Γιατί ο Τραμπ θα χάσει τον εμπορικό πόλεμο από την Κίνα
Η υποτιθέμενη «ημέρα απελευθέρωσης» του Donald Trump, με την επιβολή δασμών που ονομάστηκαν «αμοιβαίοι» αλλά στράφηκαν ενάντια σχεδόν σε ολόκληρο τον υπόλοιπο κόσμο, εξελίχθηκε γρήγορα σε έναν σφοδρό εμπορικό πόλεμο με την Κίνα — ένα αποτέλεσμα που ήρθε έπειτα από αναγκαστική αναδίπλωση της Ουάσινγκτον υπό την πίεση των αγορών. Κατά τον Martin Wolf των Financial Times, πρόκειται ίσως για τις πιο αλλοπρόσαλλες εμπορικές πολιτικές που έχουν προταθεί ποτέ από αμερικανικό πρόεδρο. Και ίσως, σχολιάζει, αυτός να ήταν ο σκοπός από την αρχή.
Μπορεί λοιπόν ο Trump να κερδίσει σε αυτή την αναμέτρηση με την Κίνα; Και ευρύτερα, μπορούν οι ΗΠΑ —ειδικά υπό τη νέα διακυβέρνησή του— να διατηρήσουν το πάνω χέρι απέναντι σε έναν τόσο επίμονο και ικανό αντίπαλο;
Η απάντηση του Wolf είναι σαφής: όχι. Όχι γιατί η Κίνα είναι αήττητη, αλλά επειδή οι ΗΠΑ αποδυναμώνουν εσκεμμένα όλα εκείνα τα θεμέλια που τις καθιστούσαν ισχυρή δύναμη στον κόσμο.
Οι δασμοί αυξάνονται, αλλά και οι ζημιές
Παρά την περίφημη δήλωση του Trump το 2018 ότι «οι εμπορικοί πόλεμοι είναι εύκολο να κερδηθούν», η πραγματικότητα είναι πιο περίπλοκη. Συνήθως, τέτοιες συγκρούσεις ζημιώνουν και τις δύο πλευρές. Στην καλύτερη περίπτωση, ίσως προκύψει μια συμφωνία αμοιβαίου οφέλους. Πιο συχνά, κάποιος χάνει.
Η Ουάσινγκτον μοιάζει να επιδιώκει μια τέτοια συμφωνία εις βάρος της Κίνας — μια κατάσταση «νίκης» για τις ΗΠΑ και «ήττας» για τον αντίπαλο. Όμως, οι δασμοί που έχουν επιβληθεί και από τις δύο πλευρές έχουν φτάσει σε σχεδόν απαγορευτικά επίπεδα: 145% στις κινεζικές εισαγωγές από τις ΗΠΑ και 125% στις αμερικανικές εξαγωγές προς την Κίνα.
Η Κίνα, από την πλευρά της, έχει περιορίσει τις εξαγωγές σπάνιων γαιών, κρίσιμων για την αμερικανική βιομηχανία. Πρόκειται για αμοιβαίο αδιέξοδο — ένα γεωπολιτικό «μεξικανικό στήριγμα» χωρίς ξεκάθαρο νικητή.
Η στρατηγική των ΗΠΑ φαίνεται να βασίζεται στην ιδέα ότι οι εταίροι τους θα συσπειρωθούν ενάντια στην Κίνα σε αντάλλαγμα για καλύτερες διμερείς σχέσεις με την Ουάσινγκτον. Αλλά αυτό δεν είναι ρεαλιστικό. Πολλές χώρες —μεταξύ αυτών η Αυστραλία, η Ινδία, η Ιαπωνία και η Βραζιλία— έχουν πλέον περισσότερες εμπορικές συναλλαγές με την Κίνα παρά με τις ΗΠΑ.
Παράλληλα, η Κίνα παραμένει αναντικατάστατη πηγή πρώτων υλών και κρίσιμων εξαρτημάτων. Οι εισαγωγές είναι, άλλωστε, ο ίδιος ο πυρήνας του παγκόσμιου εμπορίου.
Οι ΗΠΑ χάνουν την αξιοπιστία τους
Το μεγαλύτερο όμως πρόβλημα είναι ότι οι ΗΠΑ έχουν μετατραπεί σε αναξιόπιστο σύμμαχο. Μια χώρα που λειτουργεί καθαρά στη λογική της «καλύτερης συμφωνίας» —αντιμετωπίζοντας τους συμμάχους της ως πιόνια σε μια παρτίδα παζαριού— δεν εμπνέει εμπιστοσύνη.
Η συμπεριφορά του Trump απέναντι στον Καναδά είναι χαρακτηριστική. Παρά την επιθετική ρητορική και τους δασμούς, οι Καναδοί στήριξαν ξανά τους Φιλελεύθερους. Το μήνυμα ήταν ξεκάθαρο.
Θα αλλάξει ο Trump τακτική; Δύσκολα. Αυτός είναι. Και είναι ο άνθρωπος που οι Αμερικανοί εξέλεξαν ήδη δύο φορές.
Ο κίνδυνος μιας παρατεταμένης ρήξης
Η Κίνα δεν ξεχνά και δεν συγχωρεί εύκολα. Θεωρεί ότι μπορεί να αντέξει περισσότερο την οικονομική πίεση, ενώ για την ίδια η εμπορική σύγκρουση μεταφράζεται κυρίως σε σοκ ζήτησης. Για τις ΗΠΑ όμως είναι σοκ προσφοράς — κάτι πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί.
Η τελική εκτίμηση του Wolf είναι ότι η Ουάσινγκτον τελικά θα κάνει πίσω. Όταν συνειδητοποιήσει ότι η πολυπόθητη «νίκη» δεν έρχεται, ο Trump θα ονομάσει κάποια περιορισμένη πρόοδο «επιτυχία» και θα μετακινηθεί σε άλλο μέτωπο.
Αυτό, όμως, δεν ακυρώνει το γεγονός ότι ο ανταγωνισμός ΗΠΑ–Κίνας για την παγκόσμια επιρροή είναι υπαρκτός και κρίσιμος. Και οι ΗΠΑ, όπως είναι σήμερα, δεν είναι σε θέση να κερδίσουν.
Η εσωτερική αποδόμηση
Ο Martin Wolf επισημαίνει ότι η ζημιά δεν είναι μόνο εξωτερική, αλλά και εσωτερική: επιθέσεις στους θεσμούς, στην επιστήμη, στην ανεξαρτησία των πανεπιστημίων, στην αλήθεια των δεδομένων. Το κράτος δικαίου υπονομεύεται και η πολιτική μετατρέπεται σε μηχανισμό εκδίκησης.
Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι οι ΗΠΑ απαρνούνται τον θεσμικό και ηθικό τους πυρήνα, αντικαθιστώντας τον με πολιτικές αυταρχισμού, προπαγάνδας και νεποτισμού.
Η χώρα που οικοδόμησε το μεταπολεμικό διεθνές σύστημα και τις φιλελεύθερες συμμαχίες, μοιάζει να απορρίπτει όσα την έκαναν ισχυρή.
Χρειάζεται μια άλλη Αμερική
Η αμερικανική οικονομία είναι ακόμη πιο παραγωγική από της Κίνας. Η επιρροή της —πολιτισμική, ακαδημαϊκή, ιδεολογική— είναι παγκόσμια. Και διαθέτει συμμαχίες με ισχυρούς συμμάχους. Όμως όλα αυτά μπορούν να εξανεμιστούν αν η χώρα συνεχίσει στην ίδια πορεία.
Η παγκόσμια κοινότητα χρειάζεται μια Αμερική αξιόπιστη, σταθερή, συνεργατική, ικανή να σταθεί απέναντι —αλλά και δίπλα— στην Κίνα. Δυστυχώς, η Αμερική του Trump δεν είναι αυτή η Αμερική, καταλήγει ο Wolf.
