Πράσινη στροφή με 186,7 εκατ. ευρώ στις λιγνιτικές περιοχές
Η Ελλάδα μπαίνει σε μια νέα φάση της ενεργειακής μετάβασης, εγκρίνοντας το Ειδικό Πρόγραμμα Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΔΑΜ). Με προϋπολογισμό 186,7 εκατ. ευρώ, το πρόγραμμα στοχεύει να «ξαναγράψει» τον οικονομικό χάρτη της Κοζάνης, της Φλώρινας και της Μεγαλόπολης στην Αρκαδία, δηλαδή των περιοχών που υπήρξαν για δεκαετίες η καρδιά της λιγνιτικής παραγωγής. Η πλήρης απολιγνιτοποίηση, που αποτελεί εθνικό στόχο, αφήνει κενό στην τοπική οικονομία και το πρόγραμμα έρχεται να το καλύψει, επενδύοντας σε νέες δραστηριότητες χαμηλού άνθρακα, πράσινες υποδομές και κοινωνικές παρεμβάσεις.
Στο επίκεντρο βρίσκονται πέντε αναπτυξιακοί άξονες. Έξυπνη ανάπτυξη, πράσινη οικονομία, κοινωνική συνοχή, υποδομές και εξωστρέφεια. Αυτοί μεταφράζονται σε μια δέσμη έργων: από την ενίσχυση της καινοτομίας και των clusters επιχειρήσεων μέχρι την ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και την ανάπτυξη «έξυπνων πόλεων». Στον πράσινο πυλώνα, προβλέπονται έργα ενεργειακής απόδοσης, επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και συμπαραγωγή, διαχείριση στερεών και υγρών αποβλήτων, παροχή πόσιμου νερού και αντιπλημμυρικές υποδομές. Στο κοινωνικό σκέλος, το πρόγραμμα περιλαμβάνει επενδύσεις σε νοσοκομεία και υποδομές υγείας, δράσεις για την ενσωμάτωση ΑΜΕΑ, εκπαιδευτικά προγράμματα, νέες αθλητικές εγκαταστάσεις και στήριξη τοπικών πρωτοβουλιών. Παράλληλα, χρηματοδοτούνται έργα ασφάλειας και δικαιοσύνης, καθώς και οδικές υποδομές, ενώ ενθαρρύνονται μορφές εναλλακτικού τουρισμού και πολιτιστικά έργα.
Η κατανομή των κονδυλίων δείχνει τον προσανατολισμό. Για την ενεργειακή αναβάθμιση δημοσίων κτιρίων και κατοικιών προορίζονται 40,5 εκατ. ευρώ, άλλα 40 εκατ. ευρώ για έργα ασφάλειας και δικαιοσύνης, και περίπου 24 εκατ. ευρώ για την ανάπτυξη επιχειρηματικών συστάδων. Οι «πράσινες πόλεις» απορροφούν 14,5 εκατ. ευρώ, ενώ περίπου 14 εκατ. ευρώ κατευθύνονται σε πρόληψη και διαχείριση κινδύνων, όπως πυρκαγιές και πλημμύρες. Στον τομέα της υγείας προβλέπονται πάνω από 14 εκατ. ευρώ για νέες υποδομές και εξοπλισμό, ενώ μικρότερα κονδύλια (π.χ. 50.000 ευρώ) προορίζονται για δράσεις εκπαίδευσης και στήριξης τοπικών κοινοτήτων σε απομακρυσμένες περιοχές.
Η χρηματοδότηση αντλείται σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα των πλειστηριασμών δικαιωμάτων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, περίπου 136,7 εκατ. ευρώ, ενώ τα υπόλοιπα 50 εκατ. ευρώ προέρχονται από εθνικούς πόρους. Η διαχείριση περνάει στην Ειδική Υπηρεσία ΔΑΜ του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, η οποία αναλαμβάνει τις προκηρύξεις, την παρακολούθηση και τον έλεγχο των έργων. Δικαιούχοι μπορούν να είναι δήμοι, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, επιμελητήρια, ενεργειακές κοινότητες, αλλά και φορείς κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
Στόχος είναι η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και η διαφοροποίηση της παραγωγικής βάσης, από τον λιγνίτη σε πράσινες τεχνολογίες, ανανεώσιμες πηγές, βιώσιμο τουρισμό και πολιτισμό. Το στοίχημα, ωστόσο, είναι μεγάλο. Η εμπειρία παρόμοιων ευρωπαϊκών προγραμμάτων δείχνει ότι η επιτυχία εξαρτάται από την ταχύτητα υλοποίησης και την ικανότητα να στηριχθούν βιώσιμες, μακροπρόθεσμες επενδύσεις.
