Αυτοκινητοβιομηχανία χωρίς σπάνιες γαίες; Το στοίχημα απεξάρτησης από την Κίνα
Οι επαναλαμβανόμενες ελλείψεις στην προμήθεια κρίσιμων μετάλλων από την Κίνα έχουν θέσει την αυτοκινητοβιομηχανία σε κατάσταση συναγερμού. Κατασκευαστές στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη επιταχύνουν τις προσπάθειες να περιορίσουν – ή ακόμη και να μηδενίσουν – την εξάρτησή τους από τις σπάνιες γαίες, υλικά που βρίσκονται στον πυρήνα της ηλεκτροκίνησης και των υβριδικών συστημάτων.
Οι μαγνήτες που περιέχουν σπάνιες γαίες χρησιμοποιούνται σε δεκάδες εξαρτήματα αυτοκινήτων και θεωρούνται κρίσιμοι για τους ηλεκτρικούς κινητήρες, καθώς προσφέρουν υψηλή ισχύ σε μικρό όγκο. Το πρόβλημα είναι ότι η Κίνα κυριαρχεί σχεδόν απόλυτα τόσο στην εξόρυξη όσο και στην επεξεργασία αυτών των υλικών, γεγονός που της επιτρέπει να μετατρέπει την αλυσίδα εφοδιασμού σε εργαλείο γεωπολιτικής πίεσης.
Φέτος, το Πεκίνο επέβαλε περιορισμούς στις εξαγωγές ορισμένων σπάνιων γαιών, σε μια κίνηση που ερμηνεύθηκε ευρέως ως απάντηση στους αμερικανικούς δασμούς. Αν και μέρος αυτών των περιορισμών ανεστάλη αργότερα, η απειλή παραμένει. Όπως επισημαίνει ο Tom Moerenhout, επικεφαλής της πρωτοβουλίας κρίσιμων μετάλλων στο Columbia University, «το ερώτημα δεν είναι αν θα υπάρξει νέα εργαλειοποίηση των σπάνιων γαιών, αλλά πότε».
Η εμπειρία δεν είναι καινούργια για τον κλάδο. Ήδη από το 2010, η Κίνα είχε χρησιμοποιήσει παρόμοιες πρακτικές, ενώ η πανδημία ανέδειξε με ακόμη πιο έντονο τρόπο τους κινδύνους της υπερβολικής εξάρτησης από λίγους προμηθευτές και από μία μόνο χώρα. Έτσι, τα τελευταία χρόνια, οι αυτοκινητοβιομηχανίες κινούνται σε δύο κατευθύνσεις: διαφοροποίηση προμηθειών εκτός Κίνας και ανάπτυξη τεχνολογιών που περιορίζουν ή εξαλείφουν τη χρήση σπάνιων γαιών.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η General Motors, η οποία συνεργάζεται με την αμερικανική MP Materials, εταιρεία που εξορύσσει σπάνιες γαίες στην Καλιφόρνια και κατασκευάζει μονάδα επεξεργασίας στο Τέξας για την παραγωγή μαγνητών. Στο πλαίσιο της συμφωνίας του 2021, η GM δεσμεύτηκε να απορροφά το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής, εξασφαλίζοντας σταθερά έσοδα για την MP και ενισχύοντας την εγχώρια αλυσίδα εφοδιασμού.
Τέτοιες συμφωνίες θεωρούνται κρίσιμες, ιδίως μετά τις χρεοκοπίες εταιρειών σπάνιων γαιών σε προηγούμενες περιόδους, όταν η πτώση των τιμών καθιστούσε αδύνατο τον ανταγωνισμό με τους Κινέζους προμηθευτές. Ωστόσο, δεν αποκλείεται οι αυτοκινητοβιομηχανίες να καταλήξουν να πληρώνουν υψηλότερο κόστος, ειδικά αν οι ελλείψεις αμβλυνθούν και οι τιμές υποχωρήσουν εκ νέου.
Παράλληλα, εξελίσσονται τεχνολογικές λύσεις που παρακάμπτουν πλήρως τις σπάνιες γαίες. Η BMW, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί ήδη σε ορισμένα μοντέλα κινητήρες χωρίς σπάνιες γαίες, μια στρατηγική που ξεκίνησε μετά την εκτίναξη των τιμών κρίσιμων υλικών το 2011. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και η Σίλικον Βάλεϊ, με startups όπως η Conifer να αναπτύσσουν κινητήρες χωρίς τη χρήση αυτών των μετάλλων – προς το παρόν για δίκυκλα, με στόχο όμως την επέκταση στα αυτοκίνητα τα επόμενα χρόνια.
Το τεχνολογικό δίλημμα παραμένει έντονο. Όπως σημειώνει ο Ankit Somani, συνιδρυτής της Conifer, οι κινητήρες που βασίζονται σε σπάνιες γαίες προσφέρουν ανώτερη απόδοση σε μικρότερο μέγεθος. Η ιδανική λύση θα ήταν η ανάπτυξη υλικών με αντίστοιχες ιδιότητες αλλά με προέλευση εκτός Κίνας. Προς το παρόν, τέτοια υλικά υπάρχουν μόνο σε περιορισμένες ποσότητες, γεγονός που δυσκολεύει τη μαζική εφαρμογή τους στην αυτοκινητοβιομηχανία.
Συνολικά, η απεξάρτηση από τις σπάνιες γαίες δεν είναι μια γρήγορη ή φθηνή διαδικασία. Ωστόσο, για τις αυτοκινητοβιομηχανίες της Δύσης, αποτελεί πλέον στρατηγική επιλογή, καθώς το κόστος της εξάρτησης από ένα γεωπολιτικά ευαίσθητο μονοπώλιο κρίνεται μεγαλύτερο από το κόστος της μετάβασης.
