Τζαφάρ Πανάχι: Από τη φυλακή στις Κάννες και τον Χρυσό Φοίνικα
Ο Ιρανός σκηνοθέτης, Τζαφάρ Πανάχι επέστρεψε μετά από 14 χρόνια στο Φεστιβάλ Καννών φέτος, όπου μάλιστα η ταινία του «It Was Just an Accident» κέρδισε τον Χρυσό Φοίνικα.
Στον Πανάχι απαγορεύτηκε να γυρίζει ταινίες και να ταξιδεύει στο εξωτερικό και πέρασε μήνες σε φυλακές της Τεχεράνης, συμπεριλαμβανομένης της περίφημης φυλακής Evin.
Το 2010 καταδικάστηκε σε 6 χρόνια φυλάκιση για «προπαγάνδα κατά του κράτους» και απελευθερώθηκε προσωρινά μετά από απεργία πείνας. Παρά την καταστολή, συνέχισε να δημιουργεί ταινίες κρυφά, όπως το «This Is Not a Film» και το «Taxi», που σχολιάζουν την κατάστασή του με κρυφό τρόπο.
Το 2022 ενεργοποιήθηκε ξανά η ποινή του, όταν διαμαρτυρήθηκε για τη σύλληψη συναδέλφου του, αλλά αφέθηκε και πάλι ελεύθερος υπό όρους μετά από νέα απεργία πείνας, ενώ τελικά η απαγόρευση ταξιδιών και η ποινή του αρθήκαν μετά το κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία». Παρά το ότι θεωρεί τον εαυτό του θύμα αδικίας, ο Πανάχι εκτιμά πως η φυλάκιση τον άλλαξε θετικά, τον φέρνοντας σε επαφή με ανθρώπους που δεν γνώριζε και εμπνέοντας την τελευταία του ταινία.
Η ταινία ξεκινά με έναν μηχανικό που πιστεύει ότι ένας πελάτης είναι ο βασανιστής του από τις φυλακές, παρότι δεν μπορεί να το επιβεβαιώσει λόγω τυφλώματος κατά τις ανακρίσεις. Απελπισμένος, τον απαγάγει και ζητά βοήθεια από άλλους πρώην κρατούμενους. Παρότι το θέμα είναι βαρύ, η ταινία περιλαμβάνει και χιουμοριστικά στοιχεία που αντανακλούν την ιρανική κουλτούρα του να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες με χιούμορ, ακόμα και σε τραγικές στιγμές.
Ο Πανάχι γύρισε την ταινία κρυφά στο Ιράν και την επεξεργάστηκε στη Γαλλία, παρακάμπτοντας τη σκληρή κρατική λογοκρισία, επειδή στην ταινία δείχνει γυναίκες χωρίς μαντήλες, κάτι σπάνιο στον ιρανικό κινηματογράφο, ειδικά για σκηνοθέτες που παραμένουν στη χώρα. Ο συνεργάτης του, Μοχάμαντ Ρασουλόφ, καταδικάστηκε επίσης σε φυλάκιση και βίαιη τιμωρία για την τέχνη και τον ακτιβισμό του, αλλά διέφυγε από το Ιράν.
Ο ίδιος ο Πανάχι αντιμετωπίζει με ρεαλισμό την κατάσταση, δηλώνοντας πως επιστρέφει στο Ιράν χωρίς συγκεκριμένες προσδοκίες, αλλά με τη βεβαιότητα πως θα αντιμετωπίσει ό,τι προκύψει. Η δημόσια αναγνώριση από τον Χρυσό Φοίνικα τον βοήθησε να αποφύγει άμεσες κυρώσεις και του έδωσε τη δυνατότητα να παρουσιάσει την ταινία του σε πολλούς διεθνείς κινηματογραφικούς θεσμούς.
Πάντως, ο σκηνοθέτης πιστεύει ότι οι διαδηλώσεις και το κίνημα «Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία» έχουν πιο βαθιές επιπτώσεις, καθώς η κυβέρνηση του Ιράν δεν μπορεί να επιστρέψει στην προηγούμενη κατάσταση, με τον λαό να συνεχίζει να αντιστέκεται παρά τις ποινές και τις πιέσεις.
