Η Ασία επιταχύνει την απεξάρτηση από το δολάριο – Η νέα φάση της αποδολαριοποίησης
Εντείνεται η διαδικασία αποδολαριοποίησης στην Ασία, καθώς η γεωπολιτική αβεβαιότητα, οι νομισματικές μετατοπίσεις και οι αυξημένες ανάγκες αντιστάθμισης συναλλαγματικού κινδύνου ωθούν τις ασιατικές οικονομίες στο να μειώσουν την εξάρτησή τους από το αμερικανικό δολάριο.
Πρόσφατα, η Ένωση Κρατών της Νοτιοανατολικής Ασίας (ASEAN) ανακοίνωσε τη στρατηγική της για την περίοδο 2026–2030, η οποία προβλέπει αύξηση της χρήσης τοπικών νομισμάτων στο εμπόριο και τις επενδύσεις. Η πρωτοβουλία αυτή στοχεύει στη μείωση των κραδασμών που προκαλούν οι διακυμάνσεις στις ισοτιμίες και στην ενίσχυση της περιφερειακής συνδεσιμότητας πληρωμών.
Ο Francesco Pesole, στρατηγικός αναλυτής συναλλάγματος στην ING, εκτιμά ότι «οι απρόβλεπτες εμπορικές πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ και η απότομη υποτίμηση του δολαρίου πιθανώς επιταχύνουν τη στροφή προς άλλα νομίσματα».
Παρότι η στροφή είναι πιο εμφανής στην Ασία, η τάση είναι παγκόσμια. Το μερίδιο του δολαρίου στα παγκόσμια συναλλαγματικά αποθέματα μειώθηκε από πάνω από 70% το 2000 σε μόλις 57,8% το 2024. Η αβεβαιότητα γύρω από τη δημοσιονομική πολιτική των ΗΠΑ οδήγησε σε σημαντικές πωλήσεις του δολαρίου φέτος, με τον δείκτη του να καταγράφει απώλειες άνω του 8% από την αρχή του έτους.
Το δολάριο ως “όπλο” και η αλλαγή στη στρατηγική των επενδυτών
Η αποδολαριοποίηση δεν είναι νέο φαινόμενο, αλλά η προσέγγιση έχει αλλάξει. Όπως αναφέρει ο Mitul Kotecha, επικεφαλής στρατηγικής συναλλάγματος στην Barclays Ασίας, «οι επενδυτές και οι κυβερνήσεις αρχίζουν να συνειδητοποιούν ότι το δολάριο μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο πίεσης — αν όχι ως όπλο — σε εμπορικές διαπραγματεύσεις και κυρώσεις».
Η αναθεώρηση των επενδυτικών στρατηγικών είναι ήδη ορατή, με πολλές χώρες της Ασίας, συμπεριλαμβανομένων της Σιγκαπούρης, της Νότιας Κορέας, της Ταϊβάν, του Χονγκ Κονγκ και της Κίνας, να διαθέτουν σημαντικά ξένα περιουσιακά στοιχεία και να εξετάζουν το ενδεχόμενο επαναπατρισμού τους.
Ο Lin Li, επικεφαλής ερευνών στις αγορές Ασίας στη MUFG, τονίζει ότι η αποδολαριοποίηση συνδέεται με την ανάγκη των ασιατικών οικονομιών να περιορίσουν τον συναλλαγματικό κίνδυνο και να ενισχύσουν τη χρήση των δικών τους νομισμάτων.
Η δυναμική στην ASEAN και η συμβολή των BRICS
Η δυναμική της αποδολαριοποίησης ενισχύεται στην ASEAN. Όπως επισημαίνει η Bank of America, η διαδικασία ενισχύεται κυρίως μέσω δύο οδών: τη σταδιακή μετατροπή αποταμιεύσεων σε δολάρια σε τοπικά νομίσματα και την εντατική αντιστάθμιση συναλλαγματικού κινδύνου από μεγάλους επενδυτές.
Ο Abhay Gupta, στρατηγικός αναλυτής της BofA, σημειώνει ότι «η αποδολαριοποίηση στην ASEAN θα επιταχυνθεί μέσω της μετατροπής καταθέσεων σε συνάλλαγμα που συγκεντρώθηκαν από το 2022 και μετά».
Παράλληλα, οι χώρες των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) αναπτύσσουν τα δικά τους συστήματα πληρωμών για να παρακάμψουν το SWIFT και να ενισχύσουν το διμερές εμπόριο με εγχώρια νομίσματα. Η Κίνα, ειδικότερα, εντείνει τη χρήση του γουάν σε εμπορικούς διακανονισμούς.
Αυξημένο hedging από θεσμικούς επενδυτές
Ανάμεσα στις βασικές δυνάμεις πίσω από την τάση αυτή είναι και η αυξημένη δραστηριότητα αντιστάθμισης κινδύνου (FX hedging) από επενδυτές όπως ασφαλιστικές, συνταξιοδοτικά ταμεία και hedge funds. Ο Craig Chan της Nomura υπογραμμίζει ότι νομίσματα όπως το γεν, το γουόν και το ταϊβανέζικο δολάριο επωφελούνται από την αυξημένη ζήτηση.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Nomura, το hedge ratio των ιαπωνικών ασφαλιστικών εταιρειών αυξήθηκε από 44% σε 48% μέσα σε μόλις δύο μήνες, ενώ στην Ταϊβάν φτάνει το 70%.
Μένει το δολάριο κυρίαρχο;
Παρά τη μετατόπιση, το ερώτημα παραμένει: πρόκειται για κυκλική ή δομική αλλαγή; Ο Cedric Chehab της BMI θεωρεί ότι η αλλαγή θα είναι δομική μόνο αν οι ΗΠΑ αυξήσουν επιθετικά τις κυρώσεις ή αν οι κυβερνήσεις επιβάλουν στους θεσμικούς επενδυτές να επενδύουν περισσότερα εντός συνόρων.
Αναλυτές συμφωνούν πως, αν και η κυριαρχία του δολαρίου αμφισβητείται, δεν υπάρχει ακόμη νόμισμα με ανάλογη ρευστότητα, βάθος αγορών και παγκόσμια αποδοχή.
Ο Peter Kinsella της Union Bancaire Privée επισημαίνει πως «έχουμε δει το δολάριο να αποδυναμώνεται πολλές φορές στο παρελθόν, όμως ποτέ δεν έχασε τον ηγεμονικό του ρόλο».
Ωστόσο, η μείωση του μεριδίου του στις παγκόσμιες συναλλαγματικές τοποθετήσεις φαίνεται ότι θα συνεχιστεί. Και όπως προσθέτει, «ο βασικός ωφελημένος από αυτή τη μακροπρόθεσμη μετάβαση ενδέχεται να είναι ο χρυσός».
