Το de-dollarization στην εποχή των γεωπολιτικών αλλαγών
Η ηγεμονία του δολαρίου αμφισβητείται λόγω γεωπολιτικών εξελίξεων συμπεριλαμβανομένης της συνεχιζόμενης κρίσης Ρωσίας-Ουκρανίας, με το αμερικανικό νόμισμα να διατηρεί την κυριαρχία του στις συναλλαγές αλλά να παρατηρείται αποδολαριοποίηση (de-dollarization) σε συναλλαγματικά αποθέματα.
Ειδικότερα, οι κυρώσεις στη Ρωσία έχουν κάνει ορισμένες χώρες επιφυλακτικές σχετικά με υπερβολική εξάρτησή τους από το δολάριο κι επιπλέον, σε περιβάλλον υψηλών επιτοκίων το ισχυρό δολάριο γίνεται πιο ακριβό για τις αναδυόμενες χώρες. Για παράδειγμα, η Βολιβία, η Βραζιλία και η Αργεντινή πληρώνουν πλέον για εισαγωγές και εξαγωγές χρησιμοποιώντας το κινεζικό Renminbi. Το δολάριο χάνει επίσης κάποια επιρροή στις αγορές πετρελαίου, όπου περισσότερες πωλήσεις πραγματοποιούνται σε νομίσματα εκτός δολαρίου, όπως είχε επισημάνει σε σχετικό άρθρο του πριν από μερικούς μήνες ο Alexander Wise, Strategic Research, J.P. Morgan, εκτιμώντας ότι η αποδολαριοποίηση θα μπορούσε να αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των χωρών και αυτό θα μπορούσε με τη σειρά του να αναδιαμορφώσει την παγκόσμια οικονομία και τις αγορές.
Σύμφωνα με τους αναλυτές της Alpha Bank, που αναδεικνύουν το θέμα στο εβδομαδιαίο τους report, παρά το γεγονός ότι το μερίδιο του δολαρίου στα συναλλαγματικά αποθέματα των κεντρικών τραπεζών παγκοσμίως μειώνεται διαχρονικά, εξακολουθεί να είναι κυρίαρχο.
Εξάλλου, πρωταγωνιστεί στα διεθνή νομισματικά και οικονομικά συστήματα από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι αποθεματικό νόμισμα, μέσο συναλλαγής και λογιστική μονάδα. Ορισμένες χώρες προσπάθησαν ιστορικά να μειώσουν την εξάρτησή τους από το δολάριο, καμία όμως από αυτές τις προσπάθειες δεν είχε ουσιαστικά αποτελέσματα. Επίσης, σήμερα κανένα άλλο νόμισμα δεν πληρεί τα κριτήρια για να αντικαταστήσει το δολάριο ως αποθεματικό νόμισμα αλλά λόγω της αυξανόμενης αναγνώρισης των οικονομικών και γεωπολιτικών κινδύνων η τάση προς περαιτέρω αποδολαριοποίηση φαίνεται αναπόφευκτη ευνοώντας άλλα νομίσματα, όπως το ευρώ.
Στις τάσεις που ενισχύουν την αποδολαριοποίηση οι αναλυτές της Alpha Bank σημειώνουν μεταξύ άλλων:
-Ο ανταγωνισμός ΗΠΑ – Κίνας και οι επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία έχουν πυροδοτήσει συζητήσεις για διαφοροποίηση από το δολάριο. Οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και άλλες χώρες “πάγωσαν” ρωσικά assets περίπου 300 δισ. δολ. μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Εκτός από την Ρωσία, οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει κυρώσεις σε 40 χώρες, περίπου. Επίσης, το δολάριο κυριαρχεί στις συναλλαγές μέσω του διεθνούς διατραπεζικού συστήματος Swift, με το ευρώ να έχει απωλέσει δυνάμεις, ενώ η Κίνα προωθεί το δικό της διεθνές διατραπεζικό σύστημα.
-Τα μερίδια του δολαρίου στα διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα, τους διεθνείς χρεωστικούς τίτλους και τα διασυνοριακά δάνεια είναι μεγαλύτερα από τα μερίδια των ΗΠΑ στο παγκόσμιο ΑΕΠ και στο διεθνές εμπόριο. Ενδεικτικά, το μερίδιο της αμερικανικής οικονομίας στο παγκόσμιο ΑΕΠ έχει μειωθεί από περίπου 45%, μετά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε 25%, σήμερα. Παράλληλα, ο κυρίαρχος ρόλος του δολαρίου στις διεθνείς αγορές και η μεγάλη εξάρτηση πολλών οικονομιών από αυτό προκαλούν ανησυχίες σχετικά με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
-Τα ψηφιακά νομίσματα διαφόρων κεντρικών τραπεζών (CBDC) αναμένεται να βοηθήσουν στην επιτάχυνση των διασυνοριακών συναλλαγών. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία (Atlantic Council, CBDC Tracker), περισσότερα από 130 κράτη διερευνούν τη δυνατότητα χρήσης ψηφιακών νομισμάτων και βρίσκονται σε στάδιο έρευνας ή ανάπτυξης, ενώ 11 κράτη έχουν προβεί στη δημιουργία ψηφιακών νομισμάτων.
-Οι αυξανόμενες γεωπολιτικές προκλήσεις δύναται να επηρεάσουν το δολάριο, ως κυρίαρχο νόμισμα του παγκόσμιου εμπορίου. Η διεύρυνση της ομάδας των BRICS, με την είσοδο άλλων πέντε νέων μελών (Αίγυπτος, Αιθιοπία, Ιράν, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα), ενισχύει τη συνεργασία μεταξύ των χωρών και αυξάνει την κοινωνικοοικονομική της δύναμη. Η χρήση εθνικών νομισμάτων στο εμπόριο μεταξύ των μελών, ή η εισαγωγή ενός ενιαίου εμπορικού νομίσματος ενδέχεται να επηρεάσουν την πρωτοκαθεδρία του δολαρίου.
Σημειώνεται επίσης ότι η Christine Lagarde, επικεφαλής της ΕΚΤ, στο πλαίσιο ομιλίας της στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων του C. Peter McColough Series on International Economics είχε πει ότι γινόμαστε μάρτυρες ενός κατακερματισμού της παγκόσμιας οικονομίας σε ανταγωνιστικά μπλοκ, με επιπτώσεις σε πολλούς τομείς χάραξης πολιτικής. Αναφορικά με τις επιπτώσεις για τις κεντρικές τράπεζες προέβλεψε περισσότερη αστάθεια και πολυπολικότητα όσο οι γεωπολιτικές εντάσεις αυξάνονται αλλά και συνέπειες για τις πληρωμές και τα διεθνή συναλλαγματικά αποθέματα από τα νέα εμπορικά πρότυπα. Οι νέες τάσεις θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ευκαιρία για ορισμένες χώρες που επιδιώκουν να μειώσουν την εξάρτησή τους από δυτικά συστήματα πληρωμών ενώ ορισμένες άλλες προωθούν τη χρήση εναλλακτικών λύσεων αντί των παραδοσιακών νομισμάτων για την τιμολόγηση του διεθνούς εμπορίου, όπως το κινεζικό Renminbi ή η ινδική Rupiya. Επίσης, παρατηρείται αυξημένη συσσώρευση χρυσού ως εναλλακτικού αποθεματικού, που πιθανώς οδηγείται από χώρες με στενότερους γεωπολιτικούς δεσμούς με την Κίνα και τη Ρωσία.
Αυτές οι εξελίξεις δεν υποδηλώνουν επικείμενη απώλεια κυριαρχίας του δολαρίου ή του ευρώ. Μέχρι στιγμής, τα στοιχεία δεν δείχνουν ουσιαστικές αλλαγές στη χρήση των διεθνών νομισμάτων αλλά δείχνουν πως το καθεστώς του διεθνούς νομίσματος δεν πρέπει πλέον να θεωρείται δεδομένο.
