Κρατούν «μικρό καλάθι» οι σύμβουλοι μάνατζμεντ για την ανάκαμψη της οικονομίας

Ελαφρά επιδείνωση των προσδοκιών των συμβούλων μάνατζμεντ για τα βασικά οικονομικά μεγέθη καταγράφηκε το τρίτο τρίμηνο 2016, τόσο έναντι του προηγούμενου, όσο και έναντι του αντίστοιχου τρίμηνου του 2015, σύμφωνα με τα αποτελέσματα τριμηνιαίας έρευνας του Συνδέσμου Εταιρειών Συμβούλων Μανατζμεντ (ΣΕΣΜΑ).

Όπως ανέφερε ο πρόεδρος ΔΣ του ΣΕΣΜΑ Βασίλειος Ρεγκούζας, κατά τη διάρκεια παρουσίασης των αποτελεσμάτων της έρευνας, «η ελαφρά επιδείνωση των προσδοκιών των συμβούλων μάνατζμεντ που καταγράφηκε το τρίτο τρίμηνο 2016 φαίνεται ότι οφείλεται σε αρνητικές επιπτώσεις από τα μέτρα που επιβλήθηκαν από την πρώτη αξιολόγηση του τρίτου μνημονίου, σε συνδυασμό με την υπέρμετρη καθυστέρηση, με αποτέλεσμα να διατηρήσουν την οικονομία σε ύφεση παρά το γεγονός ότι ήταν χαμηλότερη από το αναμενόμενο».

Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Ρεγκούζα, «η οικονομία δείχνει να ανακάμπτει το τρίτο και τέταρτο τρίμηνο 2016 με θετική αύξηση του ΑΕΠ που ελπίζω να λειτουργήσει θετικά και στις προσδοκίες των συμβούλων μάνατζμεντ. Από εκεί και πέρα, οι αρνητικές επιπτώσεις που προέκυψαν από την πρώτη αξιολόγηση θα ήταν αδιανόητο να επαληθευτούν και με τη δεύτερη αξιολόγηση».

Η κυβέρνηση, όπως ανέφερε ο κ. Ρεγκούζας, «θα πρέπει να κάνει ότι έχει συμφωνήσει όσον αφορά στα διαρθρωτικά μέτρα που αναφέρεται κυρίως η δεύτερη αξιολόγηση, η οποία θα πρέπει να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος Νοεμβρίου για να ενισχυθεί η ανάκαμψη της οικονομίας και η βελτίωση των προσδοκιών των επιχειρηματιών και των καταναλωτών. Για άλλη μια φορά πρέπει να κατανοηθεί ότι η ανάπτυξη πρέπει να στηρίζεται μεν σε υγιή μακροοικονομικά μεγέθη αλλά ταυτόχρονα και σε καλή ψυχολογία της αγοράς και ως προς το δεύτερο, οι ενέργειες της κυβέρνησης είναι περιορισμένες. Χρειάζεται σειρά εκδηλώσεων και δηλώσεων με θετικά μηνύματα και ουσιαστικό περιεχόμενο».

Οι προβλέψεις για τα βασικά οικονομικά μεγέθη το επόμενο δωδεκάμηνο

Ο μέσος όρος του ισοζυγίου «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων για τα πέντε μεγέθη του δείκτη GMCCI – Οικονομική Συγκυρία, δηλαδή ρυθμός μεγέθυνσης, ανεργία, ιδιωτικές επενδύσεις, εξαγωγές και ρυθμός μεταβολής του γενικού επιπέδου των τιμών, διαμορφώθηκε σε -9,2% στο τέλος Σεπτεμβρίου, έναντι -4,6% στο τέλος Ιουνίου και -6,6% στο τέλος Σεπτεμβρίου του προηγουμένου έτους.

Το αποτέλεσμα αυτό προέρχεται κυρίως από την χειροτέρευση των προσδοκιών όσον αφορά πρωτίστως τις ιδιωτικές επενδύσεις. Επιδείνωση σημειώθηκε επίσης και όσον αφορά στην ανεργία και στο ρυθμό μεταβολής των τιμών. Αντίθετα, οι περισσότερο αισιόδοξες προσδοκίες καταγράφηκαν για τη μεγέθυνση της οικονομίας και τις εξαγωγές.

Ωστόσο, ο μέσος όρος του GMCCI – Οικονομική Συγκυρία κατά το εννεάμηνο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2016 είναι ελαφρώς βελτιωμένος έναντι της ίδιας περιόδου του 2015, σε -10,2% από -18,3%. Συνεπώς, δεν θα προξενούσε έκπληξη εάν υπάρξει τελικά βελτίωση του δείκτη για ολόκληρο το 2016, ιδιαίτερα εφόσον ολοκληρωθεί η δεύτερη αξιολόγηση και επιταχυνθούν οι διαδικασίες για την ενίσχυση των επενδυτικών σχεδίων.

Για δεύτερο συνεχές τρίμηνο καταγράφηκε βελτίωση των προσδοκιών για το ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης το επόμενο δωδεκάμηνο. Η αρνητική σχετική διαφορά «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων που καταγράφηκε στο τέλος Σεπτεμβρίου περιορίστηκε στο -6,0%, από -20,4% που ήταν στο τέλος Ιουνίου 2016. Η βελτίωση αυτή αντανακλά προφανώς και τις εξελίξεις στα μακροοικονομικά δεδομένα και τις προβλέψεις της κυβέρνησης και των πιστωτών για το επόμενο έτος. Υπογραμμίζεται ωστόσο ότι η πλειονότητα των συμβούλων προβλέπει ότι η ελαφρά ύφεση θα συνεχιστεί και το επόμενο δωδεκάμηνο.

Η εικόνα των προσδοκιών για την ανεργία διαφοροποιείται από αυτή για το ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης. Το «θετικό» – «αρνητικό» ισοζύγιο από -10,4% το δεύτερο διαμορφώθηκε σε -14,0% το τρίτο τρίμηνο. Η επιδείνωση είναι ακόμα μεγαλύτερη εάν γίνει σύγκριση με το τρίτο τρίμηνο του 2015, όπως φαίνεται στο διάγραμμα. Σημειώνεται όμως ότι η πλειονότητα των συμβούλων εκτιμά ότι το επόμενο δωδεκάμηνο το ποσοστό της ανεργίας θα παραμείνει στάσιμο.

Ο μεγαλύτερος βαθμός απαισιοδοξίας καταγράφηκε όσον αφορά τις ιδιωτικές επενδύσεις παγίου κεφαλαίου. Ενώ το προηγούμενο τρίμηνο είχε υπάρξει βελτίωση των προσδοκιών, στο διάστημα Ιουνίου-Σεπτεμβρίου 2016 επικράτησε μεγαλύτερη απαισιοδοξία. Συγκεκριμένα, η διαφορά «θετικών» και «αρνητικών» απαντήσεων έγινε -26,0%, έναντι -8,3% το προηγούμενο τρίμηνο και -18,8% το τρίτο τρίμηνο του 2015. Πρέπει όμως να υπογραμμισθεί ότι από τη σύγκριση του εννεαμήνου Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2016 με το αντίστοιχο του 2015, προκύπτει ότι υπάρχει σχετική βελτίωση του ισοζυγίου σε -23,4% από -43,2%.

Το ποσοστό των συμβούλων που προβλέπει αύξηση εξαγωγών το επόμενο δωδεκάμηνο παρέμεινε μεγαλύτερο από εκείνο που προβλέπει μείωση. Η διαφορά μάλιστα διευρύνθηκε οριακά, καθώς μειώθηκε από 4,1% στο τέλος Ιουνίου σε 6,1% στο τέλος Σεπτεμβρίου. Βελτίωση προκύπτει επίσης από τη σύγκριση του πρώτου εννεαμήνου 2016 με το αντίστοιχο του 2015. Ο μέσος όρος του ισοζυγίου «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων έγινε θετικός, 7,5% από -10,0%.

Σημαντική πλειονότητα συμβούλων προβλέπει ότι ο αποπληθωρισμός θα συνεχιστεί. Επιπλέον, η διαφορά μεταξύ των ποσοστών εκείνων που προβλέπουν αύξηση του γενικού επιπέδου των τιμών και εκείνων που προβλέπουν συνέχιση του αποπληθωρισμού έγινε αρνητική, -6,2% το τρίτο τρίμηνο, ενώ ήταν θετική, 12,2% το προηγούμενο.

Οι προβλέψεις για τους παραγωγικούς συντελεστές το επόμενο δωδεκάμηνο 

Το τρίτο τρίμηνο του 2016 σημειώθηκε νέα μικρή βελτίωση όσον αφορά στις προσδοκίες για τους παραγωγικούς συντελεστές. Συγκεκριμένα, ο μέσος όρος της διαφοράς «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων για τους παραγωγικούς συντελεστές διαμορφώθηκε σε -13,2% στο τέλος Σεπτεμβρίου από -20,2% στο τέλος Ιουνίου. Βελτίωση υπήρξε και όσον αφορά στο τρίτο τρίμηνο του 2015, όπως φαίνεται από το διάγραμμα. Η εικόνα γίνεται σαφέστερη από τη σύγκριση του μέσου όρου της διαφοράς «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων του εννεάμηνου του 2016 με το αντίστοιχο του 2015. Η διαφορά αυξήθηκε σε -19,0% έναντι -26,6%.

Κατά το τρίτο τρίμηνο βελτίωση προσδοκιών έναντι του προηγουμένου υπήρξε όσον αφορά όλους τους συντελεστές, εξαιρουμένων του ανθρώπινου δυναμικού και κυρίως των συνθηκών χρηματοδότησης για τις οποίες επικρατεί περισσότερη απαισιοδοξία.

Όσον αφορά τις προσδοκίες για την τάση της αποτελεσματικότητας του ανθρώπινου δυναμικού, το ισοζύγιο «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων μειώθηκε ελάχιστα, από 4,1% σε 2,0%, ενώ η μεγάλη πλειονότητα των συμβούλων εξακολουθούν να θεωρούν ότι η αποτελεσματικότητα θα παραμείνει στάσιμη.

Σημαντική βελτίωση σημειώθηκε στις προσδοκίες για τις δημόσιες υποδομές το επόμενο δωδεκάμηνο. Η αρνητική διαφορά «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων περιορίστηκε στο -2,0%, από -33,3% μεταξύ Ιουνίου και Σεπτεμβρίου 2016. Βελτίωση υπήρξε και έναντι του Σεπτεμβρίου 2015. Η μικρότερη απαισιοδοξία καθίσταται σαφέστερη από τη σύγκριση Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2016 με το αντίστοιχο διάστημα του 2015. Η διαφορά «θετικών» – «αρνητικών» απαντήσεων έγινε -21,1% από -37,3%. Υπογραμμίζεται πάντως ότι η σχετική πλειονότητα των συμβούλων καθ’ όλο το διάστημα αυτό θεωρεί ότι η κατάσταση των δημόσιων υποδομών θα παραμείνει στάσιμη το επόμενο δωδεκάμηνο.

Κατά το τρίτο τρίμηνο 2016το ισοζύγιο «αισιοδοξίας» – «απαισιοδοξίας» όσον αφορά στις προσδοκίες των συμβούλων για τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων διευρύνθηκε στο -20,0% στο τέλος Σεπτεμβρίου 2016 από -4,2% στο τέλος Ιουνίου 2016. Χειροτέρευση υπήρξε και έναντι του τρίτου τριμήνου του 2015. Σημειώνεται επίσης ότι η πλειονότητα των συμβούλων θεωρεί ότι οι συνθήκες χρηματοδότησης θα παραμείνουν αμετάβλητες.

Η διαφορά των ποσοστών «θετικών» και «αρνητικών» απαντήσεων σχετικά με τις προβλέψεις για την πορεία της ελληνικής επιχειρηματικότητας κατά το επόμενο δωδεκάμηνο παρέμεινε αρνητική, αλλά μειώθηκε στο -24,0%, έναντι -34,7% το προηγούμενο τρίμηνο. Επίσης, σημειώθηκε μικρή επιδείνωση σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο του 2015.

Αντίστοιχη εικόνα με τις προσδοκίες για την επιχειρηματικότητα καταγράφηκε και στις προσδοκίες για το θεσμικό και κανονιστικό πλαίσιο κατά το επόμενο δωδεκάμηνο. Η διαφορά «θετικών» – «αρνητικών» προσδοκιών παρέμεινε αρνητική, αλλά μειώθηκε στο -22,0% από -32,7% το προηγούμενο τρίμηνο. Έναντι όμως του αντίστοιχου τριμήνου του 2015 η απαισιοδοξία έγινε εντονότερη.

Οι ανασχετικοί παράγοντες στην επιχειρηματική δράση 

Μεταξύ Ιουνίου και Σεπτεμβρίου του τρέχοντος έτους δεν παρουσιάσθηκαν αξιοσημείωτες μεταβολές στις απόψεις των συμβούλων μάνατζμεντ σχετικά με τα προσκόμματα στην επιχειρηματική δράση.

Τα δύο σημαντικότερα συνδέονται με τη φορολογία. Είναι οι συχνές αλλαγές στο φορολογικό σύστημα και η υψηλή φορολογία. Όπως σημειώνετα στην έρευνα, η σημασία του δεύτερου αυτού παράγοντα έχει αυξηθεί σταδιακά από το 2015 αντανακλώντας τις ανησυχίες για αύξηση της φορολογικής επιβάρυνσης, οι οποίες μάλιστα επιβεβαιώνονται.

Ακολούθησαν η λειτουργία της δημόσιας διοίκησης, οι δυσκολίες χρηματοδότησης των επιχειρήσεων, οι οποίες προφανώς αντικατοπτρίζουν τα προβλήματα του τραπεζικού συστήματος, και η ασυνέχεια στη λειτουργία του κράτους. Όλοι οι ανασχετικοί παράγοντες που αναφέρθηκαν είχαν σκορ μεγαλύτερο του 4,00, σε κλίμακα 1-5.

Στο ίδιο διάστημα μειώθηκε ελαφρά το σκορ, σε αριθμό μικρότερο του 4,00, του συστήματος απονομής δικαιοσύνης και της χαμηλής παραγωγικότητας του κράτους στην παροχή δημόσιων αγαθών. Από την άλλη πλευρά, οι ελλείψεις σε καταλλήλως εκπαιδευμένο προσωπικό συνεχίζουν να μη δημιουργούν σημαντικές δυσκολίες στην επιχειρηματική δράση. Ο παράγων αυτός είχε σκορ 2,16.