Ελεύθεροι – «πολιορκημένοι» επαγγελματίες

Του Τζώρτζη Ρούσσου

Nιώθει την απελπισία… Η εταιρεία της έχει επιβιώσει μέσα στα επτά χρόνια της κρίσης, με την ίδια, όμως, να χρωστά όλες τις υποχρεώσεις της στο κράτος. Για να μπορέσει να κρατήσει ανοικτή τη διαφημιστική εταιρεία που διατηρεί με τον σύζυγο της, η Ε.Β. χρωστά πάνω από 20.000 ευρώ για τις ασφαλιστικές εισφορές της και περισσότερα από 40.000 ευρώ στην εφορία. Δεν χρωστά, όμως, στη μοναδική εργαζόμενη που απέμεινε στην εταιρεία, στην οποία άλλοτε συντηρούσε δέκα οικογένειες… «Κάτι είναι και αυτό» σκέφτεται, παρότι συνειδητοποιεί ότι θα έχει ποινικές κυρώσεις για τα χρέη της προς την εφορία και τον Οργανισμό Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ), όταν η λογίστριά της Μ.Μ. αναλύει τι θα συμβεί από την 1η Ιανουαρίου 2017, όταν δηλαδή θα ξεκινήσει να ισχύει για τους αυτοαπασχολουμένους ο νόμος Κατρούγκαλου, ο οποίος έρχεται να προστεθεί σε όλα τα υπόλοιπα που έχουν κατακρημνίσει την πραγματική οικονομία. Για πολλούς, είναι ο νόμος που θα δώσει τη χαριστική βολή στο ελληνικό επιχειρείν.

«Ο διάβολος κρύβεται στην αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών, που, εάν τη συνδυάσεις με την υφιστάμενη φορολογία, σημαίνει ότι θα δίνεις το 79,9% του καθαρού φορολογητέου εισοδήματός σου στο κράτος» συνεχίζει η λογίστρια, με τον λογισμό της Ε.Β. να ακούει μεν, αλλά να τρέχει στις συνέπειες της καταστροφής. Την προηγούμενη χρονιά, με προσωπική εργασία δεκάδων εργατοωρών και με απασχόληση και τα Σαββατοκύριακα, κατάφερε να έχει κέρδη 20.000 ευρώ. Βλέπει, όμως, ότι από αυτά θα επιστρέψει στο κράτος τα 15.800 και καλείται να ζήσει εκείνη, ο σύζυγος και τα δύο της παιδιά με τα υπόλοιπα 4.200 ευρώ. Πρέπει, δηλαδή, να επιβιώσουν με 350 ευρώ τον μήνα!

Ημιθανής η πραγματική οικονομία
Η εικόνα της Ε.Β. αποτελεί την εικόνα του μέσου επιχειρείν. Σύμφωνα με τα στοιχεία από τα Εμπορικά και Βιομηχανικά Επιμελητήρια, που τηρούν τα αρχεία των εταιρειών οι οποίες δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, από τις περίπου 700.000 επιχειρήσεις που λειτουργούν στη χώρα, το 92% έχουν προσωπικό κάτω των δέκα ατόμων και το 97% κάτω των είκοσι ατόμων. Το 60% αυτών χρωστούν τις ασφαλιστικές εισφορές τους, με συνέπεια να μην καλύπτουν ούτε ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Σ’ αυτές δεν συγκαταλέγεται το σύνολο του επιστημονικού προσωπικού της χώρας (γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί) οι οποίοι, ωστόσο, καλούνται να πληρώσουν πολύ περισσότερα στο κράτος. «Το 88,5% των εισοδημάτων μας πρέπει να επιστραφούν στο κράτος με τη μορφή φορολογίας και ασφαλιστικών εισφορών» μας λέει ο δικηγόρος Αθηνών Ιωάννης Τζίφας, μιλώντας για τον κλάδο των νομικών. «Όσο και αν εργαστούμε, δεν προκύπτει από το 2017 και μετά ότι θα μπορέσουμε να έχουμε ένα εισόδημα που να εξασφαλίζει σε εμάς και τις οικογένειές μας ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης» συνεχίζει.

Οι ασφαλιστικές εισφορές φέρνουν ζημιές στις επιχειρήσεις. «Μα το 80% των αυτοαπασχολουμένων στην Ελλάδα δηλώνει κάτω από 10.000 εισόδημα» διατείνεται η κυβέρνηση, προσπαθώντας να πείσει ότι οι ασφαλιστικές εισφορές που καταβάλλονται με βάση το εισόδημα αποτελούν την πλέον ισότιμη λύση. Θα ήταν έτσι, βέβαια, εάν δεν υπήρχε το κατώτατο όριο για τις ασφαλιστικές εισφορές. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ίδιου νόμου, οι ασφαλιστικές εισφορές για την κύρια σύνταξη δεν μπορεί να υπολείπονται μηνιαίως των 117 ευρώ (προκύπτει από το ποσό που αντιστοιχεί σε ποσοστό 20% επί του εκάστοτε προβλεπόμενου κατώτατου βασικού μισθού άγαμου μισθωτού άνω των 25 ετών, δηλαδή 586 x 20% = 117 ευρώ). Σ’ αυτό, βέβαια, θα πρέπει και με τον ίδιο κανόνα να ενταχθεί η επιβάρυνση του ποσού για την υγειονομική περίθαλψη (6,95%), αλλά και, εφόσον υπάρχει επικουρική ασφάλιση (7%) και εφάπαξ (4%), οι αντίστοιχες κατώτατες εισφορές.

Στην πράξη, λοιπόν, μια προσωπική ομόρρυθμη εταιρεία στην οποία οι δύο έστω εταίροι της ασφαλίζονται στον ΟΑΕΕ θα πρέπει να πληρώνει κατ’ ελάχιστον μόνο για τις ασφαλιστικές εισφορές για κάθε εταίρο της, και εφόσον έχει καθαρό ετήσιο φορολογητέο εισόδημα της τάξης των 5.000 ευρώ, το ποσό των 189 ευρώ τον μήνα ή 2.268 ευρώ τον χρόνο. Κάτω από αυτά τα δεδομένα, θα πρέπει να πληρώνει για τους δύο εταίρους της 4.536 ευρώ μόνο για ασφαλιστικές εισφορές! Σ’ αυτά, όμως, θα πρέπει να προστεθούν όλες οι άλλες άμεσες επιβαρύνσεις (φορολόγηση, εισφορά αλληλεγγύης, προκαταβολή φόρου στο 100%, τέλος επιτηδεύματος). Στην ίδια περιπλεγμένη κατάσταση είναι και όσες εταιρείες των δύο εταίρων (συνιστά τη μεγάλη πλειονότητα των περίπου 700.000 ελληνικών εταιρειών) εμφανίζουν εισόδημα 10.000 ευρώ, αφού θα κληθούν να πληρώσουν ως ασφαλιστικές εισφορές για κάθε εταίρο τους 269,4 ευρώ τον μήνα ή 3.232,8 ευρώ κατ’ έτος.

Και όλα αυτά σε περίπτωση που υπάρχει κερδοφορία, αφού, σύμφωνα με τις προβλέψεις της ετήσιας έκθεσης του ελληνικού εμπορίου που εκπόνησε η Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας, τέσσερις στις δέκα επιχειρήσεις προβλέπουν μείωση πωλήσεων και κερδών το 2016, ενώ το 22,4% αυτών προβλέπουν «λουκέτο» λόγω των ζημιών που θα προκύψουν. Τουτέστιν τα νούμερα δεν προκύπτουν. Οι επιχειρηματίες καλούνται να κλείσουν τις επιχειρήσεις τους ή να βρουν άλλου είδους λύση.

«Μαύρη» οικονομία
Οι «σοφοί» στην Ελλάδα συμφωνούν: Η αύξηση των ασφαλιστικών εισφορών και η υψηλή φορολόγηση οδηγούν σε «μαύρη» οικονομία. «Όσοι πληρώνουν υψηλές εισφορές δεν θα έχουν κίνητρο να συνεχίσουν να τις πληρώνουν, άρα θα έχουμε περαιτέρω αύξηση της εισφοροδιαφυγής και της “μαύρης” εργασίας» αναφέρει στην έκθεσή του το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, που συνδράμει με επιστημονική τεκμηρίωση τους Έλληνες βουλευτές. Γιʼ αυτούς τους ανθρώπους, λοιπόν, που γνωρίζουν την ελληνική οικονομία, «είναι φυσικό να συμβεί κάτι τέτοιο, όταν η μέση ετήσια ασφαλιστική επιβάρυνση για την περίοδο 2015 – 2017 αντιστοιχεί σε 12,2%. Η εισπραξιμότητα των ταμείων θα κλονιστεί ανεπανόρθωτα, λόγω της αύξησης των εισφορών των ασφαλισμένων, που θα δυσκολευτούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους» υποστηρίζεται.

Όμως δεν σταματούν εκεί, αφού, σύμφωνα με τις εκθέσεις τους, η αναντιστοιχία εισφορών και συντάξεων προάγει την ανασφάλιστη εργασία ως ορθολογική επιλογή. Επίσης, οι υψηλές ασφαλιστικές εισφορές αποτελούν εμπόδιο στη μείωση της ανεργίας και καθίστανται ανταγωνιστικό μειονέκτημα για τις επιχειρήσεις.

Δεν είναι, όμως, οι μοναδικοί μάντεις κακών. Στη γνωμοδότησή της, η Ελληνική Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΟΚΕ) τονίζει ότι «μέτρα που εξομοιώνουν την κοινωνική ασφάλιση ως μηχανισμό αναδιανομής με τη φορολογία δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να αποδομούν τον θεσμό της κοινωνικής ασφάλισης, αντί να τον μεταρρυθμίζουν». Για την ΟΚΕ, «επιβεβαιώνονται οι ανησυχίες πως η επιχειρούμενη αλλαγή του ασφαλιστικού αποτελεί δημοσιονομικής υφής παρέμβαση, αφού το υπό κρίση νομοσχέδιο επιχειρεί να αυξήσει τα δημοσιονομικά έσοδα που, σε άλλες περιπτώσεις, ονομάζονται φορολογικά έσοδα και σε άλλες ασφαλιστικοί πόροι».

Τα σενάρια της επόμενης μέρας. Όλα αυτά φέρνουν τον κόσμο των αυτοαπασχολούμενων μπροστά στο ερώτημα «το 2017, τι;». Η απάντηση είναι δύσκολη. Ακόμη πιο δύσκολη, όμως, είναι η διαχείριση της επόμενης ημέρας. Ήδη, όπως μας πληροφορούν αρμοδίως, χιλιάδες άνθρωποι που εργάζονται με το περιβόητο «μπλοκάκι» στοιβάζονται στα λογιστικά γραφεία προκειμένου να κλείσουν μέσα στο 2016 τις ατομικές επιχειρήσεις τους.

Είναι λύση η φορολογική αποποίηση της ιδιότητας του ελεύθερου επαγγελματία; Η απάντηση, φυσικά, είναι «όχι» και πολλοί αναζητούν τη λύση σε εξωχώριους φορολογικούς παραδείσους, που όμως θα κυνηγηθούν από τις φορολογικές Αρχές. Πώς σκέφτονται να λειτουργήσουν σʼ αυτή την κατάσταση; Ιδρύεις μια εταιρεία με έδρα, για παράδειγμα, στη Βουλγαρία, η οποία αναλαμβάνει να κόβει στον εργοδότη τιμολόγια. Η εταιρεία σε «προσλαμβάνει» και καταβάλλει τον μισθό σου. Ωστόσο, για να λειτουργήσει νόμιμα το σχήμα αυτό, θα πρέπει η εταιρεία να έχει έδρα στη γείτονα χώρα, κάτι που σημαίνει μεγάλη κοστολογική επιβάρυνση.

Άλλοι ομνύουν υπέρ της απόδειξης επαγγελματικής δαπάνης (πλέον ονομάζεται τίτλος κτήσης), ωστόσο και αυτή κρύβει παγίδες. Εκδίδεται από την επιχείρηση που απασχολεί ιδιώτη που δεν έχει κάνει έναρξη επαγγέλματος σε ΔΟΥ και παρέχει υπηρεσίες ευκαιριακά και όχι κατά σύστημα σε επιχείρηση που τον αμείβει γι’ αυτό. Το πρόβλημα βρίσκεται στο «ευκαιριακά», καθώς αφενός υφίσταται το όριο των 10.000 ευρώ για το ποσό των αμοιβών που μπορεί να λάβει κάποιος αθροιστικά ανά έτος μέσω απόδειξης επαγγελματικής δαπάνης ή τίτλου κτήσης, αφετέρου, με βάση τον οικείο νόμο, μια υπηρεσία, για να χαρακτηριστεί «ευκαιριακή», θα πρέπει ανά εξάμηνο να έχει παραχθεί έως και δύο φορές. Η λύση φαίνεται να βρίσκεται στα μεγάλα σχήματα, και δη στις ανώνυμες εταιρείες, αφού σʼ αυτές ο νομοθέτης έχει αφήσει ένα διάπλατο παραθυράκι ώστε να μην καταβάλλουν ασφαλιστικές εισφορές. Εάν, λοιπόν, τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου δεν είναι παράλληλα και μέτοχοι της Α.Ε. (κατά ποσοστό άνω του 3%), τότε δεν χρειάζεται να πληρώνουν ασφάλιστρα στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης. Ωστόσο, μια τέτοια εταιρική μορφή δεν ενδείκνυται στην Ελλάδα των μικρών επιχειρήσεων, αφού το ετήσιο κόστος λειτουργίας της είναι πολύ μεγαλύτερο από τις ασφαλιστικές εισφορές.

Τι θα πληρώσουν ελεύθεροι επαγγελματίες και νομικοί
Ενώπιον αυξήσεων των ασφαλιστικών εισφορών τους που μπορεί να φτάσουν στο 223% βρίσκονται χιλιάδες ασφαλισμένοι του ΟΑΕΕ αλλά και νομικοί, με βάση το σχέδιο ασφαλιστικής μεταρρύθμισης της κυβέρνησης. Ωφελημένοι είναι οι πολιτικοί μηχανικοί, αφού σε πολλές περιπτώσεις θα καταβάλλουν μειωμένες εισφορές. Αναλυτικότερα οι εισφορές που καλούνται να πληρώσουν με βάση τον νόμο:

• Εισφορά για κύρια σύνταξη 20% επί του εισοδήματος από την ασκούμενη δραστηριότητά τους κατά το προηγούμενο φορολογικό έτος.

• Εισφορά για επικουρική σύνταξη 7 % (όπου υπάρχει επικουρικό ταμείο) επί του εισοδήματος από την ασκούμενη δραστηριότητά τους κατά το προηγούμενο φορολογικό έτος.

• Εισφορά για υγειονομική περίθαλψη 6,95% επί του εισοδήματος από την ασκούμενη δραστηριότητά τους κατά το προηγούμενο φορολογικό έτος.

• Εισφορά για εφάπαξ 4% (όπου υπάρχει επικουρικό ταμείο) επί του εισοδήματος από την ασκούμενη δραστηριότητά τους κατά το προηγούμενο φορολογικό έτος.

Έτσι όπως φαίνεται και από τους πίνακες, αν προστεθούν όλες οι υποχρεώσεις που έχει θέσει το κράτος (ασφαλιστικές εισφορές και φορολόγηση), τότε προκύπτει ότι από το καθαρό φορολογητέο εισόδημα ο αυτοαπασχολούμενος, ανάλογα με τον κλάδο, πρέπει να καταβάλλει από το 79,91% μέχρι το 88,5% (στην περίπτωση των δικηγόρων που έχουν κύρια σύνταξη, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, εφάπαξ και επικούρηση) των αποδοχών του, κάτι που καθιστά, όπως λένε οι φορείς, την επαγγελματική επιβίωση αδύνατη.

Αναλυτικότερα:
• Ελεύθερος επαγγελματίας ασφαλισμένος στον ΟΑΕΕ με δραστηριότητα 15 έτη έχει ετήσιο φορολογητέο εισόδημα 1.000 ευρώ. Σήμερα καταβάλλει ετήσιες εισφορές 4.030 ευρώ. Με τα όσα προβλέπει το σχέδιο Κατρούγκαλου θα έπρεπε να καταβάλει 1.895,12 ευρώ ετήσιες εισφορές, αλλά θα καταβάλει λόγω του κατώτατου πλαφόν 2.823,8 ευρώ.

• Ελεύθερος επαγγελματίας έμπορος ασφαλισμένος του πρώην ΤΑΕ με δραστηριότητα 15 έτη έχει ετήσιο φορολογητέο εισόδημα 10.000 ευρώ. Σήμερα καταβάλλει ετήσιες εισφορές 4.030 ευρώ. Με τα όσα προβλέπει το σχέδιο Κατρούγκαλου θα κληθεί να καταβάλει 2.700 ευρώ ετήσιες εισφορές.

• Ελεύθερος επαγγελματίας βιοτέχνης ασφαλισμένος στο πρώην ΤΕΒΕ με δραστηριότητα 15 έτη έχει ετήσιο φορολογητέο εισόδημα 20.000 ευρώ. Σήμερα καταβάλλει ετήσιες εισφορές 5.800 ευρώ. Με τα όσα προβλέπει το σχέδιο Κατρούγκαλου θα κληθεί να καταβάλει 8.100 ευρώ ετήσιες εισφορές.

• Ελεύθερος επαγγελματίας με ετήσιο φορολογητέο εισόδημα 30.000 ευρώ ετησίως σήμερα καταβάλλει 5.800 ευρώ ετήσιες εισφορές. Με το σχέδιο Κατρούγκαλου θα καταβάλει 8.100 ευρώ περίπου.

• Ελεύθερος επαγγελματίας ασφαλισμένος στον ΟΑΕΕ που έχει ετήσιο εισόδημα φορολογητέο εισόδημα 70.000 ευρώ και είναι στην ανώτατη κατηγορία καταβάλλει ετήσιες εισφορές 6.100 ευρώ. Με τα όσα προβλέπει το σχέδιο Κατρούγκαλου θα κληθεί να καταβάλει 19.000 ευρώ ετήσιες εισφορές περίπου.

• Νέος δικηγόρος με δραστηριότητα δύο χρόνια με ετήσιο εισόδημα μηδέν ευρώ σήμερα καταβάλλει εισφορές στα 1.436,2 ευρώ. Με το νέο σχέδιο Κατρούγκαλου θα κληθεί να καταβάλει 2.823,8 ευρώ ετήσιες εισφορές (κατώτατο όριο).

• Γιατρός ελεύθερος επαγγελματίας με 10ετή δραστηριότητα ασφαλισμένος στην αντίστοιχη κατηγορία του ΕΤΑΑ – ΤΣΑΥ με εισόδημα 15.000 ευρώ σήμερα καταβάλλει 3.850 ευρώ ετήσιες εισφορές. Με το σχέδιο Κατρούγκαλου ο ίδιος θα καταβάλει 4.762,5 ευρώ.

• Γιατρός ελεύθερος επαγγελματίας με 15ετή δραστηριότητα ασφαλισμένος στην αντίστοιχη κατηγορία του ΕΤΑΑ – ΤΣΑΥ με εισόδημα 20.000 ευρώ σήμερα καταβάλλει 4.050 ευρώ ετήσιες εισφορές. Με το σχέδιο Κατρούγκαλου ο ίδιος θα καταβάλει 6.310 ευρώ.

• Μηχανικός με 15 έτη δραστηριότητα νέος ασφαλισμένος στην αντίστοιχη κατηγορία του ΕΤΑΑ – ΤΣΜΕΔΕ με ετήσιο φορολογητέο εισόδημα 30.000 ευρώ ετησίως σήμερα καταβάλλει 5.800 ευρώ ετήσιες εισφορές περίπου. Με το σχέδιο Κατρούγκαλου θα κληθεί να καταβάλει για εισφορές κύριας, επικουρικής και εφάπαξ 11.535 ευρώ.

• Δικηγόρος που δραστηριοποιείται 30 έτη και έχει ετήσιο εισόδημα 70.000 ευρώ σήμερα καταβάλλει ετήσιες εισφορές 3.700 ευρώ. Με το νέο σχέδιο θα κληθεί να καταβάλει 27.158 ευρώ (ανώτατο πλαφόν).

• Νεοεισερχόμενος στην αγορά μηχανικός ελεύθερος επαγγελματίας, κάτω της πενταετίας (νέος ασφαλισμένος μετά το 1993), στην 1η ασφαλιστική κατηγορία του ΕΤΑΑ-ΤΣΜΕΔΕ πλήρωνε με τον νόμο 3518/2006 εισφορές 220,83 ευρώ και σήμερα πληρώνει εισφορές 230,83 ευρώ, περιλαμβανομένης της έκπτωσης 50%. Αν δεν υπολογιστεί το ποσό της ειδικής προσαύξησης τα αντίστοιχα ποσά είναι 162,59 ευρώ και 172,59 ευρώ, αντίστοιχα. Αν εφαρμοστούν οι ρυθμίσεις Κατρούγκαλου κάθε νεοεισερχόμενος ελεύθερος επαγγελματίας μηχανικός θα πληρώνει μηνιαίες εισφορές 235,35 ευρώ. Αυτό αντιστοιχεί σε αύξηση 44,75% χωρίς την ειδική προσαύξηση που καταργείται.