τη μελέτη «έχουν κάνει την καλύτερη δυνατή προσπάθεια» και ότι η ιδέα των διακριτών «εποχών» του εγκεφάλου είναι πολλά υποσχόμενη — αλλά χρήζει μελλοντικής επιβεβαίωσης.
«Τα εγκεφαλικά δίκτυα αλλάζουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής — απολύτως. Το αν υπάρχουν συγκεκριμένα, απόλυτα σημεία καμπής; Μένει να το δούμε», σημειώνει.
