Κ. Παπαδόπουλος (Εκδόσεις Διόπτρα): «Στο επιχειρείν πρέπει να στρίψεις πολύ πριν δεις το παγόβουνο»

Από το 1978 μέχρι και σήμερα, η αποστολή των εκδόσεων Διόπτρα παραμένει η ίδια: να προσφέρει στους αναγνώστες της ποιοτικά, χρήσιμα αλλά ταυτόχρονα και ψυχαγωγικά βιβλία, τίτλους που του αφήνουν πάντοτε την αίσθηση ότι «κάτι έχει αλλάξει μέσα του». Κατέχοντας μία από τις πρώτες θέσεις ανάμεσα στους εκδοτικούς οίκους της ελληνικής αγοράς, έχει εντάξει στο δυναμικό της μερικούς από τους δημοφιλέστερους Έλληνες και ξένους συγγραφείς και τα βιβλία της γίνονται αυτομάτως best sellers.

Ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος, δεύτερης γενιάς επιχειρηματίας και εκδότης της Διόπτρα με υποδέχτηκε στο ομώνυμο βιβλιοπωλείο επί της Σόλωνος και ομολογώ πως η συζήτηση μαζί του μου έδωσε τροφή για σκέψη. Ανήσυχο πνεύμα, που νοιάζεται για το κοινωνικό αποτύπωμα της εταιρείας του, ένας άνθρωπος που είναι team player και επενδύει στους συνεργάτες του, μα πάνω από όλα ένας άνθρωπος που αγαπάει τα βιβλία, απολαμβάνει τη διαδικασία της ανάγνωσης και δεν λειτουργεί αποκλειστικά και μόνο με εμπορικό συμφέρον, αλλά λαμβάνει υπόψη του τη χημεία και το χτίσιμο ουσιαστικών σχέσεων με τους συγγραφείς που εκπροσωπεί.

Από τη σκοπιά του επιχειρηματία που εκδίδει 250 βιβλία τον χρόνο, μοιράζεται με τους αναγνώστες του Fortune Greece, σκέψεις για το μέλλον του βιβλίου, σκιαγραφεί τον Έλληνα αναγνώστη και σχολιάζει τον τρόπο που η τεχνολογία και τα social media έχουν επηρεάσει το διάβασμα, αλλά και το πώς μέσα, όπως το TikTok, έχουν φέρει μικρότερης ηλικίας άτομα πιο κοντά στα βιβλιοπωλεία!

Κ. Παπαδόπουλε, πώς βλέπετε να κινείται ο κλάδος του βιβλίου;

Νιώθω ότι είμαστε σε μια μεταβατική περίοδο. Δεν ξέρω ακριβώς πώς να την προσδιορίσω, αλλά αισθάνομαι ότι εδώ και μερικούς μήνες το βιβλίο έχει εισέλθει σε μια δική του ιδιαίτερη φάση. Ίσως και όλη η ελληνική κοινωνία με βάση την οικονομική κρίση που προβλέπω ότι έρχεται πιο έντονη. Και με βάση τα όσα έχουμε περάσει, δηλαδή μετά τον κορονοϊό νομίζω ότι οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να διασκεδάσουν περισσότερο, να βγουν έξω, να πάνε σε εστιατόρια, να δουν θεάματα και λιγότερο να διαβάσουν βιβλία, όπως συνέβη την περίοδο της καραντίνας.

Μια εκτίμηση που μπορώ να κάνω είναι ότι τα χρόνια της καραντίνας είχαμε μια συνολική αύξηση του βιβλίου μεταξύ 5% και 8%, ποσοστό το οποίο έχει χαθεί και δυσκολευόμαστε πάρα πολύ να το κρατήσουμε.

Παίζει ρόλο το ότι αρχίζει να χτίζεται σταδιακά το κοινό του ηλεκτρονικού βιβλίου, των audio books ή ενδεχομένως και το γεγονός ότι ξοδεύεται πολύς χρόνος στα social media;

Θα σας πω ότι, ούτε τα e-books, ούτε τα audio books έχουν βρει το χώρο τους στην Ελλάδα ακόμα. Τα e-books, παρότι υπάρχουν εδώ και πάρα πολλά χρόνια, δεν είναι ούτε το 0,5% της αγοράς του βιβλίου, όταν στο εξωτερικό αγγίζουν το 10% . Τα audio books τα οποία έχουν έρθει εδώ και δύο με τρία χρόνια, πάλι δεν έχουν βρει τη διείσδυση που θα περίμενε κανείς, αν και πιστεύω ότι στο τέλος του έτους ίσως να έχουμε το ίδιο ποσοστό audio books και e-books, Άρα πάρα πολύ χαμηλό όταν βλέπουμε ότι στο εξωτερικό στις αγγλόφωνες χώρες, κυρίως στις σκανδιναβικές, το ποσοστό των audio books μπορεί να ξεπερνάει ακόμη και το 35%.

Αν μπορούμε να δώσουμε μια εικόνα για το προφίλ του σύγχρονου αναγνώστη, ποιο είναι αυτό; Τι διαβάζει και τι ηλικίας είναι;

Συνήθως οι αναγνώστες είναι πάνω από τα 40 έτη και στο κομμάτι της λογοτεχνίας 80% με 85% είναι γένους θηλυκού. Στα non-fiction βιβλία – εκτός της αυτοβελτίωσης που πάλι είμαστε στο 80%-85% γυναίκες – ιστορικά, πολιτικά κλπ. το προφίλ είναι άντρας. Τα τελευταία 4 χρόνια έχει εμφανιστεί μια καινούρια τάση να διαβάζουν οι νεότερες ηλικίες βιβλία τα οποία έχουν προωθηθεί μέσω των social media και ιδιαίτερα μέσω του Book Talk. Με πολύ μεγάλη χαρά βλέπω ακόμα παιδιά μικρής ηλικίας 14 έως 16 χρονών να είναι μέσα στα βιβλιοπωλεία και να αγοράζουν κατά συρροή βιβλία. Η ελπίδα που μου δημιουργείται είναι ότι κάποια στιγμή από αυτά τα βιβλία, τα παιδιά θα μετακινηθούν μεγαλώνοντας και σε άλλα βιβλία.

Υπάρχει μια τάση, κλασικοί συγγραφείς να γίνονται κόμικ, όπως για παράδειγμα συνέβη με τον καπετάν Μιχάλη του Νίκου Καζαντζάκη, για να είναι πιο εύληπτο και σε μικρότερες ηλικίες. Είναι μια κατηγορία που τώρα χτίζεται;

Ναι και πιστεύω ότι ενδεχομένως να γίνει πιο δημοφιλής στην Ελλάδα. Άρα λοιπόν έχουμε μικρές ηλικίες που διαβάζουν τα βιβλία του book talk που είναι πιο εύληπτα, πιο fantasy romance τα οποία έχουν κινηθεί μέσω του Tik Tok και τα βρήκαν πολύ δημοφιλή νέες ηλικίες. Μέσω του Tik Tok όμως έγιναν δημοφιλείς και οι Λευκές Νύχτες του Ντοστογιέφσκι, οπότε ενδεχομένως να βρούμε και άλλου είδους αναγνώσματα, τα οποία θα είναι δημοφιλή μέσω των πλατφορμών των social media.

Έτσι όπως το περιγράφετε, βλέπετε τα social media περισσότερο ως σύμμαχο περισσότερο παρά ως αντίπαλο …

Υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι οι οποίοι δεν κάνουν τίποτε άλλο παρά να ασχολούνται με τα social media. Αλλά υπάρχουν και εκείνοι που μπαίνουν και σε πλατφόρμες που τους βοηθούν να διαβάσουν λίγο περισσότερο. Έχει να κάνει με το ποια οπτική το βλέπει κανείς έτσι; Τα social media είναι και βοηθός, είναι και εχθρός, αλλά και ένα καινούργιο εργαλείο διαφήμισης.

Ποιο ήταν το έναυσμα για να ασχοληθείτε με τον κλάδο και την οικογενειακή επιχείρηση;

Ο πατέρας μου δημιούργησε τη διόπτρα το 1978. Εγώ σπούδασα Πληροφορική, έκανα μεταπτυχιακό, ξεκίνησα διδακτορικό – δεν το τελείωσα ποτέ γιατί δεν με ενδιέφερε τελικά – πάνω στα δίκτυα υπολογιστών και στην ασφάλεια. Ένιωσα λοιπόν ότι παρότι δούλεψα – έκανα την πρακτική μου σε κάποια άλλη εταιρεία μεγάλη και αυτό με βοήθησε πάρα πολύ να καταλάβω πράγματα –  ότι ήθελα να δημιουργήσω κάτι και γι’ αυτό ήρθα στον εκδοτικό οίκο του πατέρα μου. Αγαπούσα πάρα πολύ τα βιβλία από μικρός, δούλευα από την ηλικία των 10 ετών στη διόπτρα. Δεν ήταν εύκολα τα πράγματα στην αρχή. Γιατί, ξέρετε, οι σχέσεις μεταξύ εκείνου που δημιούργησε κάτι με εκείνον που έρχεται να το πάρει αναπτύσσουν συναισθήματα όπως φόβος, ανησυχία και ανασφάλεια. Και ειδικά για μένα που είμαι πολύ έντονος χαρακτήρας ήταν δύσκολα τα πράγματα στην αρχή, αλλά μετά βρήκαμε έναν τρόπο και συνεννοηθήκαμε.

Ποιες κατηγορίες πάνε καλά; Τι επιλέγει ο Έλληνας αναγνώστης να διαβάσει στον ελεύθερο χρόνο του;

Διαβάζει αρκετή λογοτεχνία στις διάφορες εκφάνσεις της. Μεγάλο μερίδιο έχει η αστυνομική λογοτεχνία όπου εκεί έχουμε διαχρονικά πολύ μεγάλες επιτυχίες και με έναν από τους κορυφαίους τους είδους τον Σεμπάστιαν Φιτσεκ με τεράστιες επιτυχίες αλλά κυρίως μεγάλη αντοχή στο χρόνο. Διαβάζει επίσης ψυχολογία και βιβλία αυτοβελτίωσης και ιδιαίτερα εκείνα που περιέχουν μια υποτυπώδη μυθοπλασία για να περάσουν το μήνυμά τους όπως για παράδειγμα ο Μοναχός που πούλησε τη Φεράρι του Robin Sharma ή ο Γλάρος Ιωνάθαν του Richard Bach, που εξακολουθεί να εμπνέει μικρούς και μεγάλους.

Είστε φύσει – θέσει αναγνώστης ή διαβάζετε επειδή πρέπει να γνωρίζετε το περιεχόμενο των βιβλίων που έχει επιλέξει η ομάδα στον εκδοτικό;

Και τα δύο. Αναγκαστικά πρέπει να ξέρω τι βγάζω στον εκδοτικό, αν και όπως καταλαβαίνετε δεν μπορώ να έχω άποψη πραγματική για όλα. Γιατί όταν βγάζεις 200-250 βιβλία το χρόνο που έχεις επιλέξει μεταξύ χιλιάδων… είναι δύσκολο.

Πώς κρατάτε την ισορροπία του να παραμένει το διάβασμα απόλαυση;

Επιλέγω που θα δώσω μεγαλύτερη ένταση στο διάβασμα των βιβλίων σε επαγγελματικό επίπεδο και να πω εντάξει, προχωράμε με αυτό. Δεν μπορώ να το κάνω σε όλα. Στα βιβλία που διαβάσω εγώ σε προσωπικό επίπεδο, αγωνίζομαι πάρα πολύ να κρατήσω τον χρόνο και την προσήλωσή μου.

Τι είναι αυτό που λαμβάνετε υπόψη όταν κλείνετε συμφωνία με έναν συγγραφέα; Είναι η αναγνωρισιμότητά του;

Παίζουν ρόλο τα εμπορικά χαρακτηριστικά, αλλά όχι μόνο. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που βγάζουμε ένα βιβλίο γιατί απλά πιστεύουμε ότι αυτό το βιβλίο ή αυτός ο συγγραφέας έχει την ενέργεια ή την ποιότητα για να εξελιχθεί ή γενικότερα να κάνει καλό στη λίστα μας. Άρα δεν είναι απαραίτητα μόνο ότι βγάζουμε βιβλία τα οποία θα κάνουν νούμερα. Σημαντικό στοιχείο επίσης παίζει και η ενέργεια του ανθρώπου που έρχεται μαζί μας και η χημεία που αναπτύσσεται μεταξύ μας.

Έχουν υπάρξει περιπτώσεις που βιβλία που θεωρούνταν outsiders και δεν τα ανέλαβαν άλλοι εκδοτικοί να βρουν την επιτυχία μέσα από τη διόπτρα;

Βέβαια, όπως και έχουμε και πολλές αποτυχίες δικές μας. Το Νησί της Χίσλοπ, το οποίο απέρριψαν οι άλλοι εκδοτικοί, ήταν ένα βιβλίο για τη λέπρα, όπως πολύ καλά ξέρετε, και το πήραμε εμείς γιατί μας άρεσε πάρα πολύ, και έγινε τεράστια επιτυχία.

Ως επιχειρηματία τι είναι αυτό που σας προβληματίζει και τι σας φοβίζει περισσότερο; Γιατί αλλάζει το κοινό στο οποίο απευθύνεστε και πρέπει να βρίσκεστε πάντα ένα βήμα μπροστά από τον ανταγωνισμό.

Είμαστε μια επιχείρηση που απασχολεί 50 εργαζόμενους. Αυτό που με προβληματίζει, αυτό που θέλω να ξέρω είναι αν υπάρχει κάτι που να μην το έχω δει, που να τρώει σιγά σιγά τις σάρκες μου. Και αυτό στο επιχειρείν είναι κάτι το οποίο συμβαίνει πάρα πολύ εύκολα και ιδιαίτερα σε επιχειρήσεις οι οποίες είναι κάποιου βεληνεκούς, όπως η δικιά μας, πρέπει να στρίψεις πολύ πριν δεις το παγόβουνο. Να πάρεις μια απόφαση τουλάχιστον 3 χρόνια πριν να υπάρξει ο κίνδυνος, γιατί όταν εμφανιστεί και το δεις μπροστά σου, θα είναι πραγματικά αργά.

Μπορεί να έχεις επιλέξει να επενδύεις σε μια κατηγορία η οποία να μην φέρνει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα σε κανένα επίπεδο. Αντίστοιχα, ένα βιβλίο μπορεί να φέρει πωλήσεις, αναγνωρισιμότητα, κύρος, επένδυση για το μέλλον.

Πώς διαχειρίζεστε την αποτυχία; Αυτομαστιγώνεστε; Το ξεπερνάτε εύκολα;

Όταν ήμουν μικρότερος αυτομαστιγωνόμουν πάρα πολύ και δεν μπορούσα να χαρώ την επιτυχία. Ερχόταν η επιτυχία και έλεγα οκ, πάμε για το επόμενο. Δεν έχω καταφέρει πολλά με το δεύτερο κομμάτι, αλλά όσον αφορά το πρώτο, δούλεψα πολύ πάνω σε αυτό και η αίσθησή μου είναι ότι είμαι το άθροισμα των λαθών μου. Οποιαδήποτε αποτυχία έχει να σου διδάξει πράγματα για να προχωρήσεις παρακάτω. Και το λέω και στους ανθρώπους μου ότι οι αποτυχίες είναι ευπρόσδεκτες, αρκεί να μην είναι καταστροφικές – οπότε θα πρέπει να βρεις κάτι άλλο να κάνεις, ή – το βασικότερο – να σε διδάξουν αυτό που έχουν να σε διδάξουν.

Πώς χτίζετε τις ομάδες σας ;

Θα πρέπει ο άνθρωπος που θα έρθει να έχει τη φιλοδοξία να εξελιχθεί και να θέλει να αποτελεί μέλος μιας ομάδας, το οποίο σημαίνει να έχεις την ικανότητα να αναλάβεις την ευθύνη σου. Άνθρωποι που δεν μπορούν να αναλάβουν την ευθύνη τους μετά από coaching από εμάς, βγαίνουν εκτός συστήματος.

Αν έχω κάνει λάθος, κοιτάω πρώτα τον καθρέφτη και μετά κατηγορώ ή προσπαθώ να βρω ποιοι είναι οι λόγοι έξω από μένα. Κι αυτό επειδή το κάνω πάρα πολύ έντονα εγώ νομίζω ότι έχει διαχυθεί μέσα στον οργανισμό μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πάρα πολλά χρόνια μαζί μας όχι επειδή έχουν συνηθίσει, αλλά επειδή εξελίσσονται. Είναι σπουδαίο πράγμα να έχω απέναντί μου κάποιον ο οποίος αναλαμβάνει την ευθύνη του. Με γεμίζει με ασφάλεια, σιγουριά και βλέπω μπροστά μου λαμπρό δρόμο.

Τι προβλέπεται για τα επόμενα χρόνια σε επίπεδο επιχειρηματικής ανάπτυξης και ποιο το αποτύπωμα που θέλετε να αφήσει η Διόπτρα;

Το αποτύπωμα για μένα είναι, όπως λένε και κάποια παιδιά που δουλεύουν μαζί μου, να είμαστε το love brand. Όχι να κάνουμε κάτι απλά για να μας αγαπήσουν εκεί έξω, αλλά γιατί έχουμε κάτι να προσφέρουμε. Και έχουμε να προσφέρουμε την ακεραιότητα μας, την ειλικρίνειά μας, το γεγονός ότι σκεφτόμαστε τους άλλους. Σκεφτόμαστε τον αναγνώστη μας, σκεφτόμαστε την κοινωνία. Πρόσφατα έκανα μια περιοδεία στο Πήλιο, στα σχολεία τα οποία επλήγησαν από τη θεομηνία. Είχαμε κάνει μια ενέργεια, μαζέψαμε χρήματα από το e-shop μας και προσφέραμε 22 μηχανήματα. Ένιωσα στεναχωρημένος που είδα την κατάσταση, αλλά η ευγνωμοσύνη που εισέπραξα και το ότι σκέφτονται τη διόπτρα με έναν τρόπο που λέει ότι δεν είμαστε μόνο μια επιχείρηση που βγάζει λεφτά, με έκανε να νιώσω υπέροχα. Θέλω λοιπόν να μας ξέρουν και όταν ακούνε διόπτρα να μην λένε απλά ένας εκδοτικός.

Ο πληθωρισμός έχει επηρεάσει όλους τους κλάδους της ελληνικής οικονομίας. Τι τάξεως είναι οι ανατιμήσεις στα βιβλία;

Πριν έρθω εδώ έκανα μια βόλτα στα βιβλιοπωλεία γιατί ναι μεν στο ίντερνετ βλέπω τα πάντα, αλλά είναι διαφορετικό να ακουμπάς το βιβλίο και να το βλέπεις. Ή κάτι δεν κάνουμε καλά εμείς και κρατάμε τις τιμές εκεί που περίπου ήτανε, ή κάτι άλλο συμβαίνει. Είδα ασύλληπτες τιμές και με στεναχώρησε.

Νομίζω ότι, όπως και σε όλα τα άλλα είδη που βλέπω, υπάρχει μια σημαντική διαφοροποίηση και θα πρέπει να το ξαναδούμε λίγο. Γιατί ξαναλέω, μπορεί εμείς να κάναμε κάποιο λάθος και να υποτιμολογούμε τα βιβλία. Και είναι αυτό που σας έχω πει και προηγουμένως, ότι υπάρχουν κάποιοι συντελεστές οι οποίοι πρέπει να σε οδηγούν στο σωστό αποτέλεσμα. Γιατί αν υποτιμολογείς μπορεί να τρως τις σάρκες σου.

Τι καινούργιο να περιμένουμε από τις εκδόσεις Διόπτρα;

Είμαστε κοντά στην εποχή μας, άρα συνεχώς ψάχνουμε να βρούμε νέες τάσεις και νέες φωνές. Υπάρχει ένα πολύ μεγάλο πρότζεκτ στα σκαριά. Ένας μεγάλος Έλληνας αθλητής. Για μένα η αυτοβιογραφία δεν έχει να κάνει με τα επιτεύγματα. Έχει να κάνει με το πώς έγινα αυτός που είμαι και τι έχω εγώ να πω σε σένα αγαπητέ αναγνώστη. Να μοιραστείς λίγο από την κοσμοθεωρία σου γιατί σε βλέπω που είσαι εκεί ψηλά  και θέλω να μου πεις πώς το έκανες αυτό. Πώς εσύ σφυρηλάτησες τον εαυτό σου.

Ο μεγάλος αθλητής έχει δουλέψει πάρα πολύ μέσα του. Και γενικά όταν διαβάζω μια βιογραφία θέλω να μάθω ποια ήταν η δύναμη που ανέπτυξες και σε οδήγησε στην επιτυχία. Γιατί έστω και μισό πράγμα να πάρω από σένα, θα είμαι ευτυχής.