Οι δέκα προκλήσεις που θα καθορίσουν το 2018

Το 2017 απέδειξε για άλλη μία χρονιά πως ο πλανήτης αλλάζει. Η χρονιά ήταν σύμφωνα με τον ΟΗΕ από τις θερμότερες στα χρονικά και η πρόβλεψη είναι πως αναμένεται να σημειωθούν και φέτος ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες. Ακραία καιρικά φαινόμενα προκάλεσαν πέρυσι φονικές πλημμύρες στις ΗΠΑ, την Καραϊβική, την Ασία, την Αφρική και την κεντρική και νότια Ευρώπη. Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής αναμένεται να συνοδεύονται από ολοένα και αυξανόμενο κόστος, κάτι που επιβεβαιώνει η μελέτη επιστημόνων του Κοινού Κέντρου Ερευνών (JRC) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που προβλέπει ότι οι ζημιές σε ζωτικές υποδομές που προκαλούνται από ακραία καιρικά φαινόμενα στην Ευρώπη προβλέπεται να τριπλασιασθούν μέσα στην επόμενη δεκαετία και να δεκαπλασιασθούν έως το τέλος του αιώνα μας. Ενδεικτική είναι και η πρόσφατη ανακοίνωση της ΕΤΕπ πως θα εμμείνει στον στόχο της για επενδύσεις ύψους 100 δισ. δολαρίων, μέσα στην επόμενη πενταετία, για δράσεις σχετικά με την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συνθήκη του Παρισιού για το κλίμα, μένει μέσα στο 2018 να φανερώσει η αμερικανική κυβέρνηση τις προθέσεις της για το περιβάλλον, με δεδομένη τη συμβολή της στην αύξηση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα. Και η χώρα μας βέβαια μπορεί να τα πάει καλύτερα, κάτι που τόνισε πρόσφατα η ετήσια διεθνής έκθεση «Climate Change Performance Index», που συμπέρανε πως η Ελλάδα βρίσκεται εκτός τροχιάς επίτευξης των στόχων ΑΠΕ για το 2020.

Η εκλογική αναμέτρηση του περασμένου Σεπτεμβρίου στη Γερμανία δεν ανέδειξε νικητή – παρά μόνο το ακροδεξιό AfD που κατάφερε να εισέλθει ως τρίτο κόμμα στη γερμανική Bundestag. Οι διαπραγματεύσεις για σχηματισμό κυβέρνησης ευρύτερου συνασπισμού -η περίφημη «Τζαμάικα»- απέτυχαν οριστικά τον Νοέμβριο και έκτοτε οι Χριστιανοδημοκράτες της Καγκελαρίου Μέρκελ προσπαθούν να βρουν κοινό έδαφος με τους Σοσιαλδημοκράτες, διερευνώντας το ενδεχόμενο μιας νέας συγκυβέρνησης των δύο κομμάτων. Ο Ιανουάριος αποτελεί μήνα «κλειδί» για το μέλλον της Γερμανίας, αφού τα δύο κόμματα θα ξεκινήσουν σε νέο πλαίσιο τις μεταξύ τους συζητήσεις, οι οποίες αναμένεται να διαρκέσουν ως τον Απρίλιο. Το βέβαιο είναι πως η Ευρώπη αναμένει με «κομμένη την ανάσα» το αποτέλεσμα, ελπίζοντας πως δεν θα χρειαστεί οι Γερμανοί να προσφύγουν εκ νέου στις κάλπες.

Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όπως γνωρίζουμε, δεν έφερε την εξάλειψη των πυρηνικών όπλων. Η Βόρεια Κορέα το 2017 πραγματοποίησε νέες δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων και ο ηγέτης της χώρας, Κιμ Γιονγκ Ουν, δεν χάνει ευκαιρία να απειλεί τις ΗΠΑ με επίθεση με πυρηνικά όπλα. Μόλις στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμά του ο Κιμ φρόντισε να θυμίσει στον πρόεδρο Τραμπ ότι «το κουμπί βρίσκεται πάνω στο γραφείο του». Η Ουάσινγκτον είναι βέβαιο πως δεν επιθυμεί να εμπλακεί σε έναν πόλεμο στην κορεατική χερσόνησο, ωστόσο, παραμένει άγνωστο πώς θα αντιδράσει ο απρόβλεπτος Αμερικανός πρόεδρος εάν η Πιονγκγιάνγκ εντείνει τις απειλές και συνεχίσει τις πυρηνικές δοκιμές ή επιτεθεί σε κάποιο σύμμαχο των ΗΠΑ, όπως η Ιαπωνία ή η Νότια Κορέα. Ας ελπίσουμε πως το 2018 τόσο ο Κιμ όσο και ο Ντόναλντ θα μείνουν μακρυά από τα «κουμπιά»…

Η μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους συνεχίστηκε και έφερε αποτελέσματα το 2017, αφού οι τζιχαντιστές εκδιώχθηκαν -δυστυχώς με δραματικά υψηλό ανθρώπινο κόστος– από την πρωτεύουσα τους στη Συρία, Ράκα και τη Μοσούλη στο Ιράκ. Ωστόσο οι επιθέσεις σε Μάντσεστερ, Λονδίνο, Βαρκελώνη και Νέα Υόρκη απέδειξαν πως οι εξτρεμιστές ισλαμιστές διαθέτουν φανατισμένους οπαδούς σε όλο τον κόσμο, έτοιμους ανά πάσα στιγμή να σκορπίσουν τον θάνατο. Οι αστυνομικές αρχές στην Ευρώπη ανακοίνωσαν πως απέτρεψαν σημαντικό αριθμό τρομοκρατικών επιθέσεων κατά τη διάρκεια της περασμένης χρονιάς. Κι αυτό, όμως, δεν εμπόδισε τους τζιχαντιστές από το να στέλνουν απειλητικά μηνύματα για νέες επιθέσεις σε ευρωπαϊκό ή αμερικανικό έδαφος. Το 2018 θα δείξει εάν οι ισλαμιστές τρομοκράτες διαθέτουν ακόμη τα μέσα για να πραγματοποιήσουν νέες επιθέσεις ή εάν το «φάντασμα» του Ισλαμικού Κράτους μπορεί να νικηθεί. 

Το δημοψήφισμα στην Καταλονία το 2017 δίχασε όσο τίποτα άλλο την Ισπανία. Δεν ήταν μόνο το εκλογικό αποτέλεσμα, το οποίο σήμανε την απόφαση των Καταλανών υπέρ της απόσχισης από τη Μαδρίτη, αλλά και η αντίδραση της κυβέρνησης Ραχόι με τη βίαιη καταστολή των ψηφοφόρων, την άρση της πολιτικής αυτονομίας των Καταλανών, τη σύλληψη των ηγετών τους και την προκήρυξη νέων εκλογών. Ο Καταλανός ηγέτης Κάρλες Πουτζντεμόν αναδείχθηκε νικητής στην εκλογική αναμέτρηση, ωστόσο παραμένει στο Βέλγιο προκειμένου να αποφύγει τη σύλληψή του, ενώ σε βάρος του εκκρεμεί ευρωπαϊκό ένταλμα. Η νέα χρονιά θα κρίνει πολλά για τη συνοχή της Ισπανίας. Οι Καταλανοί θα χρειαστεί να σχηματίσουν νέα κυβέρνηση, την οποία, ωστόσο, δύσκολα θα αναγνωρίσει η Μαδρίτη, που καλείται να διαχειριστεί και τις επιπτώσεις που έχει η κρίση αυτή για την οικονομία της. Την ίδια ώρα, η Ε.Ε. αλλά και αποσχιστικά κινήματα σε όλο τον κόσμο παρακολουθούν με ενδιαφέρον τις εξελίξεις στην Καταλονία. 

Το 2017 η μετανάστευση παγκοσμίως συνεχίστηκε με αμείωτο ρυθμό. Οι συνεχιζόμενες πολεμικές συγκρούσεις στη Συρία, το Ιράκ, τη Βιρμανία και πολλά κράτη της Αφρικής, αλλά και οι περιβαλλοντικές καταστροφές είχαν ως αποτέλεσμα τη μετακίνηση σημαντικών πληθυσμών. Μάλιστα, περισσότεροι από 25.000 πρόσφυγες και μετανάστες πέρασαν από την Ελλάδα, ενώ 119.000 έφτασαν στις ιταλικές ακτές. Παράλληλα, οι δραματικές εικόνες από τα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα της Λιβύης προκάλεσαν σοκ παγκοσμίως, δείχνοντας πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη σοβαρής αντιμετώπισης της κατάστασης από τη διεθνή κοινότητα. Το ζήτημα της μετανάστευσης εξακολουθεί να διχάζει, όχι μόνο στην Ευρώπη, όπου έχουν αυξηθεί οι φωνές για ακόμα πιο σκληρά μέτρα, αλλά και στις ΗΠΑ, όπου ο Ντόναλντ Τραμπ προσπαθεί με κάθε τρόπο να κρατήσει απροσπέλαστα τα σύνορα. Καθώς δεν προβλέπεται μείωση του αριθμού των ανθρώπων που θα οδηγηθούν σε μετανάστευση το 2018, η χρονιά θα αποδειχθεί κρίσιμη για τη διαχείριση του φαινομένου. Στις Βρυξέλλες η αύξηση των δαπανών που απαιτούνται για το προσφυγικό, αλλά και η άρνηση πολλών κρατών-μελών της ΕΕ να δεχθούν πρόσφυγες στη χώρα τους, παρά τις ισχύουσες συμφωνίες, αναμένεται να οδηγήσει σε διεύρυνση του χάσματος Δύσης-Ανατολής, και σε δύσκολες διαπραγματεύσεις για τον νέο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Ταυτόχρονα, ο ΟΗΕ προειδοποιεί πως η μειωμένη χρηματοδότηση καθιστά ολοένα και πιο δύσκολη την κάλυψη των αυξανόμενων ανθρωπιστικών αναγκών. 

Εδώ και 60 σχεδόν χρόνια, από την Επανάσταση του 1959 μέχρι σήμερα, η Κούβα γνωρίζει καλά δύο πράγματα: τους αδελφούς Κάστρο και το αμερικανικό εμπάργκο. Ο Κομαντάντε Φιντέλ παρέδωσε το 2008 τα ηνία της διακυβέρνησης του νησιού της Καραϊβικής στον αδερφό του Ραούλ, ο οποίος ξεκίνησε το σταδιακό άνοιγμα της κουβανικής οικονομίας, επιτρέποντας -δειλά στην αρχή- την ανάπτυξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Οι σχέσεις Αβάνας και Ουάσινγκτον παρουσίασαν μερική βελτίωση μετά την επίσκεψη του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στη χώρα, ωστόσο η έλευση του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο ανέτρεψε την κατάσταση και έφερε νέες οικονομικές κυρώσεις. Τον Απρίλιο του 2018 ο Ραούλ Κάστρο έχει ανακοινώσει πως θα αποχωρήσει από την εξουσία, ανοίγοντας τον δρόμο για έναν νέο πρόεδρο που θα εκλεγεί από το Κομμουνιστικό Κόμμα της χώρας. Η χρονιά αποτελεί ορόσημο για τους Κουβανούς, που θα δουν για πρώτη φορά κάποιον μη-Κάστρο στην προεδρία και αναμένουν με αγωνία εάν η αλλαγή αυτή θα σημάνει μεταρρυθμίσεις στο εσωτερικό της χώρας και βελτίωση των διμερών σχέσεων με τις ΗΠΑ, επομένως και της οικονομίας. Κομβικός αναμένεται να είναι και ο ρόλος της Βενεζουέλας, της οποίας ο ηγέτης, Νικολά Μαδούρο ακόμη και σήμερα στηρίζει την Αβάνα, παρά τα προβλήματα στο εσωτερικό της χώρας. Ό,τι κι αν συμβεί, αναμφισβήτητα θα πρόκειται για μια ιστορική στιγμή.

Εδώ και μήνες η κυβέρνηση, συνοδεία πολλών Ευρωπαίων πολιτικών, διατυμπανίζει το «τέλος εποχής» που θα φέρει η λήξη του τρίτου προγράμματος οικονομικής επιτήρησης το καλοκαίρι του 2018. Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης στις 22 Ιανουαρίου αποτελεί ορόσημο για την έναρξη της προετοιμασίας της εξόδου της χώρας από το μνημόνιο, η οποία προβλέπεται για τον Αύγουστο. Η εφαρμογή των προαπαιτουμένων και η πορεία της οικονομίας ως τότε αποτελούν τα «κλειδιά» για την «ανεξαρτητοποίηση» της Αθήνας από τους θεσμούς και το άνοιγμα του κρίσιμου ζητήματος της ελάφρυνσης του χρέους, που η ελληνική κυβέρνηση διακαώς επιθυμεί. Ζητούμενο παραμένει το τί μέλλει γενέσθαι μετά τον Αύγουστο, και εάν η κυβέρνηση θα καταφέρει να πετύχει τους εισπρακτικούς και επενδυτικούς στόχους για το 2018. Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι, και ο διοικητής της ΤτΕ, Γιάννης Στουρνάρας, πρόσφατα έκρουσαν τον «κώδωνα του κινδύνου», προτείνοντας ένα προαιρετικό πρόγραμμα στήριξης μετά τη λήξη του ισχύοντος προγράμματος, κάτι που το υπουργείο Οικονομικών απέρριψε. Τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης πάντως, παρακολουθούν τις εξελίξεις, και αναμένουν να δούν τί θα πράξει η Αθήνα, ελπίζοντας πως δεν θα επαναληφθεί ένα «θρίλερ» σαν αυτό το 2015.

Θα καταφέρει τελικά το 2018 η Τερέζα Μέι να επιβληθεί στον κυβερνητικό συνασπισμό της και να προχωρήσει επαρκώς τις συζητήσεις για τον «λογαριασμό» του Brexit με τις Βρυξέλλες; Οι διαπραγματεύσεις για το «διαζύγιο» της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση την περασμένη χρονιά διεξήχθησαν με αργό ρυθμό και συχνά σε υψηλούς τόνους, με οδυνηρές συνέπειες για τη βρετανική οικονομία, η οποία πλέον δεν ανήκει στις πέντε ισχυρότερες του κόσμου. Λονδίνο και Βρυξέλλες, ωστόσο, συμφώνησαν να περάσουν πλέον στο στάδιο της διαπραγμάτευσης για την εμπορική σχέση που θα ισχύσει μετά την αποχώρηση της Βρετανίας από την ΕΕ. Εκπρόσωποι εταιρειών και τραπεζών συνεχίζουν να ζητούν να ξεκαθαρίσει το τοπίο, προειδοποιώντας για μεταφορά των εργασιών τους σε άλλα ευρωπαϊκά κράτη μετά το Brexit. Με δεδομένο ότι η απειλή ενός «σκληρού» Brexit δεν έχει εξαλειφθεί τελείως, αλλά και ότι η δημοτικότητα του ηγέτη των Εργατικών, Τζέρεμι Κόρμπιν, αυξάνεται διαρκώς στη Βρετανία, είναι σαφές πως η Τερέζα Μέι έχει δύσκολο έργο μπροστά της το 2018.