Η αληθινή ιστορία πίσω από την ημερομηνία των Χριστουγέννων
-
Η Βίβλος δεν δίνει ημερομηνία γέννησης του Ιησού· η 25η Δεκεμβρίου βασίζεται σε θεολογικούς και συμβολικούς υπολογισμούς.
-
Η ημερομηνία συνέπιπτε με μεγάλες παγανιστικές γιορτές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
-
Η Εκκλησία πιθανότατα «έντυσε» μια ήδη δημοφιλή γιορτή με χριστιανικό περιεχόμενο.
Κάθε Δεκέμβριο, οι Χριστιανοί σε όλο τον κόσμο διοργανώνουν ένα συλλογικό «πάρτι γενεθλίων» για να γιορτάσουν την έλευση του Ιησού στη Γη. Όμως, χωρίς πιστοποιητικό γέννησης — ή οποιαδήποτε άλλη επίσημη καταγραφή της πραγματικής ημερομηνίας γέννησής του — η 25η Δεκεμβρίου μοιάζει με μια μάλλον αυθαίρετη επιλογή για όλες τις χριστουγεννιάτικες παραδόσεις. Πώς, λοιπόν, κατέληξαν οι πρώτοι Χριστιανοί σε αυτή την ημερομηνία;
Πότε γεννήθηκε πραγματικά ο Ιησούς;
Η Βίβλος δεν αναφέρει ούτε μήνα ούτε εποχή για τη γέννηση του Ιησού, γι’ αυτό και οι ιστορικοί βασίστηκαν σε έμμεσες ενδείξεις. Στην ιστορία της Γέννησης αναφέρονται βοσκοί που φυλάνε τα πρόβατά τους — κάτι που συχνά ερμηνεύεται ως ένδειξη ότι η γέννηση έγινε την άνοιξη. Άλλοι, ωστόσο, επισημαίνουν ότι οι ήπιοι χειμώνες του Ισραήλ επιτρέπουν τη βοσκή ακόμη και τον Δεκέμβριο. Σύμφωνα με το Slate, δεν αποκλείεται μάλιστα τα πρόβατα που προορίζονταν για θρησκευτικές θυσίες να βόσκουν ελεύθερα, ανεξαρτήτως καιρού.
Μία πιο συγκεκριμένη ένδειξη που οδηγεί στην 25η Δεκεμβρίου προκύπτει από την ιστορία της Ελισάβετ, εξαδέλφης της Μαρίας. Ο σύζυγός της, ο ιερέας Ζαχαρίας, βρισκόταν στον Ναό καίγοντας θυμίαμα όταν του εμφανίστηκε ο άγγελος Γαβριήλ και του ανακοίνωσε ότι η — μέχρι τότε άτεκνη — Ελισάβετ θα αποκτούσε παιδί.
Οι πρώτοι Χριστιανοί υπέθεσαν ότι ο Ζαχαρίας βρισκόταν στον Ναό κατά την Ημέρα του Εξιλασμού (Γιομ Κιπούρ), την οποία πίστευαν — εσφαλμένα, όπως γνωρίζουμε σήμερα — ότι τελούνταν πάντα στις 24 Σεπτεμβρίου. Εννέα μήνες αργότερα οδηγούμαστε στην 24η Ιουνίου, ημερομηνία που ορίστηκε ως η γέννηση του Ιωάννη του Βαπτιστή.
Όταν ο Γαβριήλ επισκέφθηκε αργότερα τη Μαρία, της ανέφερε ότι η Ελισάβετ βρισκόταν στον έκτο μήνα της εγκυμοσύνης της. Αυτό τοποθετεί τη σύλληψη του Ιησού στα τέλη Μαρτίου — και τη γέννησή του στα τέλη Δεκεμβρίου, συγκεκριμένα τη νύχτα της 24ης προς 25η Δεκεμβρίου.
Η θεωρία της «ίδιας ημέρας»
Μια άλλη θεωρία βασίζεται σε μια αρχαία εβραϊκή αντίληψη σύμφωνα με την οποία οι προφήτες πέθαιναν την ίδια ημέρα που είχαν συλληφθεί. Θεολόγοι του 3ου αιώνα μ.Χ., όπως ο Τερτυλλιανός και ο Ιππόλυτος, τοποθετούσαν τη Σταύρωση του Ιησού στις 25 Μαρτίου, κοντά στο Πάσχα.
Ο λόγιος Σέξτος Ιούλιος Αφρικανός υποστήριξε ότι η σύλληψη και ο θάνατος του Ιησού συνέπεσαν την ίδια ημερομηνία — στις 25 Μαρτίου — και άρα η γέννησή του έπρεπε να τοποθετηθεί στις 25 Δεκεμβρίου.
Η πρώιμη ιστορία των Χριστουγέννων
Ακόμη κι αν όλες αυτές οι υποθέσεις ευσταθούν, είναι πιθανό η 25η Δεκεμβρίου να επιλέχθηκε για έναν τελείως διαφορετικό λόγο.
Τον 3ο αιώνα μ.Χ., πολλοί Ρωμαίοι δεν λάτρευαν τον Χριστό αλλά τον Ήλιο. Ο αυτοκράτορας Αυρηλιανός καθιέρωσε τη λατρεία του Sol Invictus («Ανίκητος Ήλιος»), με εορτή στις 25 Δεκεμβρίου. Παράλληλα, ο περσικός θεός Μίθρας τιμούνταν επίσης περίπου την ίδια ημερομηνία, ενώ τα Σατουρνάλια — μια από τις μεγαλύτερες ρωμαϊκές γιορτές — διαρκούσαν από τις 17 έως τις 23 Δεκεμβρίου.
Με άλλα λόγια, οι Ρωμαίοι ήταν ήδη «εκπαιδευμένοι» στο να γιορτάζουν στα τέλη Δεκεμβρίου.
Η κατάσταση άλλαξε ριζικά στις αρχές του 4ου αιώνα, επί Κωνσταντίνος Α΄. Το Διάταγμα των Μεδιολάνων (313 μ.Χ.) νομιμοποίησε τον Χριστιανισμό, και ο ίδιος ο Κωνσταντίνος εργάστηκε συστηματικά για τη διάδοσή του. Η πρώτη επίσημη καταγραφή της 25ης Δεκεμβρίου ως γενέθλια ημέρα του Ιησού εμφανίζεται το 336 μ.Χ. — έναν χρόνο πριν από τον θάνατο του Κωνσταντίνου — και συχνά θεωρείται το πρώτο «καταγεγραμμένο» Χριστούγεννα.
Αν οι Χριστιανοί γιόρταζαν νωρίτερα τα Χριστούγεννα εκείνη την ημέρα, ίσως να μη το μάθουμε ποτέ. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι η παράδοση διαδόθηκε ταχύτατα. Μέχρι τα τέλη του 4ου αιώνα, Χριστουγεννιάτικες λειτουργίες τελούνταν σε όλη τη Ρώμη, ενώ οι παγανιστικές γιορτές σταδιακά υποχώρησαν.
Ήταν σύμπτωση ή στρατηγική αντικατάσταση; Πολλοί ιστορικοί πιστεύουν ότι η Εκκλησία απλώς αξιοποίησε ένα ήδη εδραιωμένο «γιορτινό κοινό». Όπως και να έχει, η προέλευση των Χριστουγέννων παραμένει εξίσου ανοιχτή σε ερμηνείες όσο και η πραγματική ημερομηνία γέννησης του Ιησού.
Με λίγα λόγια: νιώστε ελεύθεροι να ακούτε το “All I Want for Christmas Is You” όποτε θέλετε.
