Πώς η Τουρκία απέκτησε 20 Eurofighter έναντι 10,66 δισ. δολαρίων
Η Τουρκία υπέγραψε συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο για την αγορά 20 μαχητικών αεροσκαφών Eurofighter Typhoon, έπειτα από συνεχές λόμπινγκ. Εντυπωσιακό είναι το γεγονός αυτό το ορόσημο έρχεται χρόνια μετά την απόφαση της Τουρκίας να αρνηθεί την ευκαιρία να ενταχθεί στην οικογένεια Eurofighter ως ισότιμος εταίρος.
Η Τουρκία θα ξοδέψει το εντυπωσιακό ποσό των 10,66 δισεκατομμυρίων δολαρίων για τη συμφωνία, που υπογράφηκε στις 27 Οκτωβρίου από τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Βρετανό Πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ κατά την πρώτη επίσκεψη του τελευταίου στη χώρα.
Η συμφωνία χαρακτηρίστηκε ως «η μεγαλύτερη εξαγωγή μαχητικών αεροσκαφών της γενιάς της» από τον Βρετανό πρωθυπουργό κατά την επίσκεψή του.
Το Eurofighter Typhoon είναι ένα ευρωπαϊκό πολυλειτουργικό αεροσκάφος 4,5ης γενιάς, που παράγεται από το τετραμελές Eurofighter Consortium, αποτελούμενο από το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία, την Ισπανία και την Ιταλία.
Δεδομένου ότι κάθε αγορά από τρίτη χώρα απαιτεί την έγκριση όλων των μελών του κονσόρτσιουμ, η αγορά του Eurofighter από την Τουρκία καθυστέρησε λόγω βέτο της Γερμανίας, το οποίο ήρθη τον Ιούλιο του 2025. Η συμφωνία βασίζεται σε ένα Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) που υπέγραψαν Τουρκία και Ηνωμένο Βασίλειο για την πώληση περίπου 40 Typhoon στην Άγκυρα, μετά την έγκριση της Γερμανίας.
Όταν η Τουρκία απέρριψε το Eurofighter
Η Τουρκία ξεκίνησε επίσημα προσπάθειες για την απόκτηση του Eurofighter Typhoon μόλις το 2022-2023, αν και η σχέση της με το αεροσκάφος χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980. Όπως σημειώνει η συντηρητική τουρκική εφημερίδα Yeni Safak, «ο δρόμος της Τουρκίας διασταυρώθηκε με τον Eurofighter Typhoon πολλές φορές τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες».
Το 1983, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, η Ιταλία και η Ισπανία αναγνώρισαν την ανάγκη για αναβάθμιση της αεροπορικής τους ισχύος, και γεννήθηκε η ιδέα του Eurofighter. Αρχικά, η Γαλλία προσκλήθηκε να συμμετάσχει ως μέλος, αλλά η συμφωνία δεν προχώρησε και το Παρίσι αποφάσισε να αναπτύξει το Rafale. Το πρόγραμμα Eurofighter ξεκίνησε επίσημα από τα μέλη του κονσόρτσιουμ τον Νοέμβριο του 1988.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1980, η Τουρκία διαπραγματευόταν σύμβαση με την Ευρώπη για την αγορά 40 αεροσκαφών Tornado, που αναπτύχθηκαν από κοινού από το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιταλία και τη Γερμανία. Τότε, στην Άγκυρα είχε υποσχεθεί ισότιμη συμμετοχή στο ανερχόμενο πρόγραμμα Eurofighter, υπό την προϋπόθεση ολοκλήρωσης της συμφωνίας Tornado. Ωστόσο, η συμφωνία κατέρρευσε καθώς το UK Export Credits Guarantee Department αρνήθηκε να χρηματοδοτήσει την αγορά.
Μπροστά στην έλλειψη Tornado, η Τουρκία στράφηκε στο αμερικανικό F-16 Fighting Falcon, πιο ευέλικτη και οικονομική επιλογή που ενίσχυσε την ντόπια αμυντική βιομηχανία της, βάζοντας τέλος στην προοπτική συμμετοχής της Τουρκίας στο πρόγραμμα Eurofighter.
Την ίδια στιγμή, τα τουρκικά μέσα αναφέρουν ότι στην Άγκυρα ξαναπροτάθηκε το Eurofighter δύο φορές στις αρχές της δεκαετίας του 2000, με δυνατότητα συμμετοχής στο κονσόρτσιουμ και ευκαιρίες βιομηχανικής συνεργασίας. Ωστόσο, το ζήτημα δεν προχώρησε, κυρίως λόγω του ενδιαφέροντος της Τουρκίας για το αμερικανικό F-35 Joint Strike Fighter (JSF).
Το 2002, η Τουρκία έγινε ο 7ος διεθνής εταίρος στο πρόγραμμα JSF, μαζί με το Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Ολλανδία, Καναδά, Δανία και Νορβηγία. Μέχρι το 2007, η Άγκυρα είχε υπογράψει MoU για συμμετοχή στην παραγωγή του F-35. Περίπου 10 τουρκικές εταιρείες συμμετείχαν στην ανάπτυξη του stealth αεροσκάφους 5ης γενιάς, με συνολική επένδυση πάνω από $1 δισ.
Η Τουρκία κατασκεύαζε περίπου 900 εξαρτήματα για το F-35, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων του κεντρικού αμαξώματος και των οθονών πιλοτηρίου, αφήνοντας περιορισμένο χώρο για επενδύσεις στο Eurofighter. Επιπλέον, λειτουργούσε ήδη το F-16 και είχε σχέδια αναβάθμισης με stealth μαχητικά JSF. Ωστόσο, εξαιτίας της αγοράς S-400 από τη Ρωσία το 2017, η Τουρκία αποβλήθηκε από το πρόγραμμα F-35 το 2019, λόγω των αμερικανικών κυρώσεων CAATSA, με σοβαρό πλήγμα στις προσπάθειες εκσυγχρονισμού.
Αν και οι συνομιλίες για επιστροφή στο F-35 συνεχίστηκαν, η Τουρκία ξεκίνησε το δικό της πρόγραμμα 5ης γενιάς KAAN και αποφάσισε να αποκτήσει 4+-γενιά μαχητικά προσωρινά.
Η διαδρομή προς το Eurofighter
Η Τουρκία αξιολόγησε αρκετές επιλογές για νέο μαχητικό, και τον Νοέμβριο του 2023 ο Υπουργός Άμυνας Yaşar Güler ανακοίνωσε συνομιλίες με Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο για αγορά Eurofighter Typhoon. Η Γερμανία αρχικά αρνήθηκε την εξαγωγή λόγω παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την Άγκυρα, αλλά τον Νοέμβριο του 2024, υπό την πίεση συμμάχων ΝΑΤΟ (Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ισπανία), η Γερμανία άνοιξε τελικά τον δρόμο για την εξαγωγή.
Η Τουρκία θα αγοράσει 20 Eurofighter Typhoon έναντι $10,66 δισ., με παραδόσεις που θα ολοκληρωθούν το 2030. Επιπλέον, η Άγκυρα σκοπεύει να αγοράσει 12 Typhoons από το Κατάρ και το Ομάν, για να καλύψει το κενό μέχρι να τεθεί σε λειτουργία η έκδοση Tranche 4.
Σημασία της συμφωνίας
- Η τουρκική αεροπορία θα γίνει ο 10ος χειριστής του Typhoon παγκοσμίως.
- Η συμφωνία περιλαμβάνει τον πύραυλο αέρος-αέρος MBDA Meteor BVR.
- Η BAE Systems θα συναρμολογήσει τα αεροσκάφη στο Ηνωμένο Βασίλειο, με άλλα τμήματα και όπλα να παράγονται σε ευρωπαϊκές εγκαταστάσεις.
- Ο Στάρμερ χαρακτήρισε τη συμφωνία «νίκη για τους Βρετανούς εργαζόμενους, τη βρετανική αμυντική βιομηχανία και την ασφάλεια του ΝΑΤΟ».
- Η πρώτη παράδοση νέου Typhoon αναμένεται το 2030.
Το Eurofighter Consortium καλωσόρισε την Τουρκία ως επίσημο 10ο χειριστή, ενισχύοντας τη θέση του προγράμματος στην ευρωπαϊκή αεράμυνα. Εκτός από τις τέσσερις βασικές χώρες του κονσόρτσιουμ, το Typhoon χρησιμοποιείται επίσης σε Αυστρία, Ομάν, Κατάρ, Κουβέιτ και Σαουδική Αραβία.
