Φώτης Γιόφτσιος (Ten Brinke): «Tο επενδυτικό momentum για τη χώρα μας είναι τώρα»
Έχοντας 123 έτη πείρα σε όλη την Ευρώπη, ο Όμιλος Τen Brinke κατασκευάζει και αναπτύσσει ακίνητα στηριζόμενος σε ίδια κεφάλαια, γεγονός που του επιτρέπει να είναι ευέλικτος και ανεξάρτητος. Aυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα αξιοποιεί πλήρως και στην ελληνική αγορά, έχοντας πλέον ισχυρό αποτύπωμα στην αγορά του real estate, με συμμετοχή σε έργα που περιλαμβάνεουν από οικιστικά ακίνητα και πλειάδα εμπορικών κτιρίων και σούπερ μάρκετ, μέχρι εμπορικά πάρκα, logistics center και εμβληματικές επενδύσεις, όπως η ανάπλαση του Ελληνικού.
Μάλιστα, όπως αναφέρει ο αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Ten Brinke στην Ελλάδα, Φώτης Γιόφτσιος, η εταιρεία είναι έτοιμη να υποδεχθεί όλους τους συνεργάτες και υπαλλήλους της στη νέα της έδρα, στο «Τen Brinke Hub: The Syndesis», ένα πενταώροφο βιοκλιματικό κτίριο γραφείων συνολικά 5.500 τ.μ., που κατασκευάζεται ακριβώς απέναντι από το mega project της LAMDA Development.
Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Φώτης Γιόφτσιος περιγράφει το αποτύπωμα της Ten Brinke στην ελληνική αγορά και τα έργα που είναι σε εξέλιξη, επιβεβαιώνει τη δυναμική είσοδο της εταιρείας στα data centers και στον ευρύτερο κλάδο της φιλοξενίας, ενώ εκφράζει τον προβληματισμό του για τις αναταραχές που έχουν προκύψει με τον ΝΟΚ, καθώς επηρεάζει την πορεία των κατασκευαστικών έργων. Ωστόσο επισημαίνει με βεβαιότητα ότι η Ελλάδα διατηρεί ένα σημαντικό επενδυτικό προνόμιο, σχολιάζοντας παράλληλα τις τάσεις που επικρατούν σε οικιστικά και επενδυτικά ακίνητα και επισημαίνοντας ποιες είναι οι προκλήσεις και οι λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν στην αγορά ακινήτων.
Πώς διαμορφώνεται η παρουσία της Ten Brinke στην αγορά, όσον αφορά τα έργα που βρίσκονται σε εξέλιξη, και ποιες είναι οι κυρίαρχες προκλήσεις για την εταιρεία;
Η Ten Brinke συνεχίζει να έχει δυναμική παρουσία στην ελληνική αγορά και το 2025, ένα έτος που σηματοδοτεί την επέκτασή μας στον χώρο των data centers. Mε στρατηγικές επενδύσεις σε πολλούς τομείς του real estate, αυτήν τη στιγμή βρίσκονται σε εξέλιξη 26 εμπορικά έργα: καταστήματα, retail parks, logistics centers, γραφεία, data center, ξενοδοχεία και branded apartments, 31 οικιστικά έργα και 7 remodeling projects, με τον αριθμό να αυξάνεται συνεχώς.
Το 2025 είναι επίσης το έτος κατά το οποίο ξεκινούν οι εργασίες της Ten Brinke Remodelling. Εκτός από τις νεόδμητες κατοικίες, ανακατασκευάζουμε παλαιότερες κατοικίες με την ποιότητα του Ομίλου Ten Brinke, γεφυρώνοντας έτσι το κενό που υπήρχε στην αγορά: ποιοτικά διαμερίσματα που να μπορεί να αποκτήσει ο μέσος Έλληνας. Επιπλέον, 14 έργα ήδη ολοκληρώθηκαν εντός του έτους και παραδίδονται έως τον Σεπτέμβριο.
Παρά όμως τη θετική πορεία, η αστάθεια στο κόστος κατασκευής παραμένει ανησυχητική. Οι διακυμάνσεις στις τιμές πρώτων υλών και ενέργειας επηρεάζουν τον προϋπολογισμό των έργων. Οι δε γεωπολιτικές εξελίξεις στη γειτονιά μας ανακόπτουν τη ζήτηση από τη Μέση Ανατολή, ενώ η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού επηρεάζει τα χρονοδιαγράμματα των έργων. Τέλος, το αιώνιο πρόβλημα της γραφειοκρατίας και των αδειοδοτήσεων παραμένει, αν και, για να είμαστε δίκαιοι, έχουν γίνει βήματα βελτίωσης.
«Οι γεωπολιτικές εξελίξεις στη γειτονιά μας ανακόπτουν τη ζήτηση από τη Μέση Ανατολή, ενώ η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού καθυστερεί την υλοποίηση των έργων».
Ποιες είναι οι αλλαγές που φέρνει ο Nέος Οικοδομικός Κανονισμός και πώς θα επηρεάσουν την αγορά των ακινήτων;
Υπάρχει μια γενικευμένη ανασφάλεια στην αγορά. Κυρίως στον χώρο των οικιστικών ακινήτων, ο οποίος φαίνεται να έχει «παγώσει», καθώς υπάρχει σημαντική πτώση στην έκδοση οικοδομικών αδειών. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, υπάρχει μείωση 41,3% στον αριθμό των οικοδομικών αδειών σε σχέση με τον Μάρτιο του 2024.
Η απόφαση του ΣτΕ αφήνει πολλά κενά, οδηγώντας σε πολλές εκκρεμοδικίες. Αυτά είναι τα κυριότερα αίτια για τη σύγχυση και ανασφάλεια που διαπιστώνονται. Υπάρχει, δυστυχώς, στην Ελλάδα, το μύθευμα των «κακών» κατασκευαστών και developers που θέλουν να τσιμεντοποιήσουν τα πάντα. Δεν ισχύει αυτό.
Στην καρδιά των εργασιών μας βρίσκεται η εμπειρία του χρήστη (user experience). Η ανάπτυξη και κατασκευή χώρων όπου οι άνθρωποι ζουν, δημιουργούν όμορφες στιγμές, αναπτύσσονται. Ποιος σας είπε ότι δεν θέλουμε να υπάρχουν «πράσινες» γειτονιές και χώροι αθλοπαιδιών και αναψυχής; Όλα αυτά λειτουργούν ως προστιθέμενη αξία για τον κλάδο μας. Στο Ρότερνταμ, για παράδειγμα, συμμετέχουμε στην ανάπλαση μιας ολόκληρης συνοικίας αναπτύσσοντας και κατασκευάζοντας πάνω από 800 διαμερίσματα. Με μέριμνα για πράσινους χώρους, με μειωμένο οικολογικό αντίκτυπο, με τη συμμετοχή στον σχεδιασμό τους, ώστε να είναι κατάλληλα για τους ανθρώπους που ήδη κατοικούν εκεί.
Η άμεση κατάργηση νόμιμων οικοδομικών αδειών και υποχρεωτικής αναθεώρησης, δίχως να έχει δοθεί χρόνος μετάβασης για την εφαρμογή των αλλαγών και χωρίς να έχει υπολογιστεί το κόστος σχεδιασμού και διαβουλεύσεων, ήταν αυτό που κλόνισε την αγορά των οικιστικών, και όχι η κατάργηση των bonus. Αυτό έβλαψε την εμπιστοσύνη των κατασκευαστών και των developers και αυτό πλήττει ακόμη την εικόνα της Ελλάδας ως επενδυτικού προορισμού στα μάτια των ξένων εταιρειών.
Είχατε ανακοινώσει το ενδιαφέρον σας για είσοδο στον θεαματικά αναπτυσσόμενο κλάδο των data centers. Σε ποια φάση βρίσκεται αυτή η επένδυση και πώς βλέπετε αυτή την αγορά;
Έχουμε μπει δυναμικά στον ταχέως αναπτυσσόμενο κλάδο των data centers και στην Ελλάδα και πανευρωπαϊκά. Συμμετέχουμε σε έργα υψηλής τεχνολογίας, που ενσωματώνουν ESG προδιαγραφές, με έμφαση στην ενεργειακή αποδοτικότητα και την ψηφιακή υποδομή. Στη χώρα μας, το πρώτο data center που υλοποιούμε, βρίσκεται στην Αττική και αποτελεί ένα έργο μεγάλης κλίμακας, η κατασκευή του οποίου έχει ήδη ξεκινήσει. Η Ελλάδα αξιοποιεί τη γεωγραφική της θέση ως κόμβου δεδομένων μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής. Έτσι, η αγορά των data centers αποτελεί στρατηγική διαφοροποίηση από τον παραδοσιακό real estate τομέα. Σε έναν πολλά υποσχόμενο κλάδο, έχουμε να αντιμετωπίσουμε προκλήσεις, που συνδέονται με τις ενεργειακές απαιτήσεις.
H Τen Brinke επεκτείνει την παρουσία της και στον ξενοδοχειακό τομέα, με νέα τουριστικά έργα σε όλη την Ελλάδα. Πώς βλέπετε τη βιομηχανία της φιλοξενίας και πώς μπορεί να επηρεαστεί από τη διεθνή αβεβαιότητα;
Μας εμπιστεύονται επί σειρά ετών πανευρωπαϊκά για την κατασκευή ξενοδοχείων ορισμένοι από τους γνωστότερους key players του κλάδου: Accor – Ibis Styles, InterContinental Hotels Group, Μoxy, MELIA Hotels, Intercity Hotels.
Για την Ελλάδα, έναν πανέμορφο μεσογειακό προορισμό, με εύκολη πρόσβαση, ιστορία, γαστρονομία, κοινωνική και πολιτική σταθερότητα, σε αντίθεση με την ανατολική γειτονιά μας, υπάρχουν πλάνα για αναπτύξεις τόσο σε νησιωτικούς προορισμούς όσο και σε αστικές τουριστικές περιοχές. Για τα νότια προάστια ειδικά, εξετάζουμε πολύ έντονα τα branded apartments. Πρόκειται για πολυτελείς κατοικίες, που συνδέονται με μια «high-end» εμπειρία διαβίωσης, με πρόσβαση σε αποκλειστικές υπηρεσίες και παροχές, που συχνά αντικατοπτρίζουν εκείνες που βρίσκονται σε ένα πεντάστερο ξενοδοχείο ή θέρετρο. Κοντολογίς, όσο παραμένουμε νηφάλιοι στις εθνικές επιλογές μας, η ελληνική βιομηχανία φιλοξενίας δεν έχει να φοβηθεί τίποτα από τη διεθνή αβεβαιότητα. Μην ξεχνάμε ότι έχει καταγραφεί αύξηση αφίξεων από ΗΠΑ, Γαλλία, Ιταλία και Ισραήλ.
Πώς αξιολογείτε την τρέχουσα κατάσταση της ελληνικής αγοράς real estate, ειδικά σε τομείς όπως αυτοί των εμπορικών πάρκων και των logistics centers;
Η ελληνική αγορά real estate το 2025 παρουσιάζει μεικτή εικόνα. Από τη μία υπάρχει έντονη δραστηριότητα σε τομείς όπως τα εμπορικά πάρκα και τα logistics centers, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζει προκλήσεις σε συγκεκριμένες κατηγορίες ακινήτων, λόγω εσωτερικών μεταρρυθμίσεων (βλ. ΝΟΚ), αλλά και της διεθνούς αβεβαιότητας.
Σχετικά με τα εμπορικά πάρκα, η επισκεψιμότητά τους αυξήθηκε κατά 8,8% το πρώτο τρίμηνο του 2025, ενώ οι πωλήσεις των καταστημάτων σημείωσαν άνοδο 10,9%. Είναι λογικό, συνεπώς, μεγάλοι «παίκτες» να επενδύουν σε νέα εμπορικά συγκροτήματα με συγκεκριμένα concepts: ένα σωστό tenants’ mix, που συμπληρώνει το customer experience. Μην ξεχνάμε, επίσης, τις νέες αλυσίδες που θέλουν να δραστηριοποιηθούν στην Ελλάδα. Η ζήτηση παραμένει ισχυρή.
Όσον αφορά στα Logistics, και εκεί η ζήτηση κινείται αυξητικά. Οι γεωπολιτικές εντάσεις και οι δασμοί που επιβάλλονται διεθνώς δημιουργούν ευκαιρίες για την ελληνική αγορά, ενώ η εισροή κεφαλαίων στην Ευρώπη ενισχύει τη θέση της Ελλάδας ως πύλης εισόδου και επενδυτικού προορισμού. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι το real estate παραμένει καταφύγιο επενδύσεων, ειδικά σε περιόδους αστάθειας.
Με ποιες χώρες μπορούν να συγκριθούν σήμερα οι επενδύσεις ακινήτων εντός Ελλάδας;
Θα μου επιτρέψετε να πω, με καμία άλλη χώρα! Όταν βγαίνουμε και λέμε ότι το επενδυτικό momentum για τη χώρα μας είναι τώρα, το εννοούμε. Το μεγαλύτερο επενδυτικό πλεονέκτημα που έχει η Ελλάδα αυτήν τη στιγμή είναι οι υψηλές αποδόσεις. Αναφερόμαστε σε αποδόσεις της τάξης του 6%-7%, σαφώς, πολύ παραπάνω από τις υπόλοιπες σταθερές οικονομίες της Ευρώπης.
Τέτοιες υψηλές αποδόσεις ενδεχομένως να βρει κάποιος σε χώρες που δεν έχουν οικονομική, πολιτική και κοινωνική σταθερότητα. Χώρες όπου ο επενδυτής ρισκάρει περισσότερο.
Στη χώρα μας, όμως, υπάρχει σταθερότητα, γεγονός που δημιουργεί υπεραξία. Συνεπώς, οι επενδυτές χαίρουν υψηλών αποδόσεων, με περιορισμένο ρίσκο, που αρμόζει σε σταθερές οικονομίες πανευρωπαϊκά. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι στην κεντρική Ευρώπη, οι αξίες στον κλάδο μας είναι πτωτικές. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, οι αποδόσεις είχαν φτάσει στο 2,5%-3%.
Είναι στο χέρι μας, της Πολιτείας και των developers/κατασκευαστών, να σεβαστούμε και να διαφυλάξουμε αυτό το momentum.
Πιστεύετε ότι οι τιμές των ακινήτων –οικιστικών και επενδυτικών– κινούνται σε λογικά πλαίσια;
Και ναι και όχι. Αν μιλάμε συγκριτικά με την αγορά του εξωτερικού, ναι. Οι τιμές των ακινήτων είναι λογικές, σε σχέση με τις αποδόσεις που προσφέρουν (ειδικά τα επενδυτικά ακίνητα), τη συνεχιζόμενη ζήτηση από ξένους επενδυτές και την έλλειψη προσφοράς ποιοτικών κτιρίων.
Από την άλλη, και αναφέρομαι κυρίως για την περίπτωση των οικιστικών ακινήτων, το υψηλό κόστος δανεισμού, το χαμηλό διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών και η μειωμένη αγοραστική δύναμη της πλειοψηφίας των Ελλήνων καθιστούν τις τιμές όχι απόλυτα λογικές.
Σαν μέσο όρο, στην Ελλάδα του 2025, οι τιμές τόσο για οικιστικά όσο και για επενδυτικά ακίνητα κινούνται σε σχετικά φυσιολογικά προς υψηλά επίπεδα, αλλά με ενδείξεις σταθεροποίησης και εξισορρόπησης της αγοράς. Το 2024 η αύξηση τιμών ήταν 8,4%, ενώ για το 2025 προβλέπεται άνοδος 6–8%, με επιβράδυνση του ρυθμού. Εξαίρεση αποτελούν κάποιες περιοχές όπως η Αθηναϊκή Ριβιέρα, όπου παρατηρούμε τις τιμές, λόγω της υψηλής ζήτησης, να έχουν φτάσει σε πρωτόγνωρα επίπεδα.
«Το 2025 είναι το έτος κατά το οποίο ξεκινούν οι εργασίες της Ten Brinke Remodelling. Ανακατασκευάζουμε παλαιότερες κατοικίες, γεφυρώνοντας έτσι το κενό που υπήρχε στην αγορά».
Από την εμπειρία σας, τι αναζητούν οι διεθνείς επενδυτές;
Οι διεθνείς επενδυτές συνεχίζουν να δείχνουν έντονο ενδιαφέρον για την ελληνική αγορά real estate, με τις καθαρές εισροές κεφαλαίων να ξεπερνούν τα 4,9 δισ. ευρώ την τελευταία διετία. Η Ελλάδα θεωρείται ελκυστικός προορισμός λόγω της γεωπολιτικής της θέσης, της τουριστικής δυναμικής και των αποδόσεων που προσφέρει.
Τί αναζητούν οι διεθνείς επενδυτές; Ένα επενδυτικό προϊόν σε καλό σημείο, που να δημιουργεί υπεραξία, με υψηλή και σίγουρη απόδοση. Είναι εφικτό; Για την Ελλάδα, σε παρόντα χρόνο, και με σύμμαχο την Ten Brinke, είναι εφικτό! Στην Ten Brinke, αναπτύσσουμε ακίνητα όλων των κατηγοριών και τα μετατρέπουμε σε επενδυτικά προϊόντα, με στόχο την παγκόσμια προώθηση και την αξιοποίησή τους. Η στρατηγική μας βασίζεται στη διαφοροποίηση του χαρτοφυλακίου και στην προσαρμογή στις ανάγκες της αγοράς και των επενδυτών.
Πώς απαντά η Ten Brinke στη σημαντική πρόκληση της έλλειψης προσωπικού για τον κλάδο;
Η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για τον κατασκευαστικό κλάδο στην Ελλάδα. Μέσω της θυγατρικής κατασκευαστικής μας, της TenTec, απαντάμε με μια πολυεπίπεδη στρατηγική. Δίνουμε έμφαση στον προγραμματισμό με έγκαιρες συμφωνίες με υπερεγολάβους και προμηθευτές. Προχωράμε σε εναλλακτικές τεχνικές κατασκευής, προκειμένου να μειώσουμε την εξάρτηση των χρονοδιαγραμμάτων από την onsite εργασία, ενώ ενσωματώνουμε την τεχνολογία στις διαδικασίες μας. Παράλληλα, συνομιλούμε με partners για τη φιλοξενία εξειδικευμένου προσωπικού από χώρες του εξωτερικού στη χώρα μας.
«Το επενδυτικό momentum για τη χώρα μας είναι τώρα. Το μεγαλύτερο επενδυτικό πλεονέκτημα που έχει η Ελλάδα αυτήν τη στιγμή είναι οι υψηλές αποδόσεις».
Πώς θα περιγράφατε την Ten Brinke ως εταιρεία σήμερα στην Ελλάδα και ποιοι είναι οι στόχοι σας την τρέχουσα περίοδο;
Η Ten Brinke αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς και πολυδιάστατους παίκτες στον χώρο του πανευρωπαϊκού real estate, με παρουσία σε όλες τις κατηγορίες ακινήτων και στρατηγική που συνδυάζει καινοτομία, ευελιξία και παγκόσμια εμπειρία. Στην Ελλάδα παραμένουμε ένας σταθερός και αποφασισμένος εταίρος, που δημιουργεί ευκαιρίες πριν καν προκύψουν και τολμά να δει πέρα από τα όρια που χαράζουν οι άλλοι. Με ισχυρά ίδια κεφάλαια, αναλαμβάνουμε το ρίσκο και προωθούμε το επενδυτικό brand «Ελλάδα» διεθνώς.
Oι στρατηγικοί μας στόχοι είναι να παραμείνουμε το ίδιο ευέλικτοι όσο μεγαλώνουμε αριθμητικά, να συνεχίσουμε να διευρύνουμε το χαρτοφυλάκιο των επιτυχημένων έργων μας και κλείνοντας το 2025, να υποδεχθούμε όλους μας τους συνεργάτες και υπαλλήλους στη νέα μας έδρα, The Syndesis Hub, στο Ελληνικό!
*Η συνέντευξη δημοσιεύεται στο νέο τεύχος του Fortune Greece κυκλοφορεί από την Παρασκευή 18/07 στα περίπτερα.
**Φωτογραφίες: Σύλβια Διαμαντοπούλου
