Νέα σελίδα για τις ελληνικές τράπεζες

 Του Γιάννη Παπαδογιάννη

Τη ριζική αναδόμηση του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα προκαλεί η ανακεφαλαιοποίηση, η διαδικασία για την κεφαλαιακή αναγέννηση των τραπεζών μετά την καταστροφή που προκάλεσε η δημοσιονομική κρίση και το «κούρεμα» των ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου.

Η ανακεφαλαιοποίηση ανοίγει μια νέα σελίδα για τις ελληνικές τράπεζες, καθώς θα επιτρέψει τη σταδιακή επάνοδό τους σε μια φυσιολογική κατάσταση λειτουργίας, ύστερα από μια πολύμηνη περίοδο ανωμαλίας. Για μεγάλο χρονικό διάστημα οι εγχώριες τράπεζες λειτουργούσαν αποκλειστικά και μόνο χάρη στην άπλετη βοήθεια σε ρευστότητα και κεφάλαια του δημόσιου τομέα.

Μεγάλη επιτυχία για τις τράπεζες θεωρείται το γεγονός ότι οι τρεις από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν το ελάχιστο όριο της ιδιωτικής συμμετοχής, διασφαλίζοντας τον ιδιωτικό τους χαρακτήρα.

Συγκεκριμένα η Alpha Bank, η Εθνική Τράπεζα και η Τράπεζα Πειραιώς άντλησαν περίπου 3 δισ. ευρώ από την αγορά, υπερκαλύπτοντας το όριο της ιδιωτικής συμμετοχής. Αντίθετα, η Eurobank προχώρησε στην απευθείας ανακεφαλαιοποίησή της από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Παρά την εξαιρετικά σημαντική αυτή θετική εξέλιξη, αλλά και τη γενικότερη βελτίωση του κλίματος για την Ελλάδα, η κυβερνητική κρίση, που προκάλεσε η απόφαση για το κλείσιμο και την επανίδρυση της ΕΡΤ, υπενθύμισε πόσο εύθραυστη παραμένει η κατάσταση στη χώρα και πόσο γρήγορα μπορεί να επανέλθει η αβεβαιότητα και το φάσμα της πολιτικής αστάθειας.

Παρά την ανταπόκριση των ιδιωτών στις αυξήσεις κεφαλαίου, πλέον το σύνολο των τραπεζών στην Ελλάδα βρίσκεται είτε έμμεσα -στις περιπτώσεις όπου οι ιδιώτες μέτοχοι συγκέντρωσαν το 10% αυξήσεων του μετοχικού κεφαλαίου- είτε άμεσα στο δημόσιο τομέα και το μεγάλο ζητούμενο είναι το πόσο γρήγορα οι τράπεζες θα επιστρέψουν σε ιδιωτικά χέρια.

Στις αρχές του 2012, εκτός από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες (Εθνική, Alpha, Eurobank και Πειραιώς), υπήρχαν ακόμα δέκα εμπορικές τράπεζες: Εμπορική, Αγροτική, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, Millennium, Γενική, Αττικής, Probank, Νέα Proton, FBB και Πανελλήνια.Ένα χρόνο μετά, η Εμπορική είχε περάσει στον έλεγχο της Alpha Bank, ενώ η Γενική, η Αγροτική Τράπεζα και η Millennium πέρασαν στον έλεγχο της Τράπεζας Πειραιώς. Επίσης, η Τράπεζα Πειραιώς απορρόφησε το δίκτυο των κυπριακών τραπεζών (Κύπρου, Λαϊκή και Ελληνική) στην Ελλάδα μετά τις δραματικές εξελίξεις στην Κύπρο.

Επιπλέον, η FBB απορροφήθηκε από την Εθνική Τράπεζα. Έτσι ο Όμιλος Πειραιώς, με μερίδιο αγοράς κοντά στο 30%, αναρριχήθηκε στην πρώτη θέση της ελληνικής αγοράς, ενώ ακολουθούν η Alpha Bank στη δεύτερη, η Εθνική στην τρίτη και η Eurobank στην τέταρτη. Επίσης, το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο (ΤΤ) διασπάστηκε σε «καλή» και «κακή» τράπεζα, όπου η «κακή» τέθηκε σε εκκαθάριση, ενώ η καλή πέρασε στο ΤΧΣ. Στα μέσα Ιουλίου η Eurobank απέκτησε το ΤΤ, ενώ, σύμφωνα με το μνημόνιο, αναμένεται άμεσα η πώληση της νέας Proton σε ιδιώτες.

Διαβάστε ακόμη: Credit Agricole – Δωδεκαπλασίασε τα κέρδη της μετά την πώληση της Εμπορικής

Τι «φέρνει» η ανακεφαλαιοποίηση
Όπως σημειώνουν επιτελικά στελέχη τραπεζών, η αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών θα ενισχύσει την εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα, γεγονός που θα βοηθήσει την περαιτέρω επιστροφή καταθέσεων σε αυτό. Σημειώνεται ότι από την κορύφωση της κρίσης, τον περασμένο Ιούνιο, οι καταθέσεις του ιδιωτικού τομέα έχουν αυξηθεί κατά 12% περίπου.

Η αποκατάσταση των συνθηκών ρευστότητας θα επιτρέψει στις τράπεζες να χρηματοδοτήσουν με μεγαλύτερη άνεση αξιόχρεα νοικοκυριά και επιχειρήσεις, πράγμα που αποτελεί προϋπόθεση για την επιστροφή της χώρας σε αναπτυξιακή τροχιά.

Με την ανακεφαλαιοποίηση οι τράπεζες αποκτούν και πάλι ισχυρή κεφαλαιακή βάση, γεγονός που τους επιτρέπει να επιστρέψουν στις διεθνείς αγορές για την άντληση ρευστότητας. Το «άνοιγμα» της διατραπεζικής αγοράς για τις τράπεζες αποτελεί το πρώτο μεγάλο βήμα για την επιστροφή στις διεθνείς αγορές, υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι οι μακροοικονομικές εξελίξεις θα είναι θετικές.

Γιατί έγινε η ανακεφαλαιοποίηση
Το κούρεμα των ομολόγων του ελληνικού Δημοσίου (PSI Plus), σε συνδυασμό με τις απώλειες από τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, εξανέμισε το σύνολο των κεφαλαίων του ελληνικού τραπεζικού συστήματος. Μετά από αυτό δεν υπήρχε καμία άλλη εναλλακτική λύση πέραν της άμεσης αναπλήρωσης των αναγκαίων κεφαλαίων.

Για την κεφαλαιακή ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος έχουν προβλεφθεί συνολικά κεφάλαια ύψους 50 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Τράπεζας της Ελλάδος για την αποκατάσταση της κεφαλαιακής βάσης των δεκατεσσάρων εγχώριων εμπορικών τραπεζών, χρειάζονται 40,5 δισ. ευρώ, ενώ οι ανάγκες των τεσσάρων συστημικών τραπεζών (Εθνική, Eurobank, Alpha και Πειραιώς) διαμορφώνονται στα 27,5 δισ. ευρώ. Περίπου 4,5 δισ. ευρώ θα χρησιμοποιηθούν για την αναδιάρθρωση μη συστημικών τραπεζών και την αντιμετώπιση των προβλημάτων των συνεταιριστικών τραπεζών, ενώ ποσό 5 δισ. ευρώ έχει προβλεφθεί να διατηρηθεί ως αποθεματικό, που θα χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση έκτακτων καταστάσεων.

Σύμφωνα με το νόμο για την ανακεφαλαιοποίηση, οι συστημικές τράπεζες θα ανακεφαλαιοποιηθούν πλήρως από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, ακόμα και αν δεν συμβάλλουν στις αυξήσεις κεφαλαίου οι μέτοχοι. Οι μη συστημικές τράπεζες θα πρέπει να ανακεφαλαιοποιηθούν από τους μετόχους τους – αν αποτύχουν, θα διαλυθούν και τα «υγιή κομμάτια» θα περάσουν στον έλεγχο των συστημικών τραπεζών. Τα προβληματικά στοιχεία του ενεργητικού θα τεθούν σε εκκαθάριση.

Διαβάστε ακόμη: Tι προβλέπει το νέο Μνημόνιο για τον χρηματοπιστωτικό τομέα

Η αρχιτεκτονική του εγχειρήματος
Ο νόμος για την ανακεφαλαιοποίηση δίνει τη δυνατότητα στους μετόχους των συστημικών τραπεζών να διατηρήσουν τον έλεγχο μιας τράπεζας υπό την προϋπόθεση ότι θα καλύψουν τουλάχιστον το 10% των αυξήσεων κεφαλαίων ύψους 28 δισ. ευρώ (ή κάτι λιγότερα από 10%, αν προχωρήσουν στην έκδοση μετατρέψιμων ομολόγων). Αν το επιτύχουν, θα λάβουν δικαιώματα (warrants) που θα τους δίνουν τη δυνατότητα να επαναγοράσουν μελλοντικά τις μετοχές που θα αποκτήσει, στο πλαίσιο της αύξησης, το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας.

Για κάθε μετοχή που θα αποκτήσει ένας επενδυτής στο πλαίσιο της ανακεφαλαιοποίησης θα λάβει το δικαίωμα αγοράς εννέα μετοχών του ταμείου. Αν τα δικαιώματα ασκηθούν, τότε οι επενδυτές θα εξαγοράσουν τις μετοχές του Ταμείου και θα ανακτήσουν τον πλήρη έλεγχο της τράπεζας. Έτσι, σε γενικές γραμμές, βάζοντας τα 2,8 δισ. ευρώ (10%), οι ιδιώτες μέτοχοι θα έχουν το δικαίωμα να αποπληρώσουν τη συμμετοχή του ΤΧΣ, ώστε να ανακτήσουν το 100% των μετοχών.

Στην περίπτωση που οι μέτοχοι δεν συγκεντρώσουν το 10% της ιδιωτικής συμμετοχής, το σύνολο της αύξησης θα καλυφθεί από το ΤΧΣ μέσω της έκδοσης νέων μετοχών, οδηγώντας στον εκμηδενισμό της συμμετοχής των παλαιών μετόχων.

Σε κάθε περίπτωση, η αναδιάρθρωση του τραπεζικού τομέα αποτελεί μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις μετά την απόφαση για το κούρεμα του χρέους, το Μάρτιο του 2012. Μέσα από τη διαδικασία αυτή, το τραπεζικό σύστημα μπορεί να εξυγιανθεί, δημιουργώντας τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την αποφυγή λαθών και κακών χειρισμών του παρελθόντος.

*Το κείμενο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό FORTUNE που κυκλοφορεί στα περίπτερα.