Η επίθεση του Τραμπ στο Ιράν ήταν σφοδρή, αλλά πέτυχε τον στόχο της;
Η απόφαση του Προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, να διατάξει αεροπορικά πλήγματα εναντίον τριών βασικών πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν ενδέχεται να επέφερε σοβαρό πλήγμα στις ικανότητες εμπλουτισμού ουρανίου της Ισλαμικής Δημοκρατίας, αλλά ταυτόχρονα έχει δημιουργήσει ένα νέο, πολυδιάστατο αδιέξοδο για τη Δύση: τον πλήρη αποπροσανατολισμό των διεθνών προσπαθειών παρακολούθησης του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.
Παρά τους ισχυρισμούς Τραμπ ότι «οι οχυρωμένες εγκαταστάσεις καταστράφηκαν ολοσχερώς», δορυφορικές εικόνες και αξιολογήσεις ειδικών αφήνουν αμφιβολίες. Αναλυτές επισημαίνουν ότι η επίθεση, αντί να εξαλείψει τον κίνδυνο, ωθεί την Τεχεράνη να μεταφέρει το πρόγραμμα της πιο βαθιά στο υπέδαφος και σε άγνωστες τοποθεσίες, εκτός του ελέγχου της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA).
Εκτεταμένες ζημιές, αλλά όχι καθοριστικά αποτελέσματα
Οι ΗΠΑ χρησιμοποίησαν βομβαρδιστικά B-2 και βόμβες διάτρησης καταφυγίων GBU-57 για να πλήξουν τα υπόγεια συγκροτήματα εμπλουτισμού ουρανίου στη Νατάνζ και στο Φορντόου. Δορυφορικές εικόνες της Maxar Technologies δείχνουν νέες καταρρεύσεις, κρατήρες και δομικές ζημιές, ωστόσο κρίσιμες υποδομές —όπως το κτίριο εξαερισμού του Φορντόου— παρέμειναν ανέπαφες.
Στη Νατάνζ, εντοπίστηκε κρατήρας διαμέτρου 5,5 μέτρων πάνω από υπόγειες εγκαταστάσεις, αλλά δεν υπάρχει απόδειξη ότι η ενισχυμένη εγκατάσταση, θαμμένη 40 μέτρα βαθιά και προστατευμένη με στρώματα σκυροδέματος και χάλυβα, επηρεάστηκε ουσιαστικά. Σύμφωνα με τον στρατηγό Νταν Κέιν της Πολεμικής Αεροπορίας των ΗΠΑ, η τελική εκτίμηση των ζημιών θα πάρει χρόνο.
Η ΙΑΕΑ τυφλή — Και το Ιράν κλείνει τις πόρτες
Οι επιθεωρητές της IAEA δεν έχουν καταφέρει να εντοπίσουν για πάνω από μία εβδομάδα το απόθεμα ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού του Ιράν, αφού οι ιρανικές αρχές παραδέχθηκαν πως έσπασαν τις σφραγίδες της υπηρεσίας και μετέφεραν το υλικό σε άγνωστη τοποθεσία. Πρόκειται για περίπου 410 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου κατά 60%, αρκετά για την κατασκευή έως και 10 πυρηνικών όπλων, σύμφωνα με ειδικούς.
«Η συνεργασία με την IAEA πλέον δεν μοιάζει να συμφέρει το Ιράν», λέει η Ντάρια Ντολζίκοβα του Royal United Services Institute. «Το πιθανότερο είναι να επιλέξει να θωρακίσει περαιτέρω το πρόγραμμα του, σε άγνωστες και βαθύτερες υπόγειες εγκαταστάσεις, ώστε να αποφύγει μελλοντικά πλήγματα».
Η IAEA, με επικεφαλής τον Ραφαέλ Γκρόσι, κάλεσε σε άμεση παύση των εχθροπραξιών, ενώ το Διοικητικό της Συμβούλιο συγκαλείται εκτάκτως τη Δευτέρα στη Βιέννη.
Μία επίθεση που μπερδεύει τα δεδομένα, όχι τις φιλοδοξίες
Πέραν των Φορντόου και Νατάνζ, η επιχείρηση περιέλαβε και το Κέντρο Πυρηνικής Έρευνας του Ισφαχάν, το οποίο επλήγη από κοινού από ΗΠΑ και Ισραήλ. Εκεί εντοπίστηκαν σοβαρές ζημιές σε βιομηχανικά συγκροτήματα, τα οποία προηγουμένως φιλοξενούσαν εργαστήρια επεξεργασίας πυρηνικού υλικού. Η IAEA προειδοποίησε για πιθανή ραδιενεργή και χημική μόλυνση στο εσωτερικό των εγκαταστάσεων.
Ωστόσο, τα χτυπήματα, παρά την επιχειρησιακή τους ένταση, έχουν υπονομεύσει και τις ίδιες τις μεθόδους της IAEA. Όπως εξηγεί ο Ρόμπερτ Κέλι, πρώην διευθυντής επιθεωρήσεων στο Ιράκ και στη Λιβύη, το περιβαλλοντικό δειγματοληπτικό υλικό, που χρησιμοποιείται για να ανιχνεύσει την εκτροπή ουρανίου, πλέον έχει μολυνθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε «δεν μπορεί να προσφέρει πια ασφαλή αποτελέσματα».
Από τη διαφάνεια στην αφάνεια;
Η ουσία είναι πως η επέμβαση Τραμπ, παρά τις θριαμβολογίες, περιπλέκει την κατάσταση. Όχι μόνο επειδή καθιστά δυσχερέστερη την επιτήρηση του ιρανικού πυρηνικού υλικού, αλλά και επειδή πιθανότατα ενισχύει τις πιο σκληρές φωνές εντός Ιράν που θεωρούν ότι η αδιαφάνεια και η γεωγραφική διασπορά του προγράμματος είναι πλέον απαραίτητη στρατηγική επιβίωσης.
Το ερώτημα πλέον είναι διττό: όχι μόνο τι έμεινε από το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, αλλά —το σημαντικότερο— πού μπορεί να εξελιχθεί χωρίς κανείς να το βλέπει.
