59ο Φεστιβαλ Κινηματογράφου: «Ματιές στα Βαλκάνια»

Τα Βαλκάνια αναδεικνύονται κάθε χρόνο με το σχετικό αφιέρωμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ως… η κινηματογραφική πυριτιδαποθήκη του παγκόσμιου σινεμά.

«Ζουμαρισμένη» εικόνα των κοινωνικο-πολιτικών αλλαγών των τελευταίων δεκαετιών στην περιοχή, οι βαλκανικές ταινίες αναδεικνύονται και αναδεικνύουν τη δύναμη του κινηματογράφου περισσότερο ως κοινωνικού καθρέφτη παρά ως καταγραφή τεχνολογικής εξέλιξης.

Δέκα ταινίες από τα γειτονικά Βαλκάνια, απολαυστικές, μικρού μήκους κι ένα αφιέρωμα οκτώ ταινιών στην εποχή που γεννήθηκε το αστέρι του ρουμάνικου κινηματογράφου σε καθεστώς λογοκρισίας, συμπεριλαμβάνει φέτος το τμήμα «Ματιές στα Βαλκάνια»στο 59ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (1-11 Νοεμβρίου).

-Από τις μεγαλύτερες κινηματογραφικές δυνάμεις, “γεννημένος” σ’ ένα καθεστώς που για δεκαετίες χρησιμοποιούσε τις ταινίες ως εργαλεία προπαγάνδας, ο ρουμάνικος κινηματογράφος δρέπει πλέον τις δάφνες του, ταυτόχρονα όμως ανανεώνεται διαρκώς και επανατοποθετείται απέναντι σε όλα όσα αλλάζουν τον κόσμο. Το 59ο Φεστιβάλ πραγματοποιεί αφιέρωμα με τίτλο «Πριν ξεσπάσει το Κύμα», παρουσιάζοντας οκτώ τολμηρούς δημιουργούς, οι οποίοι έδειξαν την πραγματικότητα ωμή, ντροπιαστική, χωρίς παραπλανητικά περιτυλίγματα.

Το αφιέρωμα πραγματοποιείται με την υποστήριξη της Ταινιοθήκης της Ρουμανίας .

-Λουτσιάν Πιντιλίε (1933-2018). Το 1969 στην αιρετική “Αναπαράσταση”- ταινία μέσα στην ταινία (κατά το θέατρο εν θεάτρω), καταγγέλλει την κοινωνία του Τσαουσέσκου και καταδεικνύει τους τρόπους χειραγώγησης του καθεστώτος. Το φιλμ απαγορεύτηκε, και θεωρείται πλέον η σημαντικότερη ρουμάνικη ταινία όλων των εποχών.

-Μίρτσεα Σαουκάν. Το 1973, γυρίζει τα “Εκατό λέι”, φιλμ που αμφισβητεί το καθεστώς, τόσο μέσα από τον λόγο όσο και με την κινηματογραφική φόρμα που επιλέγει.

-Μίρτσεα Ντανελιούκ. Στην “Πρόβα μικροφώνου” (1980) βγάζει την κάμερα στον δρόμο και καταγράφει τη χώρα του όπως είναι, καυτηριάζοντας τον γραφειοκρατικό παραλογισμό, την υποκρισία και τον τυχοδιωκτισμό όσων το τροφοδοτούν.

-Ιωσήφ Ντεμιάν. Το 1980 διασκευάζει την αστυνομική νουβέλα “Δάκρυ μιας κοπέλας”, βασισμένη σε αληθινά γεγονότα. Με στοιχεία ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, διερευνά ένα έγκλημα που συγκαλύφτηκε, αναδεικνύοντας την επίδραση που έχει η κάμερα στην ανθρώπινη συμπεριφορά.

-Αλεξάντρου Τάτος. Το 1982, στις “Τρεις σεκάνς”- ταινία που καθόρισε το Νέο Ρουμάνικο Κύμα, ο Τάτος μέσα από τρία επεισόδια από τη ζωή ενός κινηματογραφικού συνεργείου, σχολιάζει τη σχέση κινηματογράφου και πραγματικότητας.

-Νταν Πίτσα. Στην αλληγορική σάτιρα “Προσανατολισμός” (1982), το προσωπείο της συλλογικότητας καταρρέει και το αληθινό ανθρωποφαγικό πρόσωπο της κοινωνίας ανατέλλει.

– Ναέ Καρανφίλ. Δημιουργός που βρίσκεται στο μεταίχμιο της παλαιότερης γενιάς και του “νέου κύματος” του ρουμάνικου κινηματογράφου. Με το “Μην κρέμεστε απ’ το παράθυρο”(1993), αναμοχλεύει το κομμουνιστικό παρελθόν με χιούμορ και ευαισθησία.

-Κρίστι Πούιου. Η νέα δύναμη του ρουμάνικου σινεμά. Με τη “Γερή μπάζα” (2001) εστιάζει στη μετα-κομμουνιστική εποχή της ελεύθερης επιχειρηματικότητας.

Επιλεγμένες ταινίες από τα Βαλκάνια

-“Άγα” του Μίλκο Λάζαροφ (Βουλγαρία, Γερμανία, Γαλλία). Η ταινία “ταξιδεύει” στον αφιλόξενο αρκτικό κύκλο όπου ένας πατέρας -ιθαγενής, κυνηγός ταράνδων θυμώνει με την κόρη του, γιατί εγκατέλειψε τον παραδοσιακό τρόπο ζωής.

-“Έχεις τη νύχτα” του Ιβάν Σάλατιτς (Μαυροβούνιο, Σερβία, Κατάρ). Μια νεαρή παραιτείται από τη δουλειά της στην Ιταλία και επιστρέφει στην πατρίδα της, το Μαυροβούνιο, όπου έρχεται αντιμέτωπη με τη διαφθορά, την ανεργία, κι ένα αίσθημα απόγνωσης και αδιεξόδου στο οποίο βουλιάζει η κοινωνία. Η ταινία, που λειτουργεί ως αλληγορικό σχόλιο πάνω στο τέλος μιας δυσοίωνης εποχής στην «πίσω αυλή της Ευρώπης», είναι η πρώτη από το Μαυροβούνιο που προβάλλεται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

-“Οικογένεια Μορομέτε 2” του Στέρε Γκούλεα (Ρουμανία). Τριάντα ένα χρόνια μετά την Οικογένεια Μορομέτε (1987), από τις θρυλικές ταινίες του ρουμάνικου κινηματογράφου, βασισμένη στο ομώνυμο κλασικό λογοτεχνικό έργο του Μαρίν Πρέντα, ο Γκούλεα διασκευάζει τον δεύτερο τόμο του μυθιστορήματος. Παγκόσμια πρεμιέρα στη Θεσσαλονίκη.

-“Το φορτίο” του Όγκνιεν Γκλάβονιτς (Σερβία, Γαλλία, Κροατία, Ιράκ, Κατάρ).Εν μέσω των βομβαρδισμών της Σερβίας από το ΝΑΤΟ το 1999, ένας οδηγός φορτηγού διατάσσεται να μεταφέρει, με άκρα μυστικότητα, ένα άγνωστο φορτίο από το Κόσοβο στο Βελιγράδι. Το φιλμ αποτελεί τη μυθοπλαστική εκδοχή του ντοκιμαντέρ του ίδιου σκηνοθέτη “Απόρρητο Σχέδιο: Depth Two” (18ο ΦΝΘ).

– “Άγριος Νοέμβρης” του Ισμέτ Σιγαρίνα (UNMI Κόσοβο, Αλβανία, ΠΓΔΜ). Στην Πρίστινα, αρχές της δεκαετίας του ’90, η γιουγκοσλαβική κυβέρνηση περιστέλλει την αυτονομία του Κοσόβου και οι αλβανικής καταγωγής πολίτες υφίστανται διώξεις. Ένας χαμηλόβαθμος δημόσιος υπάλληλος καλείται να επιλέξει αν θα συνθηκολογήσει ή όχι με τις Αρχές…

– “Αδιαφορώ αν καταγραφούμε στην Ιστορία ως βάρβαροι” του Ράντου Ζούντε (Ρουμανία, Τσεχία, Γαλλία, Βουλγαρία, Γερμανία). Οι Αρχές του Βουκουρεστίου αναθέτουν σε μια νεαρή σκηνοθέτιδα ένα δημόσιο θέαμα, την αναπαράσταση μιας «ηρωικής στιγμής» της ρουμάνικης ιστορίας κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στην πραγματικότητα, αυτή η «λαμπρή σελίδα» οδήγησε σε μαζική εξόντωση Εβραίων, και η σκηνοθέτις μετατρέπει το θέαμα σε καταγγελία κατεδαφίζοντας απολαυστικά τους συλλογικούς μύθους που θρέφουν τα εθνικά αφηγήματα.

– “Αλίς Τ.” του Ράντου Μουντεάν (Ρουμανία, Γαλλία, Σουηδία): Το πορτραίτο μιας υιοθετημένης 16χρονης κοπέλας -επαναστατημένης, εγωκεντρικής και ανεύθυνης- που μένει έγκυος.

– “Lemonade” της Ιοάννα Ουρικάρου (Ρουμανία, Καναδάς, Γερμανία, Σουηδία): Μια τριαντάχρονη Ρουμάνα μετανάστρια στις ΗΠΑ πασχίζει να λάβει πράσινη κάρτα για να ζήσει το αμερικάνικο όνειρο. Σύντομα, όμως, θα γνωρίσει τη σκοτεινή του όψη.

– “Πεταλούδες” του Τόλγκα Καρατσελίκ (Τουρκία): Τρία αποξενωμένα αδέλφια πηγαίνουν να βρουν τον πατέρα τους στο χωριό που μεγάλωσαν μετά από τριάντα χρόνια.

– “Σιμπέλ” των Σάγλα Ζεντζιρτζί και Γκιγιόμ Ζοβανετί (Τουρκία, Γαλλία, Γερμανία, Λουξεμβούργο): Μια μουγκή και περιθωριοποιημένη κοπέλα επικοινωνεί σφυρίζοντας και αγνοεί τα παραδοσιακά ήθη (δεν φορά μαντίλα) της τουρκικής επαρχίας. με στοιχεία παραμυθιού και λαϊκών θρύλων, η ταινία θίγει τους ρόλους των φύλων και τη γυναικεία χειραφέτηση, ενώ κάνει και μια πλάγια αναφορά στο κουρδικό ζήτημα.