Zero-based budgeting: Ο έξυπνος τρόπος να ελέγχεις κάθε έξοδο
Αν νιώθεις ότι τα οικονομικά σου δεν βρίσκονται ποτέ εκεί που θα ήθελες και ότι κάθε μήνας μοιάζει με μια μάχη για να “βγει”, τότε ίσως ήρθε η ώρα να δοκιμάσεις μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση στη διαχείριση των εξόδων σου. Το zero-based budgeting, μπορεί να ακούγεται σαν κάτι που αφορά αποκλειστικά τις μεγάλες εταιρείες, αλλά η αλήθεια είναι πως μπορεί να σε βοηθήσει να βάλεις τάξη στα προσωπικά σου οικονομικά, ίσως καλύτερα από κάθε άλλη μέθοδο.
Τι είναι το Zero-based budgeting;
Ο παραδοσιακός τρόπος να φτιάξουμε έναν προϋπολογισμό είναι να βασιστούμε στον προηγούμενο μήνα και να προσαρμόσουμε ελαφρώς τα νούμερα. Δηλαδή, “πέρυσι ξοδέψαμε τόσα, φέτος ας βάλουμε ένα +5%”. Αντίθετα, το zero-based budgeting ξεκινάει από το μηδέν. Κυριολεκτικά.
Κάθε φορά που φτιάχνουμε τον μηνιαίο μας προϋπολογισμό, δεν θεωρούμε τίποτα δεδομένο. Κάθε ευρώ πρέπει να δικαιολογηθεί. Κάθε δαπάνη πρέπει να έχει νόημα. Δεν υπάρχει “έτσι το κάναμε πάντα”. Υπάρχει μόνο “αυτό χρειάζομαι πραγματικά αυτόν τον μήνα και να γιατί”.
Πώς λειτουργεί στην πράξη;
Ας δούμε ένα απλό παράδειγμα:
Έστω ότι τον προηγούμενο μήνα ξόδεψες 60 ευρώ σε συνδρομές σε πλατφόρμες streaming. Στον παραδοσιακό προϋπολογισμό, πιθανότατα θα έβαζες ξανά 60 ευρώ και για τον επόμενο. Στον zero-based budgeting όμως, θα αναρωτηθείς “Χρησιμοποίησα και τις τρεις συνδρομές; Τι αξία πήρα από αυτές; Μήπως μπορώ να ακυρώσω μία;”.
Το ίδιο ισχύει για όλες τις κατηγορίες εξόδων, από τον καφέ που παίρνεις κάθε πρωί, μέχρι τα έξοδα του σούπερ μάρκετ και τις αγορές ρούχων. Τίποτα δεν περνάει στον νέο μήνα, αν δεν “περάσει από έλεγχο”.
Πλεονεκτήματα
Η εφαρμογή του ZBB μπορεί να σου φαίνεται χρονοβόρα, όμως τα οφέλη της είναι σημαντικά:
- Πλήρης έλεγχος: Ξέρεις ανά πάσα στιγμή πού πάει κάθε ευρώ.
- Μείωση περιττών εξόδων: Όταν πρέπει να δικαιολογήσεις τα έξοδά σου, αποφεύγεις εύκολα τις παγίδες της συναισθηματικής κατανάλωσης.
- Καλύτερη στοχοθέτηση: Μπορείς να ευθυγραμμίσεις τον προϋπολογισμό με τους πραγματικούς σου στόχους (αποταμίευση, επένδυση, εξόφληση χρεών).
- Ανακάλυψη “κρυμμένων” χρημάτων: Πολλές φορές δεν αντιλαμβανόμαστε πόσα λεφτά φεύγουν χωρίς να το καταλάβουμε. Το ZBB σε αναγκάζει να τα βρεις.
Μειονεκτήματα
Φυσικά, τίποτα δεν είναι τέλειο. Το Zero-Based Budgeting έχει και τις δυσκολίες του:
- Απαιτεί χρόνο: Θα χρειαστεί να αφιερώσεις μερικές ώρες κάθε μήνα για να το εφαρμόσεις σωστά.
- Μπορεί να γίνει κουραστικό: Αν δεν σου αρέσουν οι λεπτομέρειες, μπορεί να το βαρεθείς εύκολα.
- Δεν είναι για όλους τους μήνες: Σε περιόδους όπου τα έξοδά σου είναι προβλέψιμα, ίσως να μην έχει τόση αξία να το εφαρμόζεις τόσο αυστηρά.
Πώς μπορείς να ξεκινήσεις;
Δεν χρειάζεται να γίνεις ειδικός για να εφαρμόσεις το ZBB. Μπορείς να ξεκινήσεις με ένα απλό φύλλο Excel ή με μια εφαρμογή διαχείρισης εξόδων. Ορίζεις το εισόδημά σου για τον μήνα και στη συνέχεια κατανείμεις κάθε ευρώ μέχρι να μην μείνει ούτε ένα “αδέσποτο”. Αν δεν μπορείς να δικαιολογήσεις ένα έξοδο, απλώς μην το βάλεις στον προϋπολογισμό.
Ένας έξυπνος τρόπος να εφαρμόσεις το ZBB χωρίς κόπο είναι να το κάνεις ανά τρίμηνο. Δηλαδή να εφαρμόζεις τον μηδενικό προϋπολογισμό 4 φορές τον χρόνο, και στους ενδιάμεσους μήνες να ακολουθείς τις κατευθύνσεις του τελευταίου ZBB.
Το Zero-Based Budgeting δεν είναι απλώς μια τεχνική, είναι μια νοοτροπία. Μας βοηθά να αποκτήσουμε συνείδηση για τα οικονομικά μας και να παίρνουμε καλύτερες αποφάσεις για το μέλλον. Ναι, θα χρειαστεί λίγος παραπάνω χρόνος, αλλά το αποτέλεσμα θα μας ανταμείψει. Ίσως είναι η στιγμή λοιπόν, να σβήσουμε ό,τι ξέραμε μέχρι τώρα και να ξεκινήσουμε από το μηδέν. Κυριολεκτικά!
