Από το χάος στην «τάξη» με όπλα: Η Χαμάς επιβάλλει την εξουσία της με βία στη Γάζα
- Μετά την εκεχειρία (10/10) η Χαμάς έχει αναλάβει δράση για την αποκατάσταση ελέγχου στη Λωρίδα της Γάζας.
- Μασκοφόροι της οργάνωσης εκτελούν, χτυπούν και εκφοβίζουν αντιπάλους — στόχος συμμορίες, πολιτοφυλακές και αντιπαρατίθεμενες φατρίες.
- Κάποιοι κάτοικοι προτιμούν τη «σκληρή» τάξη της Χαμάς από τον νόμο του δρόμου· άλλοι φοβούνται την επαναφορά της ένοπλης κυριαρχίας.
- Η Χαμάς εμφανίζεται διατεθειμένη να παραχωρήσει πολιτικό ρόλο σε τροποποιημένη μορφή (π.χ. τεχνοκρατική μεταβατική διακυβέρνηση), αλλά τα όπλα και οι μαχητές παραμένουν κεντρικό ερώτημα.
Η Λωρίδα της Γάζας βρίσκεται σε μια ασταθή μετάβαση. Από τη στιγμή που τέθηκε σε ισχύ η εκεχειρία στις 10 Οκτωβρίου, οι εικόνες από τη Γάζα που μεταδίδει το BBC δείχνουν μια Χαμάς αποφασισμένη να επαναβεβαιώσει την εξουσία της — με όρους που πολλές φορές θυμίζουν την «σιδερένια πυγμή» του παρελθόντος.
Μασκοφόροι άνδρες της οργάνωσης εμφανίζονται να εκτελούν ή να χτυπούν αντιπάλους: γονατισμένοι άνδρες που κατηγορούνται για εγκληματική δράση ή συνεργασία με συμμορίες δέχονται εκτελέσεις, πυροβολισμούς στα πόδια ή άγριες ξυλοδαρμοί. Στόχος, όπως καταγράφει το ρεπορτάζ, είναι και συμμορίες που λεηλάτησαν ανθρωπιστική βοήθεια, αλλά και ανταγωνιστικές φατρίες ή στοιχεία με αμφιλεγόμενους δεσμούς.
Η κοινωνία της Γάζας δεν είναι μονολιθική: μερικοί κάτοικοι — εξαντλημένοι από δύο χρόνια αναρχίας και βίας — βλέπουν τη Χαμάς ως μικρότερο κακό σε σχέση με το κενό εξουσίας. Η Χάνια Αλτζαμάλ, εργαζόμενη ανθρωπιστικής οργάνωσης, λέει ότι χρειάζεται «κάποιος να αναλάβει τον έλεγχο», ακόμα και αν αυτός είναι η ίδια η Χαμάς. Ο Δρ. Αχμάντ Γουσέφ επισημαίνει την ανάγκη αυστηρού ελέγχου εναντίον εκείνων που αναλαμβάνουν τον «νόμο του δρόμου».
Ωστόσο υπάρχουν και σαφείς φωνές αντίθεσης. Άνθρωποι όπως ο δικηγόρος Μουμέν αλ-Νατούρ φοβούνται την επανεμφάνιση της μαζικής καταπίεσης: έχουν συλληφθεί ή διωχθεί ήδη από τη Χαμάς και δεν επιθυμούν την επιστροφή της οργάνωσης στην καθημερινή ζωή, στην εκπαίδευση και στα τεμένη.
Στη διπλωματική σφαίρα, το σχέδιο εκεχειρίας που προωθείται (υπό το περίγραμμα του αμερικανικού σχεδίου) προβλέπει μια προσωρινή, τεχνοκρατική μεταβατική διακυβέρνηση στη Γάζα — με την Χαμάς να δηλώνει περιορισμένη υποστήριξη και ενδεχόμενη παραχώρηση του πολιτικού ελέγχου. Όμως, το κρίσιμο ζήτημα είναι οι ένοπλοι πυρήνες: το να πείσει κανείς μαχητές — πολλοί εκ των οποίων αντλούν την επιρροή και την ταυτότητά τους από τα όπλα — να τα παραδώσουν αποτελεί πρόκληση διαφορετικής τάξης.
Οι αναλυτές επισημαίνουν τον κίνδυνο «εσωτερικής καταστολής» υπό την επίφαση επαναφοράς της τάξης: όταν η Χαμάς στοχοποιεί συμμορίες και φατρίες, ο τρόπος που το κάνει — εκτελέσεις, ξυλοδαρμοί, εκφοβισμός — εγείρει σοβαρά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων και λογοδοσίας. Παράλληλα, οι πληροφορίες ότι δυνάμεις της Χαμάς εμπλέκονται σε παρεμβάσεις στους δρόμους και στα σχολεία προκαλούν φόβους για έναν νέο, πιο αυταρχικό έλεγχο της κοινωνίας.
Στο διπλωματικό και γεωπολιτικό επίπεδο, δηλώσεις όπως εκείνες που αποδόθηκαν στον Αμερικανό πρόεδρο — περί «έγκρισης» για προσωρινές ενέργειες ή περί απειλής χρήσης βίας εναντίον της Χαμάς αν αποκλίνει — προσθέτουν ένα ακόμη επίπεδο αβεβαιότητας. Η πραγματικότητα στη Γάζα προβλέπει μια λεπτή ισορροπία: η Χαμάς χρειάζεται να δείξει ότι μπορεί να επιβάλει τάξη, αλλά αν το κάνει χωρίς θεσμικά πλαίσια, η «τάξη» γρήγορα θα μετατραπεί σε νέους κύκλους βίας και εκδίκησης.
Τελικά, η εικόνα που διαμορφώνεται είναι διπλή: μια οργάνωση «σκιά του εαυτού της» αλλά ταυτόχρονα ζωντανή — ικανή να γεμίσει το κενό εξουσίας. Το κρίσιμο ερώτημα για τη μετεμφυλιακή Γάζα παραμένει: θα γίνει η Χαμάς εγγυητής μιας (ίσως σκληρής) τάξης που ανοίγει τον δρόμο σε σταθεροποίηση και επιστροφές ή θα αναπαράγει, με νέα μέσα, τις αιτίες της προηγούμενης τεράστιας ανάφλεξης;
