Alma Thomas: Ποια είναι η γυναίκα που ξεκίνησε την καριέρα της στα 70 και κατέκτησε τον κόσμο της τέχνης
Σε μια κουζίνα στην Ουάσιγκτον, ανάμεσα σε λευκά ντουλάπια και το άρωμα των φρέσκων λουλουδιών από τον κήπο της, η Alma Thomas έβαζε πινελιά την πινελιά, δημιουργώντας πίνακες που έμοιαζαν να πάλλονται από ζωή. Δεν ήταν τοποθετημένοι σε κάποιο μεγαλοπρεπές ατελιέ, αλλά ήταν αποτελέσματα μιας εσωτερικής αναγκαιότητας να γεννήσει ομορφιά, ρυθμό και ελπίδα. «Μέσα από το χρώμα αναζητώ την ομορφιά και την ευτυχία, όχι την απανθρωπιά του ανθρώπου», έλεγε η ίδια.
Γεννημένη το 1891 στην πόλη Columbus της Τζόρτζια και πρώτη μαύρη γυναίκα που αποφοίτησε με πτυχίο Καλών Τεχνών από το Howard University, η Thomas δεν περίμενε να της δοθεί χώρος, αλλά τον δημιούργησε. Και όχι μόνο για την ίδια. Σήμερα, το έργο της στέκεται σαν φάρος για ολόκληρες γενιές μαύρων καλλιτεχνών, όχι μόνο για το τι ζωγράφισε, αλλά για το πώς το έκανε, πότε το έκανε και σε ποιον κόσμο το παρουσίασε.
Η καριέρα μιας πρωτοπόρου
Η Alma Thomas μπήκε στον κόσμο της τέχνης την εποχή που η αφαίρεση θεωρούνταν προνόμιο των λευκών ανδρών. Και όμως, σε μια ηλικία που άλλοι αποσύρονταν, εκείνη άρχιζε. Μετά τη συνταξιοδότησή της από την εκπαίδευση το 1960, αφοσιώθηκε πλήρως στη ζωγραφική. Χωρίς επίσημο στούντιο, ζωγράφιζε στην κουζίνα της, όμως το αποτέλεσμα ήταν εκθαμβωτικό: καμβάδες γεμάτοι με «Alma’s Stripes», δηλαδή κατακόρυφες πινελιές σε αποχρώσεις του κόκκινου, του μπλε, του πράσινου και του μωβ, διαχωρισμένες από μικρά κενά, σαν να έπαιρνε ανάσες το ίδιο το χρώμα.
Η τεχνοτροπία της, επηρεασμένη από τις θεωρίες του Johannes Itten και τις αναζητήσεις του Washington Color School, υπήρξε εικαστικά τολμηρή, σχεδόν μουσική. Η ίδια χαρακτήριζε έργα όπως το Red Azaleas Singing and Dancing Rock and Roll Music ως «ενέργεια σε κίνηση». Και είχε δίκιο. Τα σχήματα φαίνονταν να πάλλονται, να κινούνται, να χορεύουν. Το 1972 έγινε η πρώτη μαύρη γυναίκα με ατομική έκθεση στο Whitney Museum, ένα κατόρθωμα που την έφερε στο εικαστικό προσκήνιο και άνοιξε τον δρόμο για πολλούς άλλους.
Και όμως, η ίδια δεν επιθυμούσε να την προσδιορίζουν ως «μαύρη καλλιτέχνιδα». Ήταν, όπως δήλωνε, απλώς «ζωγράφος. Αμερικανίδα». Ήθελε να δημιουργεί τέχνη που υπερβαίνει ταμπέλες, χωρίς να αγνοεί την ιστορική στιγμή. Είχε συμμετάσχει στη March on Washington, όμως δεν μετέφερε άμεσα τη διαμαρτυρία στον καμβά. Η τέχνη της ήταν πολιτική ακριβώς επειδή διεκδικούσε χώρο για την ομορφιά, το χρώμα και τη δημιουργία σε καιρούς όπου ο κόσμος των Μαύρων χαρακτηριζόταν από αγώνα και σιωπή.
Μια κληρονομιά που μεταμορφώνει το βλέμμα
Η καλλιτεχνική διαδρομή της Alma Thomas είναι εξίσου εντυπωσιακή με τον τρόπο που διαχειρίστηκε τις προκλήσεις. Σε μια εποχή που το φύλο και η φυλή καθόριζαν ποιος είχε φωνή, εκείνη αντιστάθηκε με το έργο της. Δεν επιχείρησε να ερμηνεύσει τον πόνο μέσα από δραματικές μορφές. Αντίθετα, ζωγράφισε την επιθυμία. Το φως. Το ενδεχόμενο. Τη ζωή όπως την έβλεπε στον ουρανό και στον κήπο της.
Κατάφερε να μετατρέψει τη φαινομενική «απουσία θέματος» σε ένα ισχυρό σχόλιο για την ίδια την ύπαρξη. Το αφηρημένο της βλέμμα ήταν, τελικά, γεμάτο πραγματικότητα. Όχι την πραγματικότητα της καθημερινής καταπίεσης, αλλά εκείνη της ακατανίκητης θέλησης να βλέπει κανείς κάτι άλλο. Κάτι καλύτερο.
Σήμερα, έργα της εκτίθενται στον Λευκό Οίκο, στο MoMA, στο Smithsonian και σε ιδρύματα που παλαιότερα την αγνοούσαν. Και κάθε φορά που κοιτά κανείς τις έντονες χρωματικές της επιφάνειες, νιώθει ότι κάτι μέσα του μετακινείται – γιατί εκείνη δεν ζωγράφιζε απλώς με χρώμα. Ζωγράφιζε με πίστη.
Ήταν πάνω απ’ όλα μια γυναίκα που αρνήθηκε να περιμένει την «κατάλληλη στιγμή». Την δημιούργησε. Και με κάθε της πινελιά, άνοιξε χώρο για όσους δεν έβρισκαν θέση στον κόσμο της τέχνης. Αυτό, άλλωστε, είναι το πιο σπουδαίο έργο της: ότι δεν χρειάζεται να μοιάζεις με την Alma Thomas για να εμπνευστείς από αυτήν. Αρκεί να βλέπεις την ομορφιά εκεί όπου κανείς δεν την περιμένει – και να έχεις το θάρρος να την αποτυπώσεις.
