Οικονομικός τρόμος από Ερντογάν στην Τουρκία: Το κρατικό επενδυτικό ταμείο «σαρώνει» επιχειρήσεις με πρόσχημα τη διαφθορά

Από τα μεγαλύτερα επιχειρηματικά χαρτοφυλάκια της Τουρκίας έχει το κρατικό επενδυτικό ταμείο της γείτονος, που με πρόσχημα τη διαφθοράς απέκτησε εκατοντάδες ιδιωτικές εταιρείες, εγείροντας φόβους για μια πολιτικά υποκινούμενη υφαρπαγή περιουσιακών στοιχείων.

Οι έρευνες σε εταιρείες και οι έφοδοι έχουν προκαλέσει ανησυχία σημαντικές επιχειρηματικές προσωπικότητες – κυρίως επειδή το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είχε χρησιμοποιήσει το Κρατικό Ταμείο Εγγύησης Καταθέσεων (TMSF) για να κατασχέσει τα περιουσιακά στοιχεία των πολιτικών του αντιπάλων.

«Το AKP χρησιμοποιεί εδώ και καιρό το TMSF ως εργαλείο για τη ρύθμιση της οικονομίας όσο και για να κατευθύνει πόρους προς εταιρείες που είναι κοντά στο κόμμα, ενώ περιθωριοποιεί εκείνες που θεωρεί ανταγωνιστικές», δήλωσε ο Μπερκ Εσέν, επίκουρος καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Sabancı της Κωνσταντινούπολης. Η κυβέρνηση μπορεί τώρα να προσπαθεί «να αναδιαμορφώσει το ποιος ελέγχει την οικονομία, να αναδομήσει τη δομή των εταιρειών της Τουρκίας», πρόσθεσε ο Εσέν.

Ο όμιλος Can Holding, η εταιρεία παραγωγής γυαλιού και σόδας Ciner Group και το Istanbul Gold Refinery είναι μερικές από τις εταιρείες που βρίσκονται στο στόχαστρο. 

Το TMSF, που λειτουργεί ως διαχειριστής για εταιρείες κατά τη διάρκεια των ερευνών, ελέγχει επί του παρόντος 1.056 κατασχεμένες επιχειρήσεις, σε σύγκριση με 675 πριν από έναν χρόνο. Οι επιχειρήσεις καλύπτουν όλο το φάσμα της τουρκικής οικονομίας, από τα μέσα ενημέρωσης, τα χρηματοοικονομικά και την ενέργεια έως την ποδοσφαιρική ομάδα Κασίμπασα — την ομάδα στην οποία έπαιζε ο Ερντογάν μικρός.

Οι τουρκικές επιχειρήσεις βρίσκονται ήδη υπό πίεση λόγω των οικονομικών συνθηκών που επικρατούν στη χώρα και της επίδρασης από τα κατασταλτικά μέτρα που ελήφθησαν κατά του μεγαλύτερου αντιπολιτευόμενου κόμματος της χώρας, που ξεκίνησαν τον Μάρτιο με τη σύλληψη του δημάρχου Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου.

Η απλούστερη εξήγηση για τις έρευνες και τις κατασχέσεις περιουσιακών στοιχείων, λένε αναλυτές και επιχειρηματικοί ηγέτες, είναι ότι η κυβέρνηση θέλει να ενισχύσει την εικόνα της στους ψηφοφόρους, δείχνοντας ότι είναι αυστηρή απέναντι σε κάθε είδους διαφθορά. Στόχος της είναι να αποδείξει ότι τα δικαστήρια της Τουρκίας είναι ανεξάρτητα και ότι οι εισαγγελείς δεν στοχοποιούν την αντιπολίτευση.

Βάσει αυτού του αφηγήματος την περασμένη εβδομάδα συνελήφθησαν 19 προσωπικότητες υψηλού προφίλ λόγω χρήσης ναρκωτικών… Τα αστέρια της μουσικής και της τηλεόρασης αφέθηκαν ελεύθερα μετά από τεστ ναρκωτικών και, μέχρι σήμερα, δεν έχουν απαγγελθεί κατηγορίες. Μεταξύ τους ήταν οι Hadise Açıkgöz, Demet Evgar Babatas και Berrak Tüzünataç.

Μια πιο σκοτεινή πιθανότητα, σύμφωνα με τους αναλυτές, είναι ότι η οικονομία της Τουρκίας που δυσκολεύεται έχει εντείνει την ανάγκη του κυβερνώντος κόμματος του Ερντογάν να χρηματοδοτήσει δίκτυα πελατειακών σχέσεων εν όψει των επόμενων προεδρικών εκλογών, που προγραμματίζονται για το 2028.

«Ο άρρητος φόβος της επιχειρηματικής κοινότητας… είναι ότι οι έρευνες δεν αποτελούν μια επιχείρηση “καθαρών χεριών”… αλλά μια επίθεση στον εταιρικό τομέα», δήλωσε ο Ατίλα Γιεσίλαδα, αναλυτής με έδρα την Κωνσταντινούπολη στην εταιρεία GlobalSource Partners. Η αγορά ανησυχεί ότι στόχος του Ερντογάν είναι «να διοχετεύσει κεφάλαια είτε απευθείας στο Ταμείο μέσω του TMSF, είτε να ανακατανείμει κεφάλαια από τους ιδιοκτήτες σε πιστούς», πρόσθεσε ο Γιεσίλαδα. «Πραγματικά φοβάμαι να υποθέσω ότι αυτές οι κατασχέσεις θα μπορούσαν να συνεχιστούν για χρόνια για να τροφοδοτήσουν το καθεστώς».

Ιδρυθέν το 1983 για την προστασία των τουρκικών τραπεζικών καταθέσεων, το TMSF απέκτησε διευρυμένο ρόλο μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος εναντίον του Ερντογάν το 2016, που οδήγησε σε κύμα συλλήψεων και απολύσεων δεκάδων χιλιάδων δημοσίων υπαλλήλων. Περισσότερες από 1.300 εταιρείες που θεωρούνταν συνδεδεμένες με το σχέδιο, το οποίο η Άγκυρα απέδωσε στον αείμνηστο ιεροκήρυκα Φετουλάχ Γκιουλέν και τους οπαδούς του, κατασχέθηκαν. Το ταμείο είχε την αποστολή να πουλήσει τις εταιρείες ή να ρευστοποιήσει τα περιουσιακά τους στοιχεία.

Σύμφωνα με το TMSF, περισσότερες από 600 από αυτές τις εταιρείες επιστράφηκαν τελικά στους αρχικούς τους ιδιοκτήτες μετά από δικαστικές έρευνες. Οι υπόλοιπες πουλήθηκαν — μερικές φορές, σύμφωνα με τους επικριτές, σε συμμάχους της κυβέρνησης σε ευνοϊκές τιμές.

Οι νέοι κανονισμοί που πέρασαν τον Φεβρουάριο ενίσχυσαν το νομικό πλαίσιο του TMSF, με την «ισχυρή υποψία» για εγκλήματα όπως η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες να αρκεί για να διατάξει ένα δικαστήριο την τοποθέτηση μιας εταιρείας υπό τη διαχείριση του TMSF.

Μία από τις πρώτες μεγάλες εταιρείες που κατασχέθηκαν μετά τη νέα νομοθεσία ήταν η fintech μονόκερος Papara, για την οποία ειπώθηκε ότι χρησιμοποιήθηκε ως μέσο για παράνομο στοιχηματισμό. Την περασμένη εβδομάδα, οι εισαγγελείς ζήτησαν από το δικαστήριο να εξετάσει ποινή φυλάκισης 28 ετών για τον Ahmed Faruk Karslı, ιδρυτή της εταιρείας ηλεκτρονικών πληρωμών, η οποία έχει εκτιμηθεί σε πάνω από 1 δισ. δολάρια.

Το τελευταίο κύμα εφόδων ξεκίνησε στις 11 Σεπτεμβρίου, όταν οι εισαγγελείς διέταξαν την κατάσχεση 121 εταιρειών που ανήκουν στον όμιλο Can Holding, ιδιοκτήτη μεγάλων μέσων ενημέρωσης και σχολείων, που ξεκίνησε από τη βιομηχανία καπνού. Ένταλμα κράτησης εκδόθηκε για 10 άτομα, συμπεριλαμβανομένου του κύριου ιδιοκτήτη του ομίλου, Κεμάλ Τσαν, για κατηγορίες λαθρεμπορίου, νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και φοροδιαφυγής, βάσει ευρημάτων της τουρκικής χρηματοοικονομικής υπηρεσίας πληροφοριών MASAK.

Μεταξύ των κατασχεθέντων περιουσιακών στοιχείων ήταν ένας από τους τελευταίους ανεξάρτητους ραδιοτηλεοπτικούς φορείς της χώρας, το Haberturk Media, που κατέχει το κανάλι ειδήσεων Haberturk και το Bloomberg HT TV, που λειτουργεί στην Τουρκία με άδεια από το Bloomberg.

Τρεις εβδομάδες αργότερα, στις 29 Σεπτεμβρίου, η έρευνα επεκτάθηκε απροσδόκητα, όταν ορισμένα από τα περιουσιακά στοιχεία του ομίλου Ciner Group κατασχέθηκαν επίσης, έπειτα από κατηγορίες απάτης σχετιζόμενης με την πώληση του Haberturk Media στον όμιλο Can Holding στα τέλη του προηγούμενου έτους. Οι εισαγγελείς δήλωσαν ότι είχαν «ισχυρές ενδείξεις» ότι η συμφωνία ήταν μέρος δραστηριοτήτων νομιμοποίησης εσόδων, ακόμη και αν οι ρυθμιστικές αρχές είχαν εγκρίνει τη συναλλαγή μόλις λίγους μήνες πριν.

Επιπλέον, ο Κεμάλ Τσαν δήλωσε σε μάρτυρες στην εισαγγελία ότι είχε πραγματοποιήσει τη συμφωνία των μέσων ενημέρωσης βάσει «συμβουλής ανώτερων κυβερνητικών αξιωματούχων».

Στην τελευταία επιχείρηση κατά της διαφθοράς, η τουρκική αστυνομία την περασμένη εβδομάδα συνέλαβε 21 άτομα συνδεδεμένα με το Istanbul Gold Refinery, με κατηγορίες για υποτιθέμενη απάτη. Η IGR, που είναι μία από τις πέντε μεγαλύτερες βιομηχανικές εταιρείες της Τουρκίας, δεν απάντησε σε αιτήματα για σχόλια. Η London Bullion Market Association δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι είχε ξεκινήσει μια «διαδικασία ανασκόπησης συμβάντος» και είχε ζητήσει επίσημη δήλωση από την IGR.

«Φαίνεται ότι κανείς δεν ξέρει τι συμβαίνει, αλλά η καταστολή της διαφθοράς θέτει πολλά ζητήματα», δήλωσε ο Wolfango Piccoli από την Teneo, μια συμβουλευτική εταιρεία. Μεταξύ αυτών, όπως είπε, είναι η ποιότητα των τουρκικών ρυθμιστικών αρχών, δεδομένου ότι είχαν εγκρίνει τη συμφωνία των μέσων ενημέρωσης του Can, μόνο για να διερευνηθεί από εισαγγελείς λίγο αργότερα. Ένα άλλο ζήτημα είναι η ανεξαρτησία των διαχειριστών του TMSF, δεδομένου ότι ελέγχουν περιουσιακά στοιχεία που αξιολογήθηκαν από το ταμείο στα 328 δισ. λίρες Τουρκίας (10 δισ. δολάρια) στις αρχές αυτού του έτους.

Όποιες κι αν είναι οι αιτίες της καταστολής, το ίδιο το γεγονός ότι συνέβη στέλνει ένα μήνυμα. «Αν έπρεπε να κάνω μια εικασία, αφορά το μήνυμα που στέλνει ο Ερντογάν», είπε ο Piccoli. «Δεν υπάρχουν αλώβητοι».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ:

• Για ποιο λόγο εκτινάχθηκαν οι τιμές ρεύματος σε Γαλλία και Γερμανία
• Μπορούσε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία να αποτραπεί; – Οι αποκαλύψεις της Μέρκελ και τα λάθη της
• Ο εφιάλτης της ύφεσης επιστρέφει στη Γερμανία – Η βιομηχανική παραγωγή βυθίστηκε τον Αύγουστο