Πού οδηγείται η Ευρώπη μετά το Brexit; Το έκτο σενάριο που δεν παρουσίασε ο Γιούνκερ

Το περιμέναμε καιρό το χαρτί. Επιχειρήσεις, εργαζόμενοι, επενδυτές. Και χθες το παρουσίασε ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ. Η Επιτροπή υπέβαλε την ‘’ΛΕΥΚΗ ΒΙΒΛΟ’’, για την εποχή μετά το Brexit,  που περιλαμβάνει πέντε σενάρια, χωρίς να καταγράφονται οι συγκεκριμένες δράσεις και νομοθετικές ρυθμίσεις σε κοινοτικό επίπεδο. Αυτές θα κληθεί να τις καταθέσει η Επιτροπή(Blue print), αφού μετά από διάλογο στα Συμβούλια τα μέλη της Ε.Ε.-η Αγγλία δεν θα συμμετέχει- καταλήξουν με ποιόν τρόπο θα «κυβερνηθεί» η ένωση των 27 μετά το Brexit.

Ορισμένες παρατηρήσεις γενικής φύσεως στην αρχή.

1. Κατά την γνώμη μου κανένα από τα σενάρια αυτά δεν θα επιλεγεί στο τέλος. Κι αυτό γιατί η Επιτροπή δεν επιθυμεί να διευκολύνει τον δρόμο τις Αγγλίας, κάνοντας εκπτώσεις στις θεμελιώδεις αρχές της στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Η επιθυμία της Τεράζα Μέι για παραμονή στην εσωτερική αγορά χωρίς τις τέσσερεις ελευθερίες (πρόσωπα, αγαθά, κεφάλαια, υπηρεσίες) δεν γίνεται αποδεκτή από κανένα κράτος μέλος, ακόμη και από τα κράτη του «Βίζεγκαρντ».
2. Για τον λόγο αυτόν η Κομισιόν επικεντρώνει τις προτάσεις της στη σημερινή αρχιτεκτονική, παρουσιάζοντας αφ’ ενός μια βεντάλια που αρχίζει από την «περισσότερη Ευρώπη» και φτάνει στη «λιγότερη», πάντα μέσα στο πλαίσιο των σημερινών Συνθηκών.
3. Όλες οι προτάσεις έχουν ως κοινό παρανομαστή την ανάγκη ταχείας δράσης, δηλαδή την αποφυγή αλλαγής των Συνθηκών, που είναι μια βραδυκίνητη διαδικασία, η οποία για ορισμένες χώρες προϋποθέτει δημοψηφίσματα με αβέβαιο αποτέλεσμα. Γι’ αυτό υπενθυμίζει εμφαντικά το «φιάσκο» του Γαλλικού δημοψηφίσματος για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα, και το αντίστοιχο της Ιρλανδίας που υποχρεώθηκε να διεξάγει και δεύτερο δημοψήφισμα.
4. Αυτή η ανάγκη ταχείας δράσης, επιβάλλεται όχι μόνο από το Brexit, αλλά και από την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ, την άνοδο των αντιευρωπαϊκών δυνάμεων και τη σημασία που αποκτά η φύλαξη των εσωτερικών συνόρων, λόγω του κύματος των μεταναστευτικών ρευμάτων. Επίσης αβεβαιότητα επικρατεί και σχετικά με το μέλλον του ΝΑΤΟ και την αμυντική αποδυνάμωση της Ε.Ε. από την αποχώρηση της Αγγλίας. Και από το αίσθημα φόβου των χωρών της Βαλτικής και της Φινλανδίας που προκαλεί η στάση της Ρωσίας.

Πριν περιγράψουμε συνοπτικά τα σενάρια, θα μείνουμε σε λίγα, αλλά βαθειά πολιτικά μηνύματα που εκπέμπουν κάποια  στατιστικά στοιχεία που περιλαμβάνει το κείμενο. Ας τα δούμε.

1. Παρά το γεγονός ότι η ανάπτυξη σε κάποιες χώρες της Ε.Ε. φαίνεται να επιστρέφει, οι προβλέψεις για το μέλλον δείχνουν αποδυνάμωση της Ε.Ε. των 27, σε σχέση με άλλες ισχυρές οικονομίες. Το 1900 το ποσοστό σε πληθυσμό του συνόλου των 27 χωρών αποτελούσε το 25% της ανθρωπότητας. Το 2060 αυτό το ποσοστό θα έχει καταρρεύσει στο 4%, ενώ καμιά από τις 27 χώρες δεν θα έχει πληθυσμό μεγαλύτερο του 1%.
2. Το ΕΥΡΩ είναι σήμερα αποθετικό νόμισμα με ποσοστό 33% έναντι 48% του δολαρίου των ΗΠΑ και 12% της στερλίνας της Μεγάλης Βρετανίας. Σε μόλις δυο χρόνια από τώρα εκτιμάται ότι τα ποσοστά θα μειωθούν σε 30%, 43% και 7% αντίστοιχα. Που πήγαν αυτές οι μειώσεις νομίζετε; Σωστά μαντέψατε, στην Κίνα.
3. Η ανεργία στην Ε.Ε. ενώ συνεχίζει να μειώνεται από την κρίση και μετά εξακολουθεί να βρίσκεται σε υψηλά επίπεδα. 8% για το σύνολο του πληθυσμού, και 18% για τους νέους κάτω των 25 ετών.
4. Τέλος παρουσιάζονται μια σειρά στοιχεία που εμφανίζουν την Ευρώπη την περιοχή με τις περισσότερες δημοκρατικές ελευθερίες, την μεγαλύτερη ασφάλεια και εκτός πολεμικών συρράξεων κλπ.

Τα συμπεράσματα απλά. Καθίστε εδώ που βρίσκεστε γιατί είμαστε στην καλύτερη δυνατή κατάσταση σε όλους τους τομείς σε σχέση με όλους τους άλλους, αλλά ας μην επαναπαυόμαστε γιατί οι προκλήσεις που έρχονται-νέες τεχνολογίες, λαϊκισμός, δημογραφική εξέλιξη, κλιματική αλλαγή, πολεμικές συρράξεις, ανάπτυξη, μεταναστευτικά κύματα- δεν μπορεί καμία χώρα μόνη της να τις αντιμετωπίσει.

Ας δούμε τώρα μερικά βασικά χαρακτηριστικά των σεναρίων, καθώς και την ονομασία τους που δεν κρύβουν την προτίμηση της Επιτροπής.

ΣΕΝΑΡΙΟ 1. «ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ». Η εσωτερική αγορά ενδυναμώνεται με την κοινή αγορά Ενέργειας και σε τομείς της  ψηφιακής τεχνολογίας. Συνεχίζεται η σύναψη εμπορικών συμφωνιών με τρίτες χώρες-και την Αγγλιά!-. Βελτιώνεται η λειτουργία της Ευρωζώνης. Συνεργασία στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων, ενιαία πολιτική ασύλου. Στενότερη αμυντική συνεργασία και προσπάθεια για ενιαία φωνή σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Κλπ.

ΣΕΝΑΡΙΟ 2 . «ΜΟΝΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΑΓΟΡΑ». Διατήρηση της διακίνησης εμπορευμάτων και κεφαλαίων και περιορισμός στη διακίνηση προσώπων και υπηρεσιών. Χωρίς ενιαία πολιτική ασύλου και μετανάστευσης και διμερείς ελέγχους των συνόρων. Περιορισμένη συνεργασία στην Ευρωζώνη-όχι νέοι κανόνες για ολοκλήρωση της ΟΝΕ. `Εξωτερική πολιτική όπως σήμερα και διμερείς συνεργασίας για την άμυνα. Διακυβερνητική συνεργασία στα περισσότερα θέματα.

ΣΕΝΑΡΙΟ 3. «ΟΣΟΙ ΕΠΙΘΥΜΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ , ΑΣ ΤΑ ΚΑΝΟΥΝ» .

Προφανώς ο τίτλος δείχνει «Ευρώπη αλα καρτ» . Κάποιες χώρες της Ευρωζώνης θα μπορούν, εάν θέλουν, να εμβαθύνουν την ΟΝΕ σε κοινωνικά θέματα και σε θέματα κοινής φορολόγησης. Χώρες που θα επιλέγουν στενότερη συνεργασία σε θέματα κοινής Δικαιοσύνης και Ασφάλεια. Άλλες μπορεί να προχωρήσουν σε κοινή συνεργασία στην άμυνα και στον κοινό εξοπλισμό. Ο προϋπολογισμός θα μείνει ως έχει, εκτός από χώρες που «θέλουν να κάνουν περισσότερα».

ΣΕΝΑΡΙΟ 4. «ΚΑΝΟΥΜΕ ΛΙΓΟΤΕΡΑ ΑΛΛΑ ΠΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΑ».  Περίπου όπως το σενάριο 3, αλλά με κοινές δράσεις σε λιγότερα πεδία. Δηλαδή όχι Ευρώπη αλα καρτ, αλλά όπως σήμερα με λιγότερες κοινές πολιτικές και αποτελεσματικότερες.

ΣΕΝΑΡΙΟ 5. «ΚΑΝΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΑ ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ». Είναι το σενάριο που προτείνεται σε περίπτωση που τα κράτη μέλη συνειδητοποιούν ότι μόνο με «περισσότερη» Ευρώπη είναι δυνατόν να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις και οι δυσλειτουργίες της Ένωσης σε μια φάση γενικευμένης αστάθειας, αμφισβήτησης της Ε.Ε. και εξωτερικών κινδύνου. Η ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης , η αναμόρφωση της Ευρωζώνης με βάση τις προτάσεις των πέντε προέδρων της Ε.Ε., η ενιαία Εξωτερική πολιτική, όπου η Ένωση θα μιλάει με μία φωνή ακόμη και στις διμερείς εμπορικές συμφωνίες, η άσκηση ενιαίας πολιτικής ασύλου και μετανάστευσης και η δημιουργία Στρατιωτικής Ένωσης, είναι μερικά από τα στοιχεία αυτού του σεναρίου.

Ας μου επιτραπεί κλείνοντας να σχολιάσω τη δική μου άποψη σχετικά με το πώς τελικά, κανένα από τα σενάρια μπορεί να εφαρμοστεί ποτέ. Σε όλες τις εκδοχές οι αντιρρήσεις και αντιστάσεις θα είναι έντονες. Και τελικά θα επικρατήσει η εκδοχή της Ευρώπης των ομόκεντρων κύκλων. Δηλαδή ένας πυρήνας, καθώς  η Ευρωζώνη, θα προχωρήσει με ταχείς ρυθμούς μετά τον κύκλο των εκλογών. Η συμβολική αλλά και η πραγματική αξία ενός σταθερού ενιαίου και αποθετικού νομίσματος είναι απαραίτητη για την ύπαρξη της Ευρώπης του 4% πληθυσμού, με φτηνό δανεισμό, και αυτό θα γίνει με την ολοκλήρωση της ΟΝΕ. Οι χώρες χωρίς ευρώ θα λειτουργήσουν με πιο χαλαρούς ρυθμούς, με λιγότερη γραφειοκρατική επιβάρυνση και περισσότερη αυτονομία στα ζητήματα ασφάλειας και προστασίας. Σε κάποιες χώρες θα δοθεί η δυνατότητα εξόδου από την Σέγκεν. Και αυτός θα είναι ο δεύτερος κύκλος. Τέλος δεδομένου ότι οι στρατιωτικές δαπάνες των χωρών δεν αφήνουν περιθώριο για δημιουργία Ευρωπαϊκού στρατού, η παρουσία του ΝΑΤΟ είναι απαραίτητη, οπότε  ακόμη και αν αυξηθούν τα κονδύλια συμμετοχής στο 2%, όπως ζητάει ο Τραμπ, θα είναι χαμηλότερα από αυτά που θα κληθούν να πληρώσουν οι χώρες μέλη για τη δημιουργία Ευρωπαϊκού στρατού.  Κι εδώ έρχεται ο τρίτος κύκλος. Η Μ.Βρετανία , ίσως και άλλοι, θα μπορούν να συμμετέχουν στην εσωτερική αγορά, χωρίς να έχουν  το βάρος του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, αλλά και βρίσκοντας και κάποια συμφωνία για χαλάρωση της εφαρμογής της ελευθερίας διακίνησης εργαζομένων.

Το Fortune απευθύνεται κυρίως στις επιχειρήσεις. Θα ήταν χρήσιμο για όλους, αν και οι  επιμέρους κλάδοι της οικονομίας , αλλά και οι μεγάλες εταιρείες επεξεργαστούν, δια των συλλογικών οργάνων τους, τα σενάρια αυτά και διατυπώσουν τις απόψεις τους για ένα ζήτημα που θα επηρεάσει σημαντικά την λειτουργία τους, σε μόλις δύο χρόνια από τώρα. Είναι λίγος ο χρόνος σχετικά με την αναγκαία προσαρμογή των στρατηγικών τους και ζωτικής σημασίας οι αλλαγές που έρχονται.