Τοξικά αφεντικά: Γιατί τα ανεχόμαστε και πώς να προστατευτούμε

Είτε βρίσκεστε στην αγορά εργασίας λίγα χρόνια είτε αρκετές δεκαετίες, οι πιθανότητες λένε ότι έχετε ανεχθεί έναν τοξικό προϊστάμενο: το 71% των εργαζομένων στις ΗΠΑ έχει εργαστεί τουλάχιστον μία φορά υπό έναν τέτοιον, σύμφωνα με έρευνα της Harris Poll το 2023. Όπως και σε άλλες καταστροφικές σχέσεις, οι τοξικοί προϊστάμενοι είναι δύσκολο να αποφευχθούν, και λόγοι όπως η αδυναμία να παραιτηθείς μπορεί να σε κρατήσουν παγιδευμένο. Νέα έρευνα όμως αποκαλύπτει έναν πιο βαθύ λόγο για τον οποίο μερικοί εργαζόμενοι αντέχουν έναν καταχρηστικό προϊστάμενο.

Βλέπετε τον τοξικό σας προϊστάμενο ως επιτυχημένο; Αυτή η αντίληψη σας κάνει πιο πιθανό να εκλαμβάνετε την κακομεταχείριση ως «σκληρή αγάπη», σύμφωνα με μελέτη του 2023 στο περιοδικό Organizational Behavior and Human Decision Processes. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Οχάιο διαπίστωσαν επίσης ότι οι εργαζόμενοι πιστεύουν ότι ένας αποδοτικός προϊστάμενος μπορεί να ωφελήσει την καριέρα τους – ανεξαρτήτως καταχρηστικής συμπεριφοράς.

«Όταν κάποιος έχει καλή απόδοση, σχεδόν σχηματίζουμε ένα “φωτοστέφανο” γύρω του και του αποδίδουμε και άλλες θετικές ηγετικές ιδιότητες, ακόμα και αν είναι καταχρηστικός», λέει ο επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης Ρόμπερτ Λάουντ, PhD. «Προσπαθήσαμε να κατανοήσουμε πώς αυτή η αντίφαση μπορεί να επηρεάσει την αντίληψη της κακοποίησης».

Σε ένα μέρος της μελέτης, σχεδόν 600 εργαζόμενοι αξιολόγησαν το επίπεδο κακοποιητικής συμπεριφοράς και αποδοτικότητας των προϊσταμένων τους, απαντώντας σε ερωτήσεις όπως «Ο προϊστάμενός μου με χλευάζει» ή «Ο προϊστάμενός μου είναι καλύτερος από άλλους». Δύο εβδομάδες αργότερα, αξιολόγησαν περαιτέρω τη συμπεριφορά τους, διαχωρίζοντας την «κακοποίηση» από τη «σκληρή αλλά υποστηρικτική στάση». Άλλες δύο εβδομάδες μετά, εξέτασαν τις επιπτώσεις στην καριέρα τους και το επίπεδο εχθρότητας απέναντι στους ανώτερους.

Ο Λάουντ τονίζει ότι η πεποίθηση ότι ένας καταχρηστικός προϊστάμενος μπορεί να βοηθήσει στην καριέρα κάποιου δεν έχει αποδειχθεί.

Η κακομεταχείριση έχει σοβαρές αρνητικές ψυχολογικές επιπτώσεις, υπογραμμίζει, και υπάρχουν καλύτεροι τρόποι για να αναπτυχθούν οι εργαζόμενοι από το να ανέχονται κακοποιητικές συμπεριφορές.

Ο καθηγητής Ντόναλντ Σαλ του MIT Sloan σχολιάζει ότι η ανεκτικότητα απέναντι σε τοξικούς προϊστάμενους βλάπτει μακροπρόθεσμα την απόδοση του οργανισμού. Η κουλτούρα που ανέχεται τη λεκτική βία και την υπονόμευση, τελικά διώχνει τους καλούς εργαζόμενους.

Ο Μπιλ Μπέκερ, καθηγητής του Virginia Tech, εξηγεί ότι οι περισσότεροι προϊστάμενοι δεν ξυπνούν με σκοπό να είναι κακοί, αλλά δεν είναι όλοι επαρκώς εξοπλισμένοι συναισθηματικά για να ηγούνται ομάδων υπό πίεση. Μπορεί κανείς να διακριθεί αν καταφέρει να διαχειριστεί έναν δύσκολο προϊστάμενο –αλλά πάντα υπάρχει όριο.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένας καταχρηστικός προϊστάμενος μπορεί να είναι ψυχοπαθής. Η ψυχοπάθεια αφορά χαρακτηριστικά όπως υπερβολική έπαρση, χειραγώγηση και αδυναμία διατήρησης σχέσεων, και σύμφωνα με έρευνα, περίπου το 12% των ανώτερων στελεχών επιδεικνύουν τέτοια χαρακτηριστικά.

Η ψυχοπαθητική συμπεριφορά στα ανώτατα κλιμάκια μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες για τις επιχειρήσεις και την κοινωνία.

Αν νομίζετε ότι το αφεντικό σας ανήκει σε αυτή την κατηγορία, η καλύτερη στρατηγική είναι να προστατευτείτε και να αναζητήσετε άλλη θέση, καθώς η αλλαγή της συμπεριφοράς τους δεν είναι εφικτή.

Πώς αναγνωρίζω την κακοποίηση στον χώρο εργασίας;

Η κακοποίηση μπορεί να πάρει πολλές μορφές: λεκτική επίθεση, υπονόμευση (sabotage), ή συλλογική παρενόχληση (mobbing). Σύμφωνα με την οργάνωση End Workplace Abuse, ενδείξεις περιλαμβάνουν:

• Λεκτική κακοποίηση: ενοχοποίηση, απαξίωση, σκληρή κριτική, άρνηση διαλόγου.

• Sabotage: μπλοκάρισμα αιτημάτων για εκπαίδευση ή προαγωγή, αποκλεισμός από συναντήσεις, μικροδιαχείριση.

• Mobbing: συλλογική παρενόχληση όταν το θύμα αναφέρει το πρόβλημα και η διοίκηση αγνοεί το θέμα.

Τι μπορώ να κάνω αν έχω τοξικό προϊστάμενο;

Αν μπορείτε, η αποχώρηση από τη δουλειά είναι η καλύτερη λύση. Εναλλακτικά, καταγράψτε τα περιστατικά και ενημερώστε το HR. Επιδείξτε αυτοπεποίθηση και επαγγελματισμό για να μειώσετε τις πιθανότητες να στοχοποιηθείτε περαιτέρω. Διαβάστε βιβλία όπως The No Asshole Rule και The Asshole Survival Guide του Ρόμπερτ Σάτον για επιπλέον καθοδήγηση.

Τέλος, όπως επισημαίνει ο Μπέκερ, η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην επεξεργασία και την αντιμετώπιση τέτοιων εμπειριών.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Κρίστιαν Χατζημηνάς (Business Monitor): Πώς θα ξαναγίνει πράξη η βιομηχανική «αναγέννηση» της Ελλάδας
• Dr. Josh Baron: Έτσι χτίζονται οι οικογενειακές επιχειρήσεις με μέλλον
• «Όσοι Τόλμησαν» με την Αναστασία Παρετζόγλου: Συναρπαστικές ιστορίες ζωής και ελληνικού επιχειρείν κάθε Τετάρτη στο ONE Channel