Σαν Σήμερα: Η ρώσικη «Ματωμένη Κυριακή»

Η Ρωσία, το μεγαλύτερο σε έκταση κράτος της γης, έχει μια μεγάλη ιστορία βασισμένη σε εξεγέρσεις, επαναστάσεις και ταραχές. Κυρίαρχη θέση στην ιστορία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας κατέχουν η Ματωμένη Κυριακή και η επανάσταση του 1905 που οδήγησε στη διάσπαση της Αυτοκρατορίας, η σημασία των οποίων ξεπέρασε τα στενά εθνικά όρια και επηρέασε καταλυτικά τις εξελίξεις σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ήταν περί τα τέλη του 1904, όταν η εργατική τάξη της Ρωσίας άρχισε να συσπειρώνεται και να κάνει τα πρώτα βήματα για την ανατροπή του καθεστώτος του Τσάρου Νικόλαου Β’.  Η αναγγελία του ουκάζιο των περιορισμένων μεταρρυθμίσεων από τον Τσάρο Νικόλαο και η απόλυση τεσσάρων εργατών ήταν η αφορμή για να ξεκινήσει μια σειρά εξεγέρσεων. Η αρχή έγινε με την κήρυξη απεργίας στο Εργοστάσιο Πουτίλοφ στην Αγία Πετρούπολη, όταν περισσότεροι από 100.00 άνθρωποι συγκεντρώθηκαν σε έξι σημεία της ρωσικής πόλης με κατεύθυνση τα ανάκτορα ώστε να καταθέσουν ψήφισμα με τα αιτήματα τους. Όλοι αισθάνονται ότι το Ρωσικό πολιτικό σύστημα όχι μόνο πρέπει να αλλάξει, αλλά πρέπει να το κάνει γρήγορα. Η απεργιακή παράλυση της χώρας είχε ένα σκοπό: Τη καθιέρωση οκτάωρης ημερησίας απασχόλησης, αυξήσεις στους μισθούς, τη θέσπιση καθολικής ψήφου, καθώς και την απαίτηση να δοθεί ένα τέλος στον Ρωσοϊαπωνικό Πόλεμο – κατά τη διάρκεια του οποίου στις 2 Ιανουαρίου ο Ρωσικός στρατός παραδόθηκε ταπεινωμένος στους Γιαπωνέζους έπειτα από έξι μήνες κι έξι μέρες και υπογράφτηκε η συμφωνία της παράδοσης. Ο πόλεμος αυτός ήταν και η βασική αφορμή των εξεγέρσεων.

Η αρχή
Στην ειρηνική διαδήλωση, η οποία είχε την έγκριση της τσαρικής αστυνομίας και της οποίας ηγείτο ο ιερέας Γκεόργκι Γκαπόν σε μια προσπάθεια να μεσολαβήσει ανάμεσα στο λαό και τον ηγεμόνα του, συμμετείχαν κυρίως μέλη του Συνδικάτου «Συνέλευση» -με έντονο το θρησκευτικό αίσθημα- ενώ δεν έλειπαν και τα γυναικόπαιδα. Οι διαμαρτυρόμενοι κατευθύνονταν προς τα Χειμερινά Ανάκτορα υπό τους ήχους πατριαρχικών ύμνων (όπως το «Ο Θεός σώζοι τον Τσάρο») κρατώντας τα θρησκευτικά λάβαρα και παρόλο που η πορεία εξελισσόταν ομαλά και οι συμμετέχοντες είχαν καταφέρει να κρατήσουν εκτός του κλοιού τους αναρχικούς, κανείς δε μπορούσε να φανταστεί την έκβαση αυτής της πράξης.

Οι αρχικές τους βλέψεις για μια φιλήσυχη πορεία που θα κατέληγε σε μια συζήτηση με τον Τσάρο την 22η Ιανουρίου το 1905 και στην αποδοχή των αιτημάτων τους, δε βρήκε σύμφωνους τους άνδρες της Αυτοκρατορικής Φρουράς – οι οποίοι με εντολή εξαπέλυσαν πυρά κατά των διαδηλωτών μόλις εκείνοι πλησίασαν το Παλάτι. Το μακελειό το οποίο ακολούθησε είχε ως αποτέλεσμα την απώλεια 96 ανθρώπων και πάνω από 300 τραυματίες, σύμφωνα με τα επίσημα νούμερα. Η έρευνα των ιστορικών έκανε λόγο για 200 νεκρούς και περισσότερους από 800 τραυματίες, ενώ από τη πλευρά της η τσαρική αντιπολίτευση ανέβασε τον αριθμό των νεκρών στους 4.000. Το περιστατικό έμεινε στην ιστορία ως «Ματωμένη Κυριακή» ή «Κόκκινη Κυριακή» και ο πατέρας Γκαπόν κρυμμένος στο σπίτι του Γκόρκυ θα αναφωνήσει πικραμένος: «Δεν υπάρχει πια Θεός. Δεν υπάρχει πια τσάρος».

Ο αγώνας εντείνεται
Το περιστατικό αυτό προκάλεσε τη δημόσια κατακραυγή, ενώ όπως ήταν αναμενόμενο έδωσε το έναυσμα για να ξεκινήσουν αλυσιδωτές ταραχές, οι οποίες πήραν τη μορφή λεηλασιών, καταστροφών κτηρίων και γενικών απεργιών σε όλα τα βιομηχανικά κέντρα της Ρωσίας – υποστηριζόμενες τόσο από το PPS όσο και του SDKPiL – αριθμός που ξεπέρασε τις 400.000 στη Ρωσική Πολωνία. Εξίσου υψηλός ήταν ο αριθμός των απεργούντων στη Φιλανδία και την Βαλτική ακτή. Ταυτόχρονα, ο Τσάρος προέβη σε μια πράξη απελπισίας, απολύοντας από τα καθήκοντα του, τον τότε Υπουργό Εσωτερικών, Πιότρ Ντμίτριεβιτς Σβιατοπόλκ, και διορίζοντας μια επιτροπή ώστε να βρεθούν τα αίτια του απεργιακού πυρετού.

Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν σε μια σειρά εξεγέρσεων, με αποκορύφωμα την εξέγερση του Λοντζ ύστερα από τη δημιουργία μιας Κρατικής Δούμας της Ρωσικής Αυτοκρατορίας η οποία όμως είχε μόνο συμβουλευτικό ρόλο και την αποκάλυψη των περιορισμένων καθηκόντων του εκλεκτορικού σώματος, αλλά και στο μανιφέστο της 17ης Οκτωβρίου.

Στις 14 Οκτωβρίου ιδρύθηκε το Σοβιέτ της Πετρούπολης το οποίο είχε διάρκεια ζωής για πενήντα ημέρες και τα πεντακόσια εξήντα δύο μέλη του προέρχονται από την εργατική τάξη. Με τον φόβο τον εξεγέρσεων να παραμονεύει στη γωνία, αποφασίζει να ακολουθήσει την οδό της σκληρής καταστολής και επιβολής. Σε μια προσπάθεια να ηρεμήσουν τα πνεύματα, ο πρωθυπουργός Σεργκέι Βίττε και ο Αλέξις Ομπολένσκϊι συνέθεσαν το κείμενο του Μανιφέστο και τα παρέδωσαν στον Τσάρο, ο οποίος ενώ στην αρχή έφερε αντιρρήσεις – τρείς μέρες αργότερα (στις 17 Νοεμβρίου) εξέδωσε το «Μανιφέστο του Οκτωβρίου» με το οποίο ανήγγειλε μία σειρά μεταρρυθμίσεων.

Προανάκρουσμα μεγάλων αλλαγών και της Οκτωβριανής Επανάστασης
Η επανάσταση του 1905 και τα γεγονότα που τη σημάδεψαν έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην ιστορία του Ρωσικού λαού και της δυναστείας των Ρομανόφ, ενώ με τη πορεία που πήρε η «Ματωμένη Κυριακή» κλονίστηκαν οριστικά οι σχέσεις λαού και τσάρου.