Πώς μια δημοσίευση του ΑΠΘ έφερε στη Θεσσαλονίκη μια εξαγορά 5,5 δισ. δολαρίων: Η ιστορία της Celestial AI

• Η Celestial AI εντόπισε μια καινοτόμο δημοσίευση του ΑΠΘ και συνεργάστηκε με Έλληνες ερευνητές πάνω σε μια φωτονική τεχνολογία που αλλάζει τα data centers και τους AI accelerators.
• Η συνεργασία οδήγησε στη δημιουργία θυγατρικής στη Θεσσαλονίκη και σε πολυετή ανάπτυξη πρωτοτύπων που το 2026 θα βγουν εμπορικά στην αγορά.
• Το project αποτελεί μοναδικό παράδειγμα τεχνολογικής μεταφοράς στην Ελλάδα, με υψηλή χρηματοδότηση, πρόσβαση σε κορυφαία πρωτότυπα και διεθνή αναγνώριση για το ΑΠΘ.

Πιθανότατα τα στελέχη της αμερικανικής Celestial AI δεν γνώριζαν καν πού βρίσκεται η Θεσσαλονίκη όταν το 2020, έπεσε στην αντίληψή τους μια επιστημονική δημοσίευση ερευνητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης στο Journal of Lightwave Technology. Όμως η ιδέα των ερευνητών του Win.PhoS Laboratory ήταν αρκετή για να τραβήξει την προσοχή μιας ταχύτατα ανερχόμενης εταιρείας της Silicon Valley – εταιρείας που πριν λίγες ημέρες εξαγοράστηκε από τη Marvell Technology έναντι 5,5 δισ. δολαρίων.

Οι Έλληνες επιστήμονες πρότειναν μια ριζοσπαστική αρχιτεκτονική: αντί τα data centers και τα AI chips να βασίζονται σε χάλκινες συνδέσεις – αργές, ενεργοβόρες και κοντά στα φυσικά τους όρια – να αξιοποιούν το φως για τη μεταφορά δεδομένων. Η τεχνολογία αυτή δημιουργεί μικροσκοπικούς “οπτικούς αυτοκινητόδρομους” τόσο μέσα στα data centers όσο και μέσα στα ίδια τα chips, εξασφαλίζοντας ταχύτητες νανοδευτερολέπτων, τεράστιο bandwidth και σημαντική ενεργειακή εξοικονόμηση.

Η αρχή μιας ελληνο–αμερικανικής σύμπραξης

Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο καθηγητής Νίκος Πλέρος, επιστημονικός υπεύθυνος του Win.PhoS, η ιδέα ξεκίνησε το 2019, μέσα από τη συνεργασία του εργαστηρίου με την ομάδα του καθηγητή Τάσου Τέφα, ειδικού στην τεχνητή νοημοσύνη. Η κοινή δημοσίευση θεωρήθηκε «ριζοσπαστική», καθώς πρότεινε μια εντελώς νέα αρχιτεκτονική φωτονικής υπολογιστικής.

Την ίδια χρονιά, μια παρουσίαση στο Microsoft Research Cambridge έγινε αφορμή για να επικοινωνήσει με τον κ. Πλέρο ο Dave Lazovsky, ιδρυτής και CEO της Celestial AI. Η συνεργασία που ξεκίνησε τότε εξελίχθηκε σε ένα πλήρως δομημένο ερευνητικό και τεχνολογικό σχήμα, με την υποστήριξη του Γραφείου Μεταφοράς Τεχνολογίας του ΑΠΘ. Η Celestial AI προχώρησε στη δημιουργία θυγατρικής στην Ελλάδα, αξιοποιώντας ερευνητές του ΑΠΘ, οι οποίοι εργάστηκαν στη Θεσσαλονίκη πάνω στα φωτονικά πρωτότυπα.

Σήμερα, τα πρωτότυπα έχουν ολοκληρωθεί και περάσει επιτυχώς όλους τους κρίσιμους λειτουργικούς ελέγχους, ενώ η πρώτη γενιά προϊόντων της Celestial AI αναμένεται να κυκλοφορήσει το 2026.

Η διαφοροποίηση της ελληνικής πρότασης

Ενώ διεθνείς ομάδες σε MIT και Princeton εστίαζαν στην επικοινωνία του επεξεργαστή με εξωτερικά συστήματα μέσω φωτός, η ελληνο–αμερικανική ομάδα έκανε το βήμα παραπέρα: σχεδίασε φωτονικές συνδέσεις μέσα στο chip. Μια προσέγγιση που αλλάζει εντελώς την κλίμακα και την απόδοση των AI accelerators.

Ωστόσο, η προσαρμογή της αρχικής ιδέας στις ανάγκες της αγοράς απαίτησε αλλαγές στον σχεδιασμό. «Αν ο βαθμός πολυπλοκότητας στην αρχική ιδέα ήταν στο 10, η εμπορική απαίτηση τον κατέβασε στο 2», σημειώνει ο κ. Πλέρος.

Πώς είναι να συνεργάζεσαι από τη Θεσσαλονίκη με τη Silicon Valley

Η συνεργασία με μια εταιρεία της Silicon Valley προσέφερε στο ΑΠΘ όχι μόνο χρηματοδότηση, αλλά και άμεση πρόσβαση στα πραγματικά προβλήματα της βιομηχανίας. «Στην Ελλάδα συνήθως βλέπουμε το πρόβλημα όταν δημοσιεύεται η πρώτη έρευνα – άρα ήδη αργά για να πρωτοπορήσουμε», επισημαίνει ο κ. Πλέρος. «Με τέτοιες συνεργασίες, έχεις πρόσβαση στην πληροφορία την ώρα που γεννιέται».

Παράλληλα, η Celestial AI επένδυσε σημαντικά ποσά χωρίς να απαιτεί άμεσα εμπορικά αποτελέσματα, ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση των νέων Ελλήνων ερευνητών, οι οποίοι είχαν την ευκαιρία να συνεργαστούν με κορυφαίους μηχανικούς της Silicon Valley.

Η περιέργεια που οδήγησε στην επιτυχία

Η ομάδα του Win.PhoS δεν είχε εξαρχής εμπορικές φιλοδοξίες. «Μας κινητοποίησε η ερευνητική περιέργεια», λέει ο κ. Πλέρος. Για μήνες, η συζήτηση με την Celestial AI περιστρεφόταν γύρω από μαθηματικά και κυκλώματα, και η πρώτη χρηματοδότηση των 5 εκατ. ευρώ έφτασε πριν καν δημιουργηθεί πρωτότυπο. Η εμπειρία, όπως λέει, έδειξε ότι το ελληνικό πανεπιστήμιο έχει το δυναμικό να καινοτομήσει αρκεί να βρει την κατάλληλη υποστήριξη.

Μια μοναδική περίπτωση τεχνολογικής μεταφοράς στην Ελλάδα

Η Δρ. Έρη Τόκα, επικεφαλής της Μονάδας Μεταφοράς Τεχνολογίας του ΑΠΘ, τονίζει ότι η συγκεκριμένη συνεργασία αποτελεί μοναδικό παράδειγμα αξιοποίησης πανεπιστημιακής έρευνας χωρίς απαραίτητα τη δημιουργία spinoff. «Η πραγματική αξία δεν είναι οι πατέντες ή ο αριθμός των startups. Είναι το αποτέλεσμα και η διεθνής απήχηση», εξηγεί. Η έκδοση της σχετικής άδειας (licence) ήταν απαιτητική, απαιτώντας συνεργασία με εξειδικευμένους νομικούς, αλλά πρόσφερε τεχνογνωσία που ενισχύει συνολικά το ελληνικό τεχνολογικό οικοσύστημα.

Το ΑΠΘ στην κορυφή της παγκόσμιας φωτονικής υπολογιστικής

Παράλληλα, το Τμήμα Πληροφορικής του ΑΠΘ παρουσίασε πρόσφατα έναν φωτονικό επεξεργαστή ΤΝ με τη μεγαλύτερη υπολογιστική ισχύ που έχει καταγραφεί παγκοσμίως στην κατηγορία των πλήρως προγραμματιζόμενων φωτονικών πυρήνων. Το επίτευγμα αυτό προέκυψε από την συνεργασία των ομάδων Win.PhoS και CIDL, επιβεβαιώνοντας ότι η Θεσσαλονίκη μπορεί να αποτελέσει σημαντικό κόμβο φωτονικής τεχνολογίας και AI hardware.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Υπουργείο Παιδείας: Ποια είναι τα 4 ιδιωτικά πανεπιστήμια που πήραν άδεια λειτουργίας
• Πανεπιστήμιο Πειραιώς – Google Ελλάδας: Συμμαχία για την εκπαίδευση στην Τεχνητή Νοημοσύνη και την ενίσχυση των ψηφιακών δεξιοτήτων
• Ιστορική διάκριση για το ΕΚΠΑ: Στα 200 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου για πρώτη φορά