Τζέιν Όστεν: Γιατί παραμένει επίκαιρη σήμερα

Τα έργα της Τζέιν Όστεν ζουν μέσα από τηλεοπτικές σειρές όπως το Bridgerton, Bridget Jones, αλλά και τα memes του TikTok. 250 χρόνια μετά τη γέννησή της, η Αγγλίδα συγγραφέας παραμένει δημοφιλής. Γιατί;

«Είναι μια γενικά αποδεκτή αλήθεια ότι ένας εργένης με μεγάλη περιουσία, δεν έχει τίποτα περισσότερο ανάγκη από το να βρει μια σύζυγο».

Αυτή η φράση με την οποία ξεκινάει το μυθιστόρημα της Τζέιν Όστεν «Περηφάνια και Προκατάληψη» δεν αποτελεί μόνο μια σαφή αναφορά στον τρόπο που συνάπτονταν οι γάμοι στην Αγγλία των αρχών του 19ου αιώνα, αλλά είναι ίσως και μία από τις πιο γνωστές φράσεις της αγγλικής λογοτεχνίας γενικότερα.

Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της Όστεν, με το οποίο καταφέρνει να καθηλώνει το αναγνωστικό της κοινό, είναι ο σκωπτικός σχολιασμός των κοινωνικών σχέσεσων. Η διάσημη αυτή εισαγωγή υπονοεί ότι η καλύτερη και συχνά η μοναδική ευκαιρία μιας γυναίκας για ασφάλεια, ήταν ο γάμος με έναν πλούσιο άνδρα.

Σήμερα, τα λόγια της Όστεν εμπνέουν memes και reels στο TikTok. Τα έξι μυθιστορήματά της έχουν διασκευαστεί αμέτρητες φορές και με ποικίλους τρόπους. Από κλασικές μίνι σειρές του BBC μέχρι παρωδίες με ζόμπι και εκδοχές του Bollywood. Ακόμη και η επιτυχημένη σειρά του Netflix «Bridgerton» έχει επηρεαστεί έντονα από το έργο της.

Όμως γιατί τα μυθιστορήματα της Τζέιν Όστεν που διαδραματίζονται στην Αγγλία της εποχής της Αντιβασιλείας και επικεντρώνονται σε γυναίκες της μεσαίας και ανώτερης τάξης, εξακολουθούν να έχουν τόσο μεγάλη απήχηση σήμερα;

Οικεία θέματα που επιτρέπουν ταύτιση

«Το χιούμορ της εξακολουθεί να λειτουργεί, κάτι που δεν ισχύει απαραίτητα για τους συγγραφείς της εποχής της», λέει η Juliette Wells, καθηγήτρια λογοτεχνίας στο Goucher College στο Μέριλαντ των ΗΠΑ. Η Wells, συγγραφέας του βιβλίου “Everybody’s Jane: Austen in the Popular Imagination” (2011), αποδίδει τη διαχρονική δημοφιλία της Όστεν στη βαθιά κατανόηση της ανθρώπινης φύσης. Οι χαρακτήρες της ενσαρκώνουν γνωρίσματα που αναγνωρίζονται ακόμη και σήμερα σε διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια.

Η Τζέιν Όστεν γεννήθηκε στις 16 Δεκεμβρίου 1775 στο μικρό χωριό Στίβεντον της κομητείας Χαμσάιρ, ως το έβδομο από τα οκτώ παιδιά. Μεγάλωσε σε ένα σπίτι όπου η λογοτεχνία κατείχε κεντρική θέση και άρχισε από μικρή ηλικία να γράφει παιγνιώδεις παρωδίες. Τα πρώτα της μυθιστορήματα τα συνέλαβε στη δεκαετία των είκοσί της.

Τα εξέδωσε με το ψευδώνυμο «By a Lady», καθώς εκείνη την εποχή δεν θεωρούνταν πρέπον για τις γυναίκες να δημοσιεύουν βιβλία. Το «Λογική και Ευαισθησία» (1811) ακολούθησαν τα «Περηφάνια και Προκατάληψη» (1813), «Μάνσφιλντ Παρκ» (1814) και «Έμμα» (1815). Τα «Αβαείο του Νορθάνγκερ» και «Πειθώ» εκδόθηκαν μετά τον θάνατό της το 1817, τη χρονιά που η συγγραφέας πέθανε σε ηλικία μόλις 41 ετών.

Τα βιβλία της ασχολούνται με οικογενειακές εντάσεις, έρωτες που εξελίσσονται αργά, τη σχέση ανάμεσα σε αδελφές και την ικανότητα διάκρισης της “καλής” από την “κακή” κοινωνία, θέματα που εξακολουθούν να ακούγονται οικεία και σήμερα.

Επιβίωση σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο

«Οι ηρωίδες της Όστεν ζουν σε μια ταξικά συνειδητοποιημένη, πατριαρχική κοινωνία με αυστηρούς κανόνες συμπεριφοράς και διαφορετικά μέτρα και σταθμά για τα δυο φύλα. Από πολλές απόψεις, ο κόσμος μας στον 21ο αιώνα δεν διαφέρει τόσο πολύ», σημειώνει η Wells.

Η Όστεν χάρισε στις ηρωίδες της δράση και αυτονομία μέσω της εξυπνάδας, του πνεύματος και της εσωτερικής τους δύναμης. «Όλοι μπορούμε να αντλήσουμε θάρρος από τις πρωταγωνίστριές της. Η Ελίζαμπεθ Μπένετ, για παράδειγμα, δίνει μεγαλύτερη αξία στην προσωπική της ευτυχία από το να αποδεχθεί μια πρόταση γάμου από άντρες που δεν τη σέβονται. Επίσης, η Άννα Έλιοτ στην Πειθώ, που απορρίπτει τον σνομπισμό της οικογένειάς της και εκτιμά τις αρετές ανθρώπων με λιγότερα προνόμια».

Kριτική της πατριαρχίας

H Όστεν συχνά χαρακτηρίζεται πρόδρομος του σύγχρονου φεμινισμού. Ωστόσο, οι μελετητές επισημαίνουν ότι το «ευτυχισμένο τέλος» των μυθιστορημάτων της ευθυγραμμίζεται με τις πατριαρχικές νόρμες της εποχής. Οι ηρωίδες της βρίσκουν συνήθως την ευτυχία στον γάμο, έστω κι αν η πορεία μέχρι εκεί είναι δύσκολη.

«Ο γάμος στο τέλος δεν ανταποκρίνεται στα σημερινά πρότυπα μιας δυναμικής γυναικείας φιγούρας», λέει η Shelley Galpin από το King’s College London. «Ωστόσο, η απεικόνιση νεαρών γυναικών που ξέρουν τι θέλουν και δεν φοβούνται να εκφράσουν τη γνώμη τους είναι απολύτως σύγχρονη.»

Η Galpin αναφέρεται στη φράση της Άννας Έλιοτ στην Πειθώ, ότι «η πένα βρισκόταν στα δικά τους χέρια», μια αιχμηρή παρατήρηση για την ανδρική κυριαρχία.

Από τις αίθουσες χορού στα TikTok memes

Σήμερα, εικόνες από κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές των έργων της Όστεν έχουν γίνει δημοφιλές υλικό για memes στη Gen Z, κυρίως στο TikTok, το Instagram και το X. Οι ερωτικές ιστορίες των ηρώων της συνοδεύονται από σύγχρονες ανησυχίες γύρω από το dating, την κοινωνική αμηχανία και τη φεμινιστική αυτονομία.

Πολλοί μελετητές επισημαίνουν ότι τα έργα της είναι ιδιαίτερα «meme-friendly», χάρη στις εύστοχες, επαναλαμβανόμενες ατάκες και τους αρχετυπικούς χαρακτήρες. Παράλληλα, η κριτική της στους έμφυλους ρόλους βρίσκει νέο ακροατήριο στην εποχή μετά το #MeToo.

Μια γενικά αποδεκτή αλήθεια θα μπορούσε να είναι ότι η κληρονομιά της Τζέιν Όστεν δεν περιορίζεται στη λογοτεχνική της φήμη, αλλά και στη διαχρονική της επικαιρότητα αφού καταφέρνει ακόμη και σήμερα να γοητεύει και να προβληματίζει το κοινό της.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

Πηγή: dw.com