Project Home: Μια συμβολική δράση για τους πρόσφυγες και μετανάστες

Βία, φόβος, θάνατος, απώλεια, τραύμα. Η «έξοδος» των Μικρασιατών του 1922 και το βίωμα της προσφυγιάς είναι βαθιά ριζωμένo στην εθνική μας συνείδηση. Ή τουλάχιστον σε μια μεγάλη πλειοψηφία. Γι αυτό και το κάλεσμα του φωτογράφου Βαγγέλη Γκίνη σε απογόνους Μικρασιατών προσφύγων κάθε ηλικίας να μετατρέψουν σε τόπο θύμησης ένα εγκαταλειμμένο, τυπικό προσφυγικό σπίτι στην Ελευσίνα βρήκε τόσους αποδέκτες.

Στη συμβολή των οδών Δαρδανελλίων και Μαιάνδρου, κοντά στην πλατεία της Ελευσίνας, συγκεντρώθηκαν πριν λίγες ημέρες Μικρασιάτες κι έγραψαν στους εξωτερικούς τοίχους του σπιτιού, με πολύχρωμες μπογιές, τα ονόματα των μελών της οικογένειάς τους που ήρθαν ξεριζωμένοι στην Ελλάδα. «Κάτι σαν προσκλητήριο νεκρών και ψυχών, όπως τα ονόματα όσων δεν είναι πια κοντά μας που μνημονεύει ο παπάς τα Ψυχοσάββατα» εξηγεί ο Βαγγέλης Γκίνης για τη δράση που σχεδιάζει να επαναλάβει τον Νοέμβριο στη Νίκαια, στη Νέα Ιωνία και σε άλλους προσφυγικούς δήμους.

Μια συμβολική χειρονομία που ενεργοποίησε τη μνήμη και το συναίσθημα στη συνοικία της Ελευσίνας με τα εναπομείναντα προσφυγικά. Και καθώς η ιστορία του ξεριζωμού επαναλαμβάνεται με τα σαρωτικά κύματα μεταναστών από τη Συρία και το Ιράκ που κατακλύζουν τη Μεσόγειο προς την Ευρώπη, απέκτησε τραγικά επίκαιρες προεκτάσεις.

‘Αλλωστε η πρωτοβουλία του Ελευσίνιου εικαστικού φωτογράφου γεννήθηκε μέσα στο πλαίσιο του επείγοντος: «Ένας συνδυασμός σκέψεων που συνέπεσαν την ίδια περίοδο. Από τη μια η επέτειος από τη μικρασιατική καταστροφή κι από την άλλη το μείζον ζήτημα των καιρών μας, το προσφυγικό, που παρακολουθώ κι ενημερώνομαι συστηματικά κυρίως από το διαδίκτυο κι από το facebook, όπου οι πληροφορίες είναι απίστευτες» σχολιάζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο φωτογράφος.

Όπως με τους Μικρασιάτες που έζησε στην Ελευσίνα, έτσι και τώρα αντιλαμβάνεται ότι «αυτό που σημαδεύει τους πρόσφυγες είναι το σπίτι που χάνουν. Γιατί όπως λέει και το ποντιακό τραγούδι του Καζαντζίδη “στα ξένα είμαι Έλληνας και στην Ελλάδα ξένος”, όλοι νιώθουν πατρίδα τον τόπο που μεγάλωσαν» επισημαίνει.

Το σπίτι λοιπόν ήταν η μόνιμη σταθερά που επανερχόταν στις συζητήσεις του με τους Μικρασιάτες της πόλης, αυτούς τους μήνες σχεδιασμού τής δράσης, σε συνεργασία με τον Σύλλογο Μικρασιατών Ελευσίνας: «Η αυλή του σπιτιού τους στην πατρίδα, τα παντζούρια, η πόρτα, το κλειδί που κάποιοι φύλαξαν με την ελπίδα να ξαναγυρίσουν… Κι έτσι αποφασίσαμε από κοινού να επιστρέψουμε στο εγκαταλειμμένο σπίτι, που κάποτε στέγαζε ανθρώπους από τα “ματωμένα χώματα”.

Με τη δράση μας, “ξαναείδαμε” τα πρόσωπα των παλιών ενοίκων του, συνειδητοποιήσαμε παράλληλους δρόμους με τους σημερινούς μετανάστες, τον ξεριζωμό, τον φόβο, την καταναγκαστική περιπλάνηση σε πλατείες της Ευρώπης γι αυτούς που επιζούν από τα ναυάγια. Στην ξένη γη, όλοι οι μετανάστες φτάνουν χωρίς τίποτε, παρά μόνο με το όνομά τους.

Θεώρησα ότι ίσως κάνουμε την ταύτιση και συνειδητοποιήσουμε ότι το προσφυγικό ζήτημα είναι παγκόσμιο, δεν είναι εθνικό. Κι από την άλλη, η τέχνη που γίνεται σε δημόσιο χώρο, σπάνια περιλαμβάνει και έναν δημόσιο λόγο, καθώς δεν δίνει τον λόγο στον κόσμο αλλά ο καλλιτέχνης επιλέγει να δράσει και να μιλήσει μόνος του» παρατηρεί ο Βαγγέλης Γκίνης, ο οποίος δεν παρενέβηκε στη δράση της Ελευσίνας παρά μόνο μια φορά, όταν μια γιαγιά τού ζήτησε να γράψει το όνομά της στον τοίχο, γιατί η ίδια δεν ήξερε γραφή.

Στον συγκεκριμένο καλλιτεχνικό ακτιβισμό, οι ξένοι μετανάστες επιφυλάχτηκαν να συμμετάσχουν. Μόνο τα μικρά κορίτσια μιας οικογένειας Σύρων προσφύγων έγραψαν το όνομά τους στον τοίχο του ελληνικού προσφυγικού. Μια αφοπλιστική χειρονομία των παιδιών που άλλωστε για την ασφάλεια τους, οι γονείς πήραν τη μεγάλη απόφαση να αφήσουν την πατρίδα τους.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ