Πώς η Αμερική ερωτεύθηκε έναν «ροκ-σταρ οικονομολόγο»
Contagion μέρος 3: O Τομά Πικετί με το βιβλίο του Το Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα έχει τροφοδοτήσει μια μεγάλη συζήτηση στις ΗΠΑ.
Σε μια σειρά πέντε άρθρων, το Fortune θα φωτίσει κάποιες ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις του φαινομένου της εξάπλωσης -ή αλλιώς contagion αγγλιστί- με έμφαση στο χώρο των επιχειρήσεων και της τεχνολογίας.
της Αν Βαντερμέι
Η πρόσφατη περιοδεία του στις ΗΠΑ εξελίχθηκε σε θρίαμβο, με αίθουσες γεμάτες από τους θαυμαστές του. Οι τηλεοπτικοί παραγωγοί σπρώχνονταν για να τον κλείσουν στην εκπομπή τους. Έως και τραγούδια γράφτηκαν γι’ αυτόν, ενώ αμέτρητα ιστολόγια σχολίασαν τα ανοιχτά, άνετα πουκάμισά του.
Δεν αναφερόμαστε σε κάποιον έφηβο σταρ. Μιλάμε για τον Τομά Πικετί, τον 43χρονο Γάλλο οικονομολόγο του οποίου το βιβλίο Το Κεφάλαιο στον 21ο Αιώνα έχει τροφοδοτήσει μια μεγάλη συζήτηση στις ΗΠΑ και αλλού γύρω από το θέμα της ανισότητας, από τότε που δημοσιεύτηκε τον Μάρτιο.
Ελάχιστοι ακαδημαϊκοί οικονομολόγοι εμπνέουν τόσο πάθος στους οπαδούς τους, οι περισσότεροι – ας είμαστε ειλικρινείς – δεν έχουν καν οπαδούς. Αλλά ο πυκνογραμμένος τόμος του Πικετί πάνω στο χάσμα του πλούτου έχει υπερβεί το παραδοσιακό κοινό των ακαδημαϊκών κειμένων και έχει πλέον αναδειχθεί σε ένα φαινόμενο ποπ κουλτούρας. Στο Αmazon.com, το βιβλίο εξαντλήθηκε, ενώ ο εκδότης αναγκάστηκε να εκτυπώσει 400 φορές περισσότερα αντίτυπα απ’ ότι είχε αρχικά συμφωνηθεί. Επίσης, έγινε το πρώτο βιβλίο στην εκατονταετή ιστορία των εκδόσεων Harvard University Press που βρέθηκε στην πρώτη θέση της λίστας των μη λογοτεχνικών bestseller των New York Times – και παρέμεινε εκεί για τρεις εβδομάδες. Τώρα βρίσκεται στην ένατη θέση. Συνολικά, όπως λέει και η υπεύθυνη προώθησης του βιβλίου Λίζα Λαπουάν σχετικά με την υποδοχή του βιβλίου, «μιλάμε για κάτι που ούτε να το ονειρευτούμε δεν μπορούσαμε».
Πώς κατέληξε λοιπόν ένας τόμος οικονομικών γεμάτος στοιχεία και δεδομένα να τροφοδοτήσει την τρέχουσα Πικετι-μανία;
Ο «ροκ-σταρ οικονομολόγος» πραγματικά κατάφερε να κατακτήσει ένα στάτους που συνήθως απολαμβάνουν οι πραγματικοί ροκ αστέρες: έγινε cool. Και μπορεί να μην έχει πολλά κοινά στοιχεία με τους μοδάτους σταρ, αλλά φαίνεται ότι οι ιδέες του είχαν μέσα τους το σπόρο που προκάλεσε όλη αυτή την αίσθηση.
Βεβαίως, ο Πικετί δεν ήρθε απ’ το πουθενά. Το Κεφάλαιο ήταν ήδη αρκετά επιτυχημένο στη Γαλλία, και ο συγγραφέας του ήταν ήδη γνωστός στις ΗΠΑ για την πρωτοποριακή έρευνα πάνω στην ανισότητα που είχε εκπονήσει μαζί με τον Εμμανουέλ Σαέζ, γνωστό οικονομολόγο στο Μπέρκλεϊ. Και το Harvard University Press είχε ήδη προβλέψει ότι το βιβλίο θα γινόταν επιτυχία, γι’ αυτό και η αρχική έκδοση προέβλεπε 10.000 αντίτυπα, αριθμός μεγαλύτερος του συνηθισμένου.
Εν συντομία, το βασικό επιχείρημα του βιβλίου είναι ότι όσο η απόδοση εμπορεύσιμων περιουσιακών στοιχείων, όπως οι μετοχές και τα ακίνητα, συνεχίζει να είναι μεγαλύτερη από την ανάπτυξη της ευρύτερης οικονομίας, τόσο το χάσμα στον πλούτο θα διευρύνεται επικίνδυνα. Το διανοητικό κλίμα στις ΗΠΑ ευνόησε μια τέτοια συζήτηση πάνω στην ανισότητα. Ας μην ξεχνάμε το σύνθημα του κινήματος Occupy Wall Street «Είμαστε το 99%», το οποίο είναι ακόμα φρέσκο σε ένα έθνος που διαβάζει ειδήσεις για τη συνεχιζόμενη ανεργία αφενός, και την κατασκευή ιδιωτικών πισίνων σε σχήμα βιολιού αφετέρου. Τον προηγούμενο Δεκέμβρη, ο Πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα αποκάλεσε το χάσμα πλουσίων και φτωχών «το κρισιμότερο ζήτημα της εποχής μας».
Όταν τον Απρίλη ο Πικετί έφτασε στις ΗΠΑ για μια περιοδεία, η προσοχή των μέσων ενημέρωσης άρχισε να παίρνει τη μορφή χιονοστιβάδας, με θετικές αναφορές από τον Πωλ Κρούγκμαν στους New York Times και πολλαπλές εμφανίσεις στην τηλεόραση. Αλλά δεν ευθύνεται μόνο η δημοσιογραφική κάλυψη και ο καλός χρονισμός για την επιτυχία του βιβλίου. Έξι μήνες μετά την έκδοσή του στις ΗΠΑ, το βιβλίο είχε πουλήσει 400.000 αντίγραφα. απ’ αυτά, μόνο 60.000 ήταν e-books. Οι άνθρωποι, φαίνεται, δεν ήθελαν απλώς να διαβάσουν το βιβλίο, ήθελαν να τους δουν άλλοι να διαβάζουν το βιβλίο. Το Twitter, το Instagram και το Facebook ήταν γεμάτα από εξώφυλλα του βιβλίου.
Επίσης, η απλότητα του επιχειρήματος έχει παίξει σίγουρα ρόλο στην επιτυχία του βιβλίου. Μπορεί να περιέχει μπόλικη οικονομική θεωρία, όμως το κεντρικό επιχείρημα είναι μια απλή εξίσωση: απόδοση κεφαλαίου > οικονομική ανάπτυξη. Με άλλα λόγια, ο ρυθμός συσσώρευσης των κερδών των πλουσίων από την επένδυση της περιουσίας τους είναι μεγαλύτερος από το ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας συνολικά.
Αν η απόκλιση του πλούτου συνεχίσει αμείωτη, γράφει ο Πικετί, τότε οι συνέπειες είναι «εν δυνάμει τρομακτικές». Η αυξανόμενη ανισότητα μας οδηγεί σε μια νέα βικτωριανή εποχή, όπου μια σπάταλη, ραντιέρικη ανώτερη κάστα εξουσιάζει μια καταρρακωμένη, προλεταριακή υπο-τάξη.
Εκτός όμως από τη σημασία τούτης της προειδοποίησης, ο τελευταίος – και ίσως θεμελιώδης – λόγος για τον οποίο το βιβλίο έχει γνωρίσει τέτοια επιτυχία είναι και ο πιο απλός απ’ όλους: το βιβλίο είναι πολύ καλό. Όποια κι αν είναι η άποψή σας, τα δεδομένα του Πικετί τροφοδότησαν μια απολύτως αναγκαία πανεθνική συζήτηση.
Θα υπάρξουν κι άλλα πολύ καλά ακαδημαϊκά βιβλία, αλλά αυτή η ζωηρή εντύπωση που προκλήθηκε από την περίπτωση Πικετί δύσκολα θα επαναληφθεί στο άμεσο μέλλον. Με την πλούσια συλλογή δεδομένων του και τον τέλειο χρονισμό της έκδοσής του, το Κεφάλαιο ήταν εξαρχής προορισμένο να επιτύχει. Για να επαναληφθεί κάτι τέτοιο, ένας συγγραφέας θα πρέπει να συλλάβει το ίδιο τέλειο μίγμα δεξιότητας και τύχης, σαφήνειας και ψυχραιμίας, παλμού και άριστης γραφής. Δεν συμβαίνει συχνά αυτό.
Διαβάστε ακόμα:
