Ανασκόπηση 2015: Τα γεγονότα που σημάδεψαν την παγκόσμια οικονομία
Οι νικητές, οι χαμένοι, οι ευκαιρίες και οι απειλές και το στοίχημα της παγκόσμιας ανάκαμψης, που ακόμα δεν έχει κερδηθεί.
Του Τάσου Ζάχου
Λίγες μέρες πριν το τέλος του 2015, το στοίχημα της παγκόσμιας ανάπτυξης δείχνει να μην έχει ακόμα κερδηθεί. Αναμφίβολα και αυτή η χρονιά ήταν πλούσια σε οικονομικά γεγονότα από τις ΗΠΑ μέχρι την Μέση Ανατολή και την Κίνα σε ένα οικονομικά πολυσύνθετο παγκόσμιο περιβάλλον.
Ο βαθμός εμπλοκής των κεντρικών τραπεζών στην πραγματική οικονομία, οι διαφορετικές ταχύτητες στα επιτόκια, η κατακόρυφη πτώση στην τιμή του πετρελαίου, οι προκλήσεις στον τομέα της ασφάλειας λόγω της επέλασης του ισλαμικού κράτους είναι οι βασικοί παράγοντες, οι οποίοι επηρέασαν τη χρονιά που φεύγει και αναμένεται να διαμορφώσουν το νέο οικονομικό περιβάλλον και στην νέα χρονιά που έρχεται.
Σύμφωνα με την ανεξάρτητη εταιρεία ερευνών, Conference Board, η παγκόσμια οικονομία θα αναπτυχθεί το επόμενο έτος κατά 2,8%, με μια μικρή βελτίωση από 2,5% στο τρέχον έτος. Ο ΟΟΣΑ δείχνει πιο αισιόδοξος, καθώς εκτιμά ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 3,3% το επόμενο έτος, από 2,9% που ήταν το 2015. Εμπόδιο στα σχέδια για την ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας για το 2016 στέκεται η οικονομία της Κίνας, η οποία σύμφωνα με αναλυτές αναπτύσσεται με αργούς ρυθμούς, ενώ μελέτες του ΟΟΣΑ και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου προβλέπουν νέα επιβράδυνση στην ανάπτυξή της. Από την άλλη, οι ΗΠΑ παραμένουν στα ίδια επίπεδα για την ίδια χρονιά, ενώ η οικονομία της Ευρώπης θα βελτιωθεί ελαφρώς, ωστόσο θα παραμένει αδύναμη. Οι χώρες που θα κερδίσουν σημαντικό έδαφος στην παγκόσμια αγορά το ερχόμενο έτος είναι η Ινδία, αλλά και άλλες αναδυόμενες οικονομίες.
Ας δούμε τις βασικότερες οικονομικές στιγμές του 2015.
Το μεγάλο στοίχημα των ΗΠΑ
Η απόφαση της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ (FED) να αυξήσει τα επιτόκιά της, μετά από επτά χρόνια που αυτά παρέμεναν σε μηδενικά επίπεδα, είναι μια κίνηση που αναμένεται να επηρεάσει την οικονομία παγκοσμίως. Άλλωστε ότι συμβαίνει στις ΗΠΑ, δεν μένει πoτέ μόνο στις ΗΠΑ, με τη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου να δείχνει σημάδια σταθεροποίησης, καθώς το περασμένο φθινόπωρο η ανεργία υποχώρησε σε επίπεδα προ κρίσης (κοντά στο 5%), ενώ σημειώθηκε αύξηση στις αποδοχές των εργαζομένων. Επτά χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και αφού η FED εφάρμοσε ένα πρόγραμμα επιθετικής ποσοτικής χαλάρωσης, η επικεφαλής της Τζάνετ Γέλεν έκρινε ό,τι πλέον η αμερικανική οικονομία μπορεί να σταθεί στα δικά της πόδια. Η αύξηση του βασικού επιτοκίου κατά 25 μονάδες βάσης στο εύρος του 0,25% – 0,5% σηματοδοτεί την αρχή του τέλους της πολιτικής ποσοτικής χαλάρωσης που εφάρμοσε επί σχεδόν μια δεκαετία η ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ προκειμένου να συμβάλει στην ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας και στην ρευστότητα, μετά την ύφεση της περιόδου 2009 – 2015. Πλέον οι επόμενες κινήσεις της FED θα γίνoυν με βάση τα επίπεδα του πληθωρισμού. Αυτή η αλλαγή πορείας, που έρχεται σε αντίστιξη με την κλιμάκωση των πολιτικών χαλάρωσης που εφαρμόζουν τόσο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα όσο και η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας, αναμένεται να προκαλέσει αναταραχή στις διεθνείς αγορές, που ήδη ήταν νευρικές διαβλέποντας το τέλος της εποχής της προσφοράς «φθηνού χρήματος» και να αποσταθεροποιήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες, που ενδέχεται να δουν τους επενδυτές να εφορμούν ξανά στο δολάριο.
Διαβάστε ακόμη:
Το QE είναι εδώ για να μείνει
Σε αντίθεση με την ιστορική απόφαση της FED για μια «σταδιακή» σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής, η οικονομία της Ευρωζώνης δεν φαίνεται να έχει φτάσει ακόμα σε αυτό το επίπεδο για ανάλογες αποφάσεις. Δεν θα ήταν υπερβολή να αναφέρουμε ότι η οικονομία του ευρώ κινείται στους ρυθμούς του Μάριο Ντράγκι, ο οποίος εμφανίζεται διατεθειμένος να κάνει ότι χρειαστεί, όπως έχει πολλές φορές αναφέρει, για να επαναφέρει την ανάκαμψη στην Ευρωζώνη. Ο επικεφαλής της ΕΚΤ ανακοίνωσε τον Δεκέμβριο την επέκταση του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης έως το Μάρτιο του 2017 και μια νέα μείωση στα επιτόκια καταθέσεων, με τον ρυθμό μηνιαίων αγορών των ομολόγων των χωρών της Ευρωζώνης να παραμένει σταθερός στα 60 δισ. ευρώ. Τα μέτρα ελήφθησαν, ώστε να επιστρέψει ο πληθωρισμός κοντά στον στόχο του 2% μέχρι το 2017 και παρά το γεγονός ότι οι επενδυτές περίμεναν ακόμα περισσότερο «φθηνό» χρήμα από την κεντρική τράπεζα, οι μέχρι τώρα ενέργειες του επικεφαλής της EKT προσθέτουν επιπλέον ρευστότητα 680 δισ. ευρώ στο ευρωσύστημα.
Η Γερμανία παραμένει η ατμομηχανή του ευρώ
Η ζώνη του ευρώ εξακολουθεί, παρά τις παρεμβάσεις της ΕΚΤ, να σημειώνει χαμηλές πτήσεις όσον αφορά στην ανάπτυξη. Εξαίρεση η Γερμανία, η οποία πέτυχε να μειώσει την ανεργία στα χαμηλότερα επίπεδά και να σημειώσει ανάπτυξη της τάξης του 1,7% το 2015, στηριζόμενη κυρίως στην εγχώρια ζήτηση και στις εξαγωγές της. Σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα τη χώρας (Μπούντεσμπανκ), ο πληθωρισμός στη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή οικονομία αναμένεται να επιτύχει τον στόχο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (λίγο κάτω από το 2%) το 2017. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα, καθώς ο υψηλός βαθμός αβεβαιότητας διεθνώς, η αναιμική ανάπτυξη των αναδυόμενων αγορών, που αποτελούν βασικούς πελάτες της Γερμανίας, και τα δομικά προβλήματα της Ευρωζώνης, για τα οποία η γερμανική κυβέρνηση έχει επικριθεί έντονα, μπορούν να «πνίξουν» κάθε οικονομική ανάπτυξη. Στα παραπάνω πρέπει να προστεθεί και το σκάνδαλο της VW, το οποίο «μουτζούρωσε» την σχεδόν άριστη εικόνα της γερμανικής οικονομίας για φέτος.
Διαβάστε περισσότερα εδώ
Η «Οδύσσεια» της Ελλάδας
Αναμφίβολα το 2015 θα έχει τη δική του θέση στην ιστορία της Ελλάδας. Η ανεργία στην χώρα μας παραμένει η υψηλότερη στην Ευρώπη και μπορεί ο τουρισμός να δίνει μια πρόσκαιρη ανακούφιση, όμως η ελληνική οικονομία επέστρεψε φέτος στην ύφεση ή, όπως προβλέπει η κυβέρνηση, στη μηδενική ανάπτυξη. Ελπίζοντας σε καλύτερες ημέρες οι Έλληνες στις αρχές του έτους έκαναν μια ριζοσπαστική επιλογή αναδεικνύοντας το ΣΥΡΙΖΑ ως πρώτο κόμμα. Οι διαπραγματεύσεις με τους δανειστές όμως κατέρρευσαν, οι τράπεζες έκλεισαν και επιβλήθηκαν κεφαλαιακοί περιορισμοί (Capital Controls). H χώρα βρέθηκε σε καθεστώς ληξιπρόθεσμων οφειλών έναντι του ΔΝΤ. Οι Έλληνες κλήθηκαν σε δημοψήφισμα για πρώτη φορά μετά από 41 χρόνια με την Ελλάδα να βρίσκεται στον προθάλαμο εξόδου από την Ευρωζώνη και τους εταίρους να προετοιμάζονται για πιθανό Grexit. O ελληνικός λαός είπε «Όχι» στους όρους της συμφωνίας, αλλά τελικά η κυβέρνηση δεν απέφυγε τους επώδυνους συμβιβασμούς. Το τρίτο Μνημόνιο είναι γεγονός και πλέον οι προβλέψεις για επιστροφή στην ανάπτυξη στα τέλη του 2016 περνάνε μέσα από επώδυνα μέτρα, αλλά και προσδοκίες για μια τελική ρύθμιση του ελληνικού χρέους που παραμένει μη βιώσιμο.
Η «φούσκα» της Κίνας
Τα διψήφια ποσοστά ανάπτυξης στις μεγάλες αναδυόμενες αγορές είναι παρελθόν και η πορεία χωρών, όπως η Κίνα και η Βραζιλία, αποτελεί πλέον ερωτηματικό για τους επενδυτές και την παγκόσμια σταθερότητα. Το καλοκαίρι του 2015 προκλήθηκε παγκόσμια αναταραχή από τη «φούσκα» των Χρηματιστηρίων της Κίνας που «έσκασε», με εκατ. Κινέζους να βλέπουν τα χρήματά τους να χάνονται, παρά τις διαβεβαιώσεις της κυβέρνησης. Ο ετήσιος ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης στην Κίνα ενδεχομένως να επιβραδυνθεί στο 6,8% το 2016 από το αναμενόμενο 6,9% φέτος, ενώ η κινεζική οικονομία συνεχίζει να βρίσκεται αντιμέτωπη με καθοδικές πιέσεις. Αναλυτές και επενδυτές εκφράζουν επιφυλάξεις για το κατά πόσο τα στοιχεία που δημοσιεύει το Πεκίνο ανταποκρίνονται πλήρως στην πραγματικότητα. Η κυβέρνηση προσπαθεί να δημιουργήσει μια πιο σταθερή πραγματική οικονομία με έμφαση στις υπηρεσίες και την κατανάλωση, ενώ η κεντρική τράπεζα της Κίνας προχώρησε στην υποτίμηση του γουάν, χωρίς πάντως να καθησυχάσει τις διεθνείς αγορές.
Η κατακόρυφη πτώση της τιμής του πετρελαίου
Οι τελευταίοι 18 μήνες έχουν υπάρξει καταστροφικοί για το αργό πετρέλαιο, του οποίου οι τιμές γνώρισαν δραματική πτώση 68% (κάτω από τα 35 δολάρια το βαρέλι). Ο κύριος παράγοντας που οδήγησε σε αυτό το πλεόνασμα προσφοράς ήταν η αυξανόμενη παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ. Όμως, ο OPEC υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας έχει μεγεθύνει το πρόβλημα αντλώντας μαζικά πετρέλαιο. Πρόκειται για μια στρατηγική έτσι σχεδιασμένη, ώστε να θέσει άλλους παραγωγούς εκτός αγοράς – μεταξύ των οποίων, και τους παραγωγούς στις ΗΠΑ. Στην τελευταία συνάντηση των κρατών-μελών του, ο OPEC αρνήθηκε να μειώσει την παραγωγή, δείχνοντας με τον σαφέστερο τρόπο ότι δεν προτίθεται να διασώσει τις πετρελαϊκές αγορές. Οι αγορές εμπορευμάτων λένε μια πιο αληθινή ιστορία για το τι συμβαίνει στην οικονομία, διότι υπόκεινται σε προσφορά και ζήτηση σε πραγματικό χρόνο. Το πετρέλαιο, τα μέταλλα και τα σιτηρά έχουν κάνει «βουτιά» καθώς η κινεζική οικονομία έχει επιβραδυνθεί και ο κορεσμός σε πολλές αγορές έχει πιέσει ακόμα περισσότερο τις τιμές. Φυσικά, οι τιμές δεν μπορεί να πέφτουν για πάντα. Κάποια στιγμή μέσα στο 2016, λένε πολλοί παρατηρητές, οι τιμές θα ανακάμψουν. Η Societe General προβλέπει αύξηση της τιμής στα 51 δολάρια το βαρέλι το τρίτο τρίμηνο του 2016, και στα 56 δολάρια το τέταρτο τρίμηνο.
