Πώς η Μέρκελ δέχτηκε το «ότι χρειαστεί» του Ντράγκι για το ευρώ
Ο «συνασπισμός» Ομπάμα-Μόντι στο G20, το παρασκήνιο πίσω από τις κινήσεις της ΕΚΤ και η στρατηγική που έκαμψε τις γερμανικές αντιδράσεις.
Το τρίτο μέρος της έρευνας του δημοσιεύει σήμερα ο δημοσιογράφος Πέτερ Σπίγκελ στους Financial Times σχετικά με την κρίση στην Ευρωζώνη. Στο νέο δημοσίευμα γίνεται λόγος για το παρασκήνιο που οδήγησε στην αλλαγή στάσης της Μέρκελ ως προς τον ρόλο της ΕΚΤ στην κρίση, για την συμμαχία Ομπάμα και Μόντι και για την «θητεία» Ντράγκι που άλλαξε τα δεδομένα.
Για πρώτη φορά η Μέρκελ είδε την πρόταση για παρέμβαση της ΕΚΤ όποτε αυτό είναι αναγκαίο σε ένα χαρτί που της έδωσε ο Ομπάμα στη σύνοδο G20 στο Λος Κάμπος του Μεξικό. Αιφνιδιάστηκε, εκνευρίστηκε αλλά πλέον ήταν φανερό ότι μετά την ήττα Σαρκοζί, ο Αμερικανός πρόεδρος υπολόγιζε στον Μάριο Μόντι για τη δημιουργία του «μπαζούκα» που θα εξασφάλιζε την Ευρωζώνη.
«Θέλαμε να εξελίξουμε κάτι που δεν θα ήταν επικίνδυνο για τον έλεγχο της προσφοράς χρήματος στην Ευρώπη, δεν θα προσέβαλε την γερμανική αυστηρότητα, θα βοηθούσε στον μετριασμό των spread των ομολόγων, αλλά θα μπορούσε να αποκτηθεί μόνο ως αντάλλαγμα στην πειθαρχία», ανέφερε ο κ. Μόντι στους Financial Times. H Ουάσιγκτον ήταν υπέρ της δημιουργίας ενός «τοίχους προστασίας» με την στήριξη της ΕΚΤ από την έναρξη σχεδόν της κρίσης, υποστηρίζοντας ότι η Fed είχε αποδειχθεί αναντικατάστατη στην αντιμετώπιση του τραπεζικού πανικού στις ΗΠΑ.
Εκ των υστέρων, φαίνεται ότι σηματοδοτήθηκε η αρχή της τελευταίας καμπής της κρίσης. Τρεις μήνες μετά την έντονη αντιπαράθεση, η κ. Μέρκελ θα έδινε την συγκατάθεση της σε ένα εξίσου φιλόδοξο σχέδιο αγοράς ομολόγων που είχε σχεδιαστεί από έναν άλλο Ιταλό τεχνοκράτη, τον πρόεδρο της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι. Αυτό θα έβαζε τέλος στην υπαρξιακή κρίση που αντιμετώπιζε το ευρώ για πάνω από τρία χρόνια.
Το σχέδιο αυτό – το οποίο αποκαλύφτηκε αφότου οι υπάλληλοι της ΕΚΤ πέρασαν ένα δύσκολο καλοκαίρι για να το προετοιμάσουν, μετά την δήλωση του κ. Ντράγκι ότι θα κάνει «whatever it takes» για να διασφαλίσει την επιβίωση του ευρώ – αντιμετωπιζόταν για καιρό ως το τελειωτικό χτύπημα στην κρίση της ευρωζώνης. Αλλά το πρόγραμμα του κ. Ντράγκι δεν θα ηρεμούσε τις αγορές χωρίς την συγκατάθεση της κ. Μέρκελ, η οποία δόθηκε παρά τις δημόσιες αντιρρήσεις της πανίσχυρης Bundesbank. Αυτή ήταν η σιωπηρή πολιτική νίκη που αποδείχτηκε ο ακρογωνιαίος λίθος της επιτυχίας της ΕΚΤ.
Το μεθοδικό σχέδιο Ντράγκι
Ορισμένοι αξιωματούχοι της ΕΚΤ που εργάστηκαν με τον κ. Ντράγκι, υποστηρίζουν ότι η εξασφάλιση της στήριξης της κ. Μέρκελ για το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων, γνωστό ως «απευθείας νομισματικές συναλλαγές» ή OMT, ήταν το αποτέλεσμα μιας προσεκτικά σχεδιασμένης προσπάθειας αντιμετώπισης της Καγκελάριου.
«Η πραγματική διαφορά ήταν η σχέση του με την Μέρκελ», ανέφερε πρώην αξιωματούχος της ΕΚΤ που εργάστηκε στενά με τον κ. Ντράγκι. «Ήξερε ότι αν μια μέρα έπρεπε να αποφασιστεί κάτι δύσκολο, έπρεπε να έχει την εμπιστοσύνη της».
Ανώτατοι αξιωματούχοι που βρίσκονται κοντά στους δύο ηγέτες αναγνώρισαν ότι ο κ. Ντράγκι ήταν πολύ πιο πρόθυμος να συζητήσει με την κ. Μέρκελ και άλλους πολιτικούς ηγέτες από τον προκάτοχο του, Ζαν Κλωντ Τρισέ, ο οποίος ήταν πιο πιθανό να κρατήσει τους προβληματισμούς του μόνο για τους συναδέλφους του στην τράπεζα. Χωρίς να υπονομεύσει την ανεξαρτησία της ΕΚΤ, ο κ. Ντράγκι εργάστηκε άτυπα με την κ. Μέρκελ, ελέγχοντας προσεκτικά τι θα μπορούσε να γίνει αποδεκτό, ενώ ο κ. Τρισέ προτιμούσε πιο τυπικές συναντήσεις όπως οι σύνοδοι της Ε.Ε., ανέφεραν αξιωματούχοι.
Αλλά άλλοι επιμένουν ότι η επίθεση γοητείας από τον κ. Ντράγκι αποτελεί μια εξαιρετικά απλοϊκή εξήγηση για την συμφωνία της Μέρκελ. Ακόμα και οι επικριτές του Ντράγκι εντός της γερμανικής κυβέρνησης, αποκλείουν κάθε συζήτηση για μια συμφωνία μεταξύ των δύο ηγετών. «Δεν ήταν μια συμφωνία» τόνισε Γερμανός αξιωματούχος. «Δεν πήραμε τίποτα ως αντάλλαγμα».
Αντίθετα, σύμφωνα με διάφορους αξιωματούχους η προθυμία της κ. Μέρκελ να στηρίξει το ΟΜΤ αποτελούσε μια αντανάκλαση για το πόσο είχε διογκωθεί η κρίση εκείνο το καλοκαίρι. Ακόμα περισσότερο, αποτελούσε την τελευταία κίνηση σε μια συνεργασία μεταξύ πολιτικών και κεντρικών τραπεζιτών που ήταν απαραίτητη σε κάθε κρίσιμη καμπή της κρίσης.
Η εμφάνιση του Ντράγκι
Όταν ανέλαβε ο κ. Ντράγκι την ηγεσία της ΕΚΤ τον Νοέμβριο 2011, η κεντρική τράπεζα έμοιαζε με ξένο φυλάκιο σε εχθρικό έδαφος. Η γερμανική κοινή γνώμη, που ποτέ δεν ενθουσιάστηκε με τις διασώσεις, ήταν εξαρχής εχθρική με τις αγορές ομολόγων του κ. Τρισέ.
Οι προσπάθειές του, επισήμως γνωστές ως το πρόγραμμα αγορών χρεογράφων SMP, είχαν προσβληθεί στο γερμανικό συνταγματικό δικαστήριο, αλλά επέζησαν. Οδήγησαν όμως επίσης στην παραίτηση του Αξελ Βέμπερ, επικεφαλής της Bundesbank. Η απόφαση του κ. Τρισέ τον Αύγουστο 2011 να επεκτείνει το SMP στην Ισπανία και την Ιταλία, οδήγησε στην απώλεια ενός δεύτερου Γερμανού ο οποίος, μέχρι τότε, κρατούσε για τον εαυτό του τις αντιρρήσεις του: Του Γιούργκεν Σταρκ.
Μοναδικός Γερμανός στο εκτελεστικό συμβούλιο της ΕΚΤ, ο κ. Σταρκ δεν ένοιωθε άνετα με την προσέγγιση του κ. Τρισέ, αλλά απέφευγε τις δημόσιες αντιρρήσεις. «Έμεινα πιστός ίσως για υπερβολικά μεγάλο διάστημα στην ΕΚΤ», είπε ο κ. Σταρκ. Την επομένη ημέρα από την έγκριση της αγοράς ομολόγων Ιταλίας και Ισπανίας από την ΕΚΤ, ο κ. Σταρκ παραιτήθηκε.
Δεν υπήρχε αμφιβολία στο Βερολίνο ποιος θα ήταν ο επόμενος: Ο Γιοργκ Άσμουσεν, ο οικονομολόγος με το ξυρισμένο κεφάλι, που υπήρξε ο άνθρωπος κλειδί του υπουργείου Οικονομικών από τότε που ξέσπασε η κρίση. Μοναδική σχεδόν περίπτωση μεταξύ των Γερμανών αξιωματούχων, ο κ. Άσμουσεν είχε διατηρήσει εγκάρδιες σχέσεις σε όλη την ευρωζώνη, παρά τις διαμαρτυρίες για γερμανική υπεροψία από τον καταπονημένο Νότο, που θα έπρεπε να εγκρίνει τον διορισμό του.
Οι κοντινοί του άνθρωποι, δηλώνουν ότι ο κ. Άσμουσεν έτρεμε την δουλειά του, αφού ήξερε ότι εντέλει θα αντιμετωπίσει την ίδια επιλογή με τον κ. Σταρκ και τον κ. Βέμπερ: Να συμφωνήσει σε ένα πρόγραμμα που θεωρείτο ραδιενεργό στην πατρίδα του ή να παραιτηθεί. «Είτε θα κάνεις το σωστό για την Ευρώπη και θα σε σταυρώσουν στην Γερμανία είτε θα γίνεις ο ήρωας της [συντηρητικής εφημερίδας] Frankfurter Allgemeine Zeitung και θα καταστρέψεις την Ευρώπη», είπε σε έμπιστό του.
Όταν ανακοινώθηκε η γερμανική επιλογή του κ. Άσμουσεν, οι Γάλλοι αξιωματούχοι συνειδητοποίησαν ό τι χρειάζονταν έναν υποψήφιο που θα μπορούσε να δουλέψει στενά με έναν άνθρωπο ο οποίος πίστευαν ότι θα δώσει στον κ. Ντράγκι την γερμανική κάλυψη που χρειάζονταν για να γίνει πιο επιθετικός. Κατέληξαν στον Μπενουά Κερέ, έναν οικονομολόγο της γενιάς και της πολιτικής κλίσης του κ. Ασμουσεν που γνώριζε καλά τους Γερμανούς.
Όπως ο κ. Ντράγκι, που πέρασε το μεγαλύτερο τμήμα της κυβερνητικής καριέρας του ως υπουργός Οικονομικών στην Ιταλία, πριν αναλάβει την κεντρική τράπεζα της Ιταλίας, ο κ. Άσμουσεν και ο κ. Κερέ δεν ήταν παραδοσιακοί κεντρικοί τραπεζίτες. Και οι δύο είχαν αναρριχηθεί μέσα από τα αντίστοιχα υπουργεία Οικονομικών, όπου συνήθισαν την σκληρότητα και τα σκαμπανεβάσματα της πολιτικής. Οι τόνοι στην Φρανκφούρτη άρχιζαν να αλλάζουν.
«Οι κεντρικοί τραπεζίτες είναι πολύ ευαίσθητοι. Αν υπάρχει μισή πρόταση σε μια εφημερίδα με επικριτικό περιεχόμενο, νοιώθουν εντελώς προσβεβλημένοι», σχολίασε αξιωματούχος που γνωρίζει καλά και τους τρεις άνδρες. «Όταν προέρχεσαι από το υπουργείο Οικονομικών, το ζεις αυτό κάθε μέρα… Και οι τρεις ήταν συνηθισμένοι σε πολύ μεγαλύτερη κοινωνική πίεση και πιο ‘βρόμικο’ περιβάλλον».
Οι δύο ορθολογιστές, θα γίνονταν η καρδιά της νέας ομάδας καταπολέμησης της κρίσης του κ. Ντράγκι, χτίζοντας γέφυρες στο Παρίσι και το Βερολίνο, έτσι όπως δεν τα είχαν καταφέρει οι προκάτοχοί τους. Όταν ο Ντράγκι παρουσίασε το τελικό σχέδιο τον Σεπτέμβριο οι πολιτικοί άνεμοι είχαν αλλάξει στο Βερολίνο. Έχοντας εξασφαλίσει την τραπεζική της ένωση, η Μέρκελ έδωσε στον Ντράγκι δημόσια τις ευλογίες της. Μιλώντας μια μέρα μετά την ανακοίνωση του Ντράγκι τόνισε την προϋπόθεση της οικονομικής μεταρρύθμισης. «Οι δεσμεύσεις είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι», είπε. «Έλεγχος και βοήθεια πάνε χέρι χέρι».
Τα ομόλογα
Τη μέρα που μίλησε τα επιτόκια στα 10ετή ιταλικά ομόλογα έπεσαν κάτω από το 5,1% για πρώτη φορά σε πέντε μήνες. Της Ισπανίας έπεσαν κάτω από το 6% για πρώτη φορά σε τέσσερις μήνες. Αυτά τα επίπεδα δεν θα εμφανίζονταν ξανά. Η κρίση στην Ευρώπη είχε τελειώσει.
Δυο χρόνια μετά είναι ξεκάθαρο ότι οι φρενήρεις, αυτοσχέδιες δράσεις την τελευταία χρονιά της κρίσης έσωσαν το ευρώ. Κι’ όμως η ευρωζώνη απέχει από το να είναι πλήρως υγιής. Τα επίπεδα χρέους στο Νότο είναι υπερβολικά. Η ανεργία παραμένει κοντά σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, μια παρενέργεια από το πικρό φάρμακο που επέβαλαν αυτοί που πολέμησαν κατά της κρίσης. Τα αντιευρωπαϊκά κόμματα μπορεί να είναι οι κερδισμένοι από τις ευρωπαϊκές εκλογές που έρχονται.
Το ήδη 15 ετών ευρωπαϊκό νόμισμα, όμως, πέρασε το ποιο σημαντικό τεστ: την ποιο δύσκολη στιγμή οι ηγέτες έκαναν ότι έπρεπε για να το κρατήσουν. Και κανείς δεν είχε μεγαλύτερη σημασία από την Αγκελα Μέρκελ, την αναθρεμμένη στην Ανατολική Γερμανία καγκελάριο της ενωμένης Γερμανίας και, εξαιτίας εν μέρει και της κρίσης, ισχυρότερου ηγέτη της Ευρώπης.
Επέλεξα για την Ευρώπη και το ευρώ και γι’ αυτό για την Ελλάδα, είπε κοντά στο τέλος της κρίσης. «Αν το ευρώ πέσει, τότε πέφτει η Ευρώπη».
Διαβάστε περισσότερα:
Ο Σόιμπλε διαψεύδει τους FT για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ
Στο φως το μυστικό σχέδιο «Ζ» για πιθανό Grexit
Έτσι σώθηκε το ευρώ: Γιατί δεν εφαρμόστηκε το μυστικό «Σχέδιο Ζ»
