Γρίπη των πτηνών: Νέα μελέτη χαρτογραφεί σενάρια μετάδοσης του H5N1 στον άνθρωπο
- Νέα επιστημονική μελέτη εξετάζει πώς θα μπορούσε ο ιός H5N1 (γρίπη των πτηνών) να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο.
- Οι ερευνητές εντοπίζουν ένα κρίσιμο «παράθυρο» παρέμβασης πριν η εξάπλωση γίνει ανεξέλεγκτη.
- Η έγκαιρη καραντίνα και η ταχεία επιτήρηση θεωρούνται καθοριστικές για την αποτροπή πανδημίας.
Εδώ και δεκαετίες, η επιστημονική κοινότητα προειδοποιεί ότι η γρίπη των πτηνών, γνωστή ως H5N1, θα μπορούσε να κάνει το άλμα από τα πτηνά στον άνθρωπο, προκαλώντας μια σοβαρή παγκόσμια υγειονομική κρίση. Μια νέα μελέτη έρχεται να φωτίσει το πώς θα μπορούσε να εξελιχθεί ένα τέτοιο σενάριο – και κυρίως πώς μπορεί να αποτραπεί.
Η γρίπη των πτηνών είναι ενδημική σε περιοχές της Νότιας και Νοτιοανατολικής Ασίας και έχει μολύνει ανθρώπους ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Κίνα. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), από το 2003 έως τον Αύγουστο του 2025 έχουν καταγραφεί 990 ανθρώπινα κρούσματα σε 25 χώρες, εκ των οποίων τα 475 κατέληξαν σε θάνατο, ποσοστό θνησιμότητας περίπου 48%.
Η εξάπλωση του ιού εκτός Ασίας
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο H5N1 έχει πλήξει περισσότερα από 180 εκατομμύρια πτηνά, έχει εξαπλωθεί σε πάνω από 1.000 γαλακτοπαραγωγικές μονάδες σε 18 πολιτείες και έχει μολύνει τουλάχιστον 70 ανθρώπους, κυρίως αγροτικούς εργάτες, προκαλώντας νοσηλείες και έναν θάνατο. Παράλληλα, στην Ινδία έχουν καταγραφεί θάνατοι άγριων ζώων, όπως τίγρεις και λεοπάρδαλη, γεγονός που εντείνει την ανησυχία για τη διασπορά του ιού.
Συμπτώματα και πραγματικός κίνδυνος για τον άνθρωπο
Τα συμπτώματα της λοίμωξης στον άνθρωπο μοιάζουν με εκείνα μιας βαριάς γρίπης: υψηλός πυρετός, βήχας, πονόλαιμος, μυϊκοί πόνοι και, σε ορισμένες περιπτώσεις, επιπεφυκίτιδα. Κάποιοι φορείς μπορεί να παραμείνουν ασυμπτωματικοί. Αν και ο κίνδυνος για τον γενικό πληθυσμό παραμένει χαμηλός, οι υγειονομικές αρχές παρακολουθούν στενά τον ιό για μεταλλάξεις που θα διευκολύνουν τη μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Το μοντέλο που δείχνει το «παράθυρο» παρέμβασης
Αυτή ακριβώς την ανησυχία εξέτασαν οι Ινδοί ερευνητές Φίλιπ Τσέριεν και Γκαουτάμ Μένον από το Πανεπιστήμιο Ashoka, οι οποίοι ανέπτυξαν ένα επιστημονικά αξιολογημένο μοντέλο προσομοίωσης. Η μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό BMC Public Health, βασίζεται σε πραγματικά δεδομένα και υπολογιστικές προσομοιώσεις για να αναπαραστήσει την πιθανή εξέλιξη ενός ξεσπάσματος H5N1 στον άνθρωπο.
«Η απειλή μιας πανδημίας H5N1 είναι πραγματική, αλλά μπορεί να αποτραπεί με καλύτερη επιτήρηση και ταχύτερη αντίδραση της δημόσιας υγείας», σημειώνει ο καθηγητής Μένον.
Σύμφωνα με το μοντέλο, η πανδημία θα ξεκινούσε αθόρυβα: ένα μεμονωμένο κρούσμα από μολυσμένο πτηνό σε άνθρωπο. Το κρίσιμο σημείο έρχεται όταν τα ανθρώπινα κρούσματα ξεπεράσουν τα δύο έως δέκα. Από εκεί και πέρα, η πιθανότητα ανεξέλεγκτης εξάπλωσης αυξάνεται δραματικά.
Τι λειτουργεί – και τι όχι
Οι προσομοιώσεις δείχνουν ότι:
- Η θανάτωση πτηνών είναι αποτελεσματική μόνο πριν τη μετάδοση στον άνθρωπο.
- Η έγκαιρη απομόνωση κρουσμάτων και η καραντίνα νοικοκυριών μπορούν να περιορίσουν την επιδημία στα πρώτα στάδια.
- Όταν εμφανιστούν δευτερογενείς και τριτογενείς μολύνσεις, απαιτούνται πολύ αυστηρότερα μέτρα.
- Ο στοχευμένος εμβολιασμός αυξάνει το όριο βιωσιμότητας του ιού, χωρίς να εξαλείφει άμεσα τον κίνδυνο ενδοοικογενειακής μετάδοσης.
Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η καραντίνα έχει διττό χαρακτήρα: αν εφαρμοστεί πολύ νωρίς, μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο μετάδοσης μέσα στο σπίτι· αν εφαρμοστεί πολύ αργά, χάνει την αποτελεσματικότητά της.
Επιφυλάξεις και συγκρατημένη αισιοδοξία
Η μελέτη βασίζεται σε υποθετικό σενάριο και δεν λαμβάνει υπόψη παράγοντες όπως πολλαπλές ταυτόχρονες εστίες ή αλλαγές στη συμπεριφορά των ανθρώπων. Η ιολόγος Σίμα Λάκνταουα από το Πανεπιστήμιο Emory επισημαίνει ότι το μοντέλο υποθέτει ιδιαίτερα αποτελεσματική μετάδοση, κάτι που δεν ισχύει πάντα στην πραγματικότητα.
Παρά τις επιφυλάξεις, οι ειδικοί εκτιμούν ότι αν ο H5N1 εγκατασταθεί στον ανθρώπινο πληθυσμό, η επίδρασή του θα μοιάζει περισσότερο με την πανδημία της γρίπης του 2009 παρά με την Covid-19, χάρη στην καλύτερη προετοιμασία, τα διαθέσιμα αντιικά φάρμακα και τα υποψήφια εμβόλια.
Οι ερευνητές καταλήγουν ότι τέτοιες προσομοιώσεις μπορούν να αποτελέσουν κρίσιμο εργαλείο για τις υγειονομικές αρχές, ιδίως στις πρώτες ώρες ενός πιθανού ξεσπάσματος — όταν το «παράθυρο ελέγχου» παραμένει ακόμη ανοιχτό.
