Η Αθήνα πρέπει να σωθεί
Από τον Κάτων τον Πρεσβύτερο στον Πολ Κρούγκμαν, κι από την αρχαία Καρχηδόνα στην Αθήνα της κρίσης και των διαφωνιών.
* Του Βασίλη Σαμούρκα
Τη ρήση «Η Καρχηδόνα πρέπει να καταστραφεί» του Κάτωνος του Πρεσβυτέρου χρησιμοποίησε ο νομπελίστας οικονομολόγος, Πολ Κρούγκμαν, σε άρθρο του με τίτλο «Η Αθήνα πρέπει να καταστραφεί», σκιαγραφώντας με τον τρόπο αυτόν τις διαθέσεις της πλευράς των δανειστών να χρησιμοποιήσουν την Ελλάδα ως παράδειγμα προς αποφυγή για όποιον αναζητήσει λύση σε πολιτικό επίπεδο.
Ο ιστορικός παραλληλισμός του Κρούγκμαν τοποθετεί τις απαιτήσεις των δανειστών στο ίδιο πλαίσιο με αυτό των πολεμικών όρων του Μεσοπολέμου στην ηττημένη Γερμανία, καθώς και την ταπείνωση της αρχαίας Καρχηδόνας μετά την καταστροφή της στους λεγόμενους Καρχηδονιακούς Πολέμους.
Εκτός όμως από τον Κάτων τον Πρεσβύτερο, ο οποίος πόνταρε πολλά στο ρωμαϊκό θυμικό που προκαλούσε η λέξη «Καρχηδόνα» κλείνοντας τις περισσότερες ομιλίες του με τη φράση «Carthago delenda est», η αρχαία Ρώμη συνταρασσόταν από μια ακόμη ρήση εκ διαμέτρου αντίθετη: «Η Καρχηδόνα πρέπει να σωθεί», έλεγε ο Ρωμαίος ύπατος Πόπλιος Κορνήλιος Νασικάς, ως προτροπή διατήρησης μιας εσωτερικής ενότητας και πατριωτικής εγρήγορσης στη ρωμαϊκή επικράτεια που δεν θα απαιτούσε εκατόμβες νεκρών και καταστροφή ενός ολόκληρου πολιτισμού.
Η σωτηρία της Καρχηδόνας, παρότι εχθρός της Ρώμης, θα εξασφάλιζε την απαραίτητη συνοχή που τόσο ανάγκη είχε η αχανής Ρωμαϊκή Δημοκρατία μπροστά στους κινδύνους που είχαν ήδη αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους, οδηγώντας την ενώπιον του φάσματος ενός πολυέξοδου πολέμου τον οποίο δεν θα άντεχαν τα οικονομικά της.
Η καταστροφή της Καρχηδόνας αποτελούσε για τον Νασικά μια πράξη παραβίασης των ρωμαϊκών ηθών και της παραδοσιακής πειθαρχίας. Δυστυχώς για τον ίδιο και την πολιτική του σταδιοδρομία, τα δημοφιλή λόγια του Κάτωνος κυριάρχησαν στη Ρώμη, οδηγώντας την σε μια αιματηρή διαμάχη με τον αιώνιο εχθρό της και την ανάδειξη της στρατιωτικής ιδιοφυΐας του Αννίβα.
Η συνέχεια είναι γνωστή. Ο Αννίβας άφησε πίσω του χιλιάδες νεκρούς μεταφέροντας το πεδίο των μαχών στην ιταλική χερσόνησο, ενώ η τελική νίκη των ρωμαϊκών δυνάμεων βρήκε μια αυτοκρατορία με υψηλότατο ηθικό, αλλά άθλια οικονομική κατάσταση. Οι εμφύλιες διαμάχες που ακολούθησαν οδήγησαν στη διάσπαση του εσωτερικού της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας, και την επιβολή δικτατόρων που άλλαξαν εντελώς το ρου της ρωμαϊκής ιστορίας.
Ο Πολ Κρούγκμαν αποφάσισε, λοιπόν, να ρίξει τις ευθύνες της συμπεριφοράς των δανειστών έναντι της Ελλάδας σε μια καταστροφική νοοτροπία που διακατέχει μια «σύγχρονη ρωμαϊκή αυτοκρατορία» -όπως υπονόησε αναφερόμενος στην ΕΕ- με τάσεις ρεβανσιστικές σαν τους νικητές της Αντάντ μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρόλα αυτά, ίσως αξίζει περισσότερο να ανασύρουμε την επιθυμία του Νασικά για σωτηρία της «σύγχρονης Καρχηδόνας» -δηλαδή της Αθήνας- ως το μόνο μοχλό διατήρησης της συνοχής της ευρωζώνης και προώθησης των πραγματικών ευρωπαϊκών ιδανικών που την διακατέχουν.
Κι αν τελικά ο Νασικάς δεν εισακουστεί κι η Ευρώπη οδηγηθεί σε ρήξη, η αυτοδιάλυση πλησιάζει εξαιρετικά ως ενδεχόμενο και οι μελλοντικοί «γαμπροί» μιας τραυματισμένης εξουσίας θα έχουν να διαγκωνιστούν με μια ισχυρή οικονομία σαν την γερμανική με όρους φόβου και καταστροφής, οι οποίοι θα χρειαστούν πολλές δεκαετίες για να ξεπεραστούν.
* Ο Βασίλης Σαμούρκας είναι αρχισυντάκτης του FortuneGreece.com
