Ο ρόλος της Τεχνητής Νοημοσύνης στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης
Των Χαράλαμπου Τσέκερη και Γιάννη Μαστρογεωργίου
Ο τέταρτος γύρος της πανελλαδικής έρευνας World Internet Project Greece (WIP-GR) πραγματοποιήθηκε την περίοδο Νοεμβρίου – Δεκεμβρίου 2022, με την υποστήριξη της Ειδικής Γραμματείας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού (Προεδρία της Κυβέρνησης), και μπορεί να ενταχθεί σε μια μεγάλη σειρά επιστημονικών ερευνών εθνικής και διεθνούς κλίμακας που εστιάζουν στην πανδημική διατάραξη του ψηφιακού τοπίου και τις επιδράσεις της διαρκώς αυξανόμενης χρήσης του διαδικτύου στις σφαίρες της κοινωνίας, της πολιτικής και της οικονομίας.
Στο πλαίσιο της ημερίδας που διοργανώνει το ΕΚΚΕ, με την υποστήριξη της Ειδικής Γραμματείας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού, την Δευτέρα 6 Μαρτίου, 10.00 – 14.30 στην Αίθουσα Ενημέρωσης του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, θα παρουσιαστούν – μεταξύ άλλων – τα ευρήματα σχετικά με το πόσο ενημερωμένοι είναι οι ψηφιακοί χρήστες στην Ελλάδα για τον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης και των αλγορίθμων της στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.
Και αυτό, γιατί σε σημαντικό βαθμό, η διαδικτυακή χρήση συνδέεται με τις εντεινόμενες «αόρατες» διαδικασίες του λογισμικού, των αλγορίθμων και άλλων αυτοματοποιημένων συστημάτων που χρησιμοποιούνται για την επιλογή πληροφορίας και τη λήψη αποφάσεων για κάθε πτυχή της ζωής των πολιτών. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα των Pew Research Center και Elon University, το 56% των ειδικών υποστηρίζουν ότι έως το 2035 οι «πανταχού παρούσες» έξυπνες μηχανές, τα bots και τα αυτοματοποιημένα συστήματα δεν θα έχουν σχεδιαστεί για να επιτρέπουν στους ανθρώπους να ελέγχουν εύκολα τις περισσότερες τεχνολογικά υποβοηθούμενες αποφάσεις.
Ειδικότερα, οι «προηγμένοι» ή «έξυπνοι» αλγόριθμοι, πλέον, μας οδηγούν στο να κατασκευάζουμε κλειστούς «ιδιωτικούς κόσμους» μέσα στα social media, δημιουργώντας έτσι συνθήκες συλλογικής τυφλότητας (αντί συλλογικής ευφυΐας) και οξύνοντας μεροληψίες, προκαταλήψεις, διακρίσεις και ανισότητες, όπως εξηγεί η Αμερικανίδα μαθηματικός και συγγραφέας Κάθι Ο’ Νιλ στο βιβλίο της «Weapons of Math Destruction» (Όπλα μαθηματικής καταστροφής).
Για τον λόγο αυτόν, στον πρόσφατο γύρο της έρευνας WIP-GR προστέθηκε ένα κρίσιμο ερώτημα σχετικά με το πόσο ενημερωμένοι είναι οι ψηφιακοί χρήστες στην Ελλάδα για τον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης και των αλγορίθμων της στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ).
Αν μη τι άλλο, οι απαντήσεις στο παραπάνω ερώτημα καταδεικνύουν ένα αξιοσημείωτο έλλειμμα γνώσης και εκπαίδευσης. Πιο συγκεκριμένα, παρά την εντυπωσιακή διείσδυση της χρήσης του διαδικτύου, την αύξηση αναζήτησης ειδήσεων online και την μεγάλη εξοικείωση με τα ΜΚΔ, οι χρήστες εμφανίζουν χαμηλό βαθμό «αλγοριθμικής συνείδησης» (μια προηγμένη ψηφιακή δεξιότητα), με την έννοια της κατανόησης του τρόπου με τον οποίο οι (αδιαφανείς) αλγόριθμοι της Τεχνητής Νοημοσύνης διαμορφώνουν περιεχόμενο, αποφάσεις, συνήθειες, ή την εμπειρία μας στη σύγχρονη ψηφιακή πραγματικότητα.
Σχεδόν τέσσερις στους δέκα χρήστες δεν γνωρίζουν «καθόλου» ή γνωρίζουν «σε πολύ μικρό βαθμό» τον ρόλο της Τεχνητής Νοημοσύνης και των αλγορίθμων της στα ΜΚΔ, και το 27% «σε περιορισμένο βαθμό», ενώ μόνο το 34% (κυρίως νεότεροι χρήστες) πιστεύουν ότι γνωρίζουν καλά (σε σημαντικό ή πολύ μεγάλο βαθμό) το πώς λειτουργεί η κρυφή αλγοριθμική αρχιτεκτονική στις μεγάλες επιγραμμικές (online) πλατφόρμες (Γράφημα 1).
Γράφημα 1: Γνώση περί των αλγορίθμων Τεχνητής Νοημοσύνης στα ΜΚΔ
Τούτο αναδεικνύει την αδήριτη και επείγουσα αναγκαιότητα για γραμματισμό στα δεδομένα, τους αλγόριθμους και τις ψηφιακές πλατφόρμες, όσο και για την ενίσχυση της ψηφιακής πολιτειότητας εν γένει, η οποία συνεχίζει να εμφανίζει χαμηλά επίπεδα εξωτερικής πολιτικής επάρκειας. Πρόκειται για το αίσθημα ότι η (ψηφιακή) πολιτική δράση δεν έχει ή δεν μπορεί να έχει επιπτώσεις στην πολιτική διαδικασία έτσι ώστε να αξίζει τον κόπο για κάποιο άτομο να εκπληρώνει τα καθήκοντά του ως (ψηφιακός) πολίτης.
Επίσης, η διαμόρφωση αλγοριθμικής συνείδησης, με όρους ψηφιακής ηθικής, πρέπει να συνδυαστεί άρρηκτα με τον γραμματισμό για το μέλλον, δηλαδή με την προορατική ικανότητα των πολιτών να σκέφτονται με φαντασία και δημιουργικότητα το τι είναι πιθανό να συμβεί και να δημιουργούν/αξιοποιούν εικόνες του αύριο. Αυτό το είδος γραμματισμού προφανώς απουσιάζει από την μέχρι σήμερα λογική διαχείρισης κρίσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά και από τις αμιγώς τεχνολογικές λύσεις, οι οποίες σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν από μόνες τους (εν είδει πανάκειας) τις πολλαπλές και αλληλεξαρτώμενες απειλές (περιβαλλοντικές, γεωπολιτικές, οικονομικές, ψηφιακές, κ.λπ.) που αναδύονται με τη μορφή της πολυκρίσης.
Ο Χαράλαμπος Τσέκερης είναι Κύριος Ερευνητής ΕΚΚΕ, Επισκ. Καθηγητής ΕΚΠΑ, Επικεφαλής Έρευνας και Συντονιστής του World Internet Project στην Ελλάδα. Ο Γιάννης Μαστρογεωργίου είναι Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΕΔΩ:
