Βασίλης Χαλουλάκος (ICEYE Hellas): Η Ελλάδα μπαίνει στη διαστημική εποχή
Σε μια περίοδο που η Ευρώπη αναζητά μεγαλύτερη αυτονομία στον στρατηγικό τομέα του Διαστήματος, η απόφαση της ICEYE, εταιρείας με έδρα στην Φινλανδία, να εγκαταστήσει στην Αθήνα έναν από τους βασικούς κόμβους της για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη αποκτά βαρύνουσα σημασία. Η εταιρεία, πρωτοπόρος στην τεχνολογία δορυφόρων συνθετικού διαφράγματος (SAR), εισάγει στην Ελλάδα μια τεχνογνωσία που μέχρι πρόσφατα αποτελούσε αποκλειστικό προνόμιο υπερδυνάμεων.
Η συνεργασία με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και το European Space Agency αποτυπώνεται ήδη σε δύο ελληνικούς μικροδορυφόρους που θα τεθούν σε τροχιά σύντομα – μια κίνηση που τοποθετεί τη χώρα για πρώτη φορά με ουσιαστικό τρόπο στον χάρτη της διαστημικής βιομηχανίας.
Στο Fortune Greece, ο επικεφαλής της ICEYE στην Ελλάδα, Βασίλης Χαλουλάκος, εξηγεί γιατί η χώρα μπορεί να εξελιχθεί όχι μόνο σε παραγωγική βάση, αλλά και σε R&D hub διεθνούς εμβέλειας, ικανό να μετασχηματίσει το τεχνολογικό της υπόβαθρο και να διανοίξει νέες προοπτικές στην ασφάλεια, την άμυνα και την οικονομία.
Γιατί η ICEYE επέλεξε την Ελλάδα ως κόμβο για τη ΝΑ Ευρώπη;
Διότι η Ελλάδα κάνει μια σοβαρή προσπάθεια να διεκδικήσει ρόλο στην ευρωπαϊκή διαστημική βιομηχανία. Το Εθνικό Πρόγραμμα Μικροδορυφόρων είναι το αποτέλεσμα μιας προσπάθειας χρόνων μεταξύ ελληνικής βιομηχανίας και κυβέρνησης. Σε αυτήν τη βάση θεωρούμε πως η Ελλάδα είναι ο φυσικός στρατηγικός κόμβος για τη ΝΑ Ευρώπη, ως μια ευρωπαϊκή χώρα που βρίσκεται σε ένα καίριο γεωπολιτικό σημείο αναφοράς για την ευρύτερη περιοχή.
Πρόκειται για ένα ακόμη σημείο στο διεθνές σας αποτύπωμα ή για κάτι που μπορεί να αλλάξει τους όρους του παιχνιδιού;
Η τεχνολογία διττής χρήσης (dual-use) που διαθέτουμε καλύπτει ευρύ φάσμα αναγκών: από την αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών όπως πλημμύρες και πυρκαγιές, έως την παροχή κρίσιμων και άμεσα αξιοποιήσιμων πληροφοριών για την ασφάλεια και την άμυνα μιας χώρας. Η Ελλάδα, αλλά και οι χώρες της ευρύτερης ΝΑ Μεσογείου, εμφανίζουν αυξημένες ανάγκες σε όλους αυτούς τους τομείς, κάτι το οποίο σημαίνει ότι η χώρα μας έχει μια καλή ευκαιρία για να αξιοποιήσει την τεχνολογία της ICEYE, ώστε να διεκδικήσει μεγαλύτερο ρόλο στην περιοχή.
Σε τι βάθος χρόνου «βλέπετε» την Ελλάδα να μετατρέπεται σε ένα R&D hub με διεθνή απήχηση;
Το επόμενο βήμα μετά τη δημιουργία παραγωγικής βάσης είναι η ενίσχυση της τεχνολογικής βάσης, με στόχο την παραγωγή πρωτογενούς τεχνολογίας μέσω επαρκώς χρηματοδοτούμενων δραστηριοτήτων R&D. Κατά την άποψή μου, ο ασφαλέστερος δρόμος για την επίτευξη αυτού του σκοπού περνά μέσα από τη βιομηχανία. Αυτό προϋποθέτει μια υγιή και ελκυστική αγορά που δίνει κίνητρο για περισσότερες επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη. Η υγιής εσωτερική αγορά είναι κρίσιμη και για ακόμα έναν λόγο: είναι απαραίτητη για να παρέχει «proof of sales» για τις πολλές και καλές ελληνικές startups, έτσι ώστε αυτές να βγουν μετά στο εξωτερικό. Μόνο έτσι δημιουργείται πραγματική βιομηχανία. Μιλάμε για έναν μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα, σε αυτή την περίπτωση.
Ποια θεωρείτε τα σημαντικότερα ορόσημα που έχει πετύχει ήδη η ICEYE στην Ελλάδα;
Το πρώτο και σημαντικότερο είναι το απολύτως επιτυχημένο πρόγραμμα για την κατασκευή και την παράδοση στο ελληνικό κράτος δύο μικροδορυφόρων SAR. Νιώθουμε υπερήφανοι που θα είμαστε η πρώτη εταιρεία που θα βάλει σε τροχιά ελληνικούς δορυφόρους, μάλιστα νωρίτερα από το αρχικό χρονοδιάγραμμα. Η συνεργασία μας με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και το European Space Agency υπήρξε υποδειγματική και θέλουμε να συνεχίσουμε έτσι. Το δεύτερο ορόσημο, για το οποίο είμαι ιδιαιτέρως περήφανος, είναι η ταχύτατη δημιουργία των γραφείων μας στην Αθήνα, τα οποία περιλαμβάνουν παραγωγική μονάδα όπου Έλληνες μηχανικοί και τεχνίτες κατασκευάζουν σημαντικά υποσυστήματα για τον παγκόσμιο δορυφορικό μας αστερισμό. Ακόμα πιο καθοριστικό είναι ότι πλέον προχωράμε σε ολοκληρωμένη παραγωγή δορυφόρων στην Ελλάδα για να εξυπηρετήσουμε την παγκόσμια αγορά. Θέλω να σημειώσω ότι η ομάδα της ICEYE Ελλάδας αποτελείται αποκλειστικά από Έλληνες.
Η Ελλάδα είναι εκτεθειμένη σε γεωπολιτικούς κινδύνους, αλλά και σε φυσικές καταστροφές. Πώς προσαρμόζεται η τεχνολογία της ICEYE σε αυτές τις συνθήκες;
Αυτό είναι μια πραγματικότητα απέναντι στην οποία η τεχνολογία SAR της ICEYE δίνει ουσιαστικές λύσεις. Αναφορικά με τους γεωπολιτικούς κινδύνους, την ασφάλεια και την άμυνα, αρκεί να αναλογιστούμε ότι η τεχνολογία SAR της ICEYE παραμένει ανεπηρέαστη από οποιαδήποτε καιρικά φαινόμενα και συνθήκες φωτισμού.
Περιληπτικά, οι δορυφόροι μας φέρουν σύστημα ραντάρ (SAR) το οποίο παρέχει απρόσκοπτη δυνατότητα παρατήρησης της Γης και αντίστοιχης απεικόνισης, μέρα και νύχτα, ανεξαρτήτως καιρικών φαινομένων. Επίσης, ο μεγάλος μας δορυφορικός αστερισμός (έχουμε εκτοξεύσει 54 δορυφόρους μέχρι σήμερα) μας επιτρέπει να απεικονίζουμε και να συλλέγουμε δεδομένα από οποιοδήποτε σημείο της Γης με πολύ μεγάλη συχνότητα.
Αυτές οι δυνατότητες είναι απολύτως απαραίτητες στη σύγχρονη γεωπολιτική σκακιέρα, όπου η έγκαιρη πληροφορία, σε καίρια σημεία ενδιαφέροντος εντός ή εκτός της ελληνικής επικράτειας κάνει τη διαφορά. Με τους δύο δορυφόρους SAR, η Ελλάδα αποκτά σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα: έγκαιρες, αξιόπιστες και άμεσα αξιοποιήσιμες πληροφορίες.
Όσον αφορά τις φυσικές καταστροφές, και πάλι το μέγεθος του αστερισμού μας μας επιτρέπει άμεση ανταπόκριση, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, παρέχοντας δεδομένα τα οποία χρησιμοποιούνται από τις επίγειες δυνάμεις για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών.
Νιώθουμε περήφανοι που θα είμαστε η πρώτη εταιρεία η οποία θα βάλει σε τροχιά ελληνικούς δορυφόρους. Πλέον προχωράμε σε ολοκληρωμένη παραγωγή δορυφόρων στην Ελλάδα για να εξυπηρετήσουμε την παγκόσμια αγορά.
Θεωρείτε ότι η παρουσία σας εδώ μπορεί να προσδώσει στην Ελλάδα ρόλο-κλειδί στην ευρωπαϊκή ασφάλεια ή ακόμα και στην άμυνα;
Ναι, και αυτό αποτελεί και δική μας φιλοδοξία. Εμείς δημιουργούμε εδώ την υποδομή −παραγωγική και ερευνητική− την οποία θα πρέπει να εκμεταλλευτεί η Ελλάδα, ώστε να γίνει παίκτης στο χώρο του Διαστήματος. Συνεπώς, η χώρα μας μπορεί να έχει πιο ενεργό ρόλο στη λήψη αποφάσεων και να διεκδικήσει περισσότερα ευρωπαϊκά έργα για την εγχώρια αγορά.
Μιλάτε για δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας και ανάπτυξη τοπικής τεχνολογίας. Πόσο μεγάλος μπορεί να είναι αυτός ο πολλαπλασιαστής;
Εδώ είναι η ουσία της προσπάθειας. Εμείς ευχόμαστε, μετά από μερικά χρόνια, οι άνθρωποι της ICEYE Ελλάδας να ξεκινήσουν τις δικές τους startups εδώ στην Ελλάδα. Καταλαβαίνετε τη δυνητική πολλαπλασιαστική ισχύ για την οικονομία σε αυτή την περίπτωση. Αλλά και πριν ακόμη συμβεί κάτι τέτοιο, ήδη δημιουργείται ένα οικοσύστημα από την έλευση διαστημικής τεχνολογίας αιχμής στη χώρα.
Αναφέρομαι στην εκπαίδευση του ανθρώπινου δυναμικού, στις συνεργασίες με ερευνητικά ιδρύματα και στις συνέργειες με άλλες ελληνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο. Είναι στο χέρι όλων να πιέσουν τα ερευνητικά και τεχνολογικά όρια να δουλέψουν σκληρά και να ενισχύσουν τη συνολική προσπάθεια. Ο απώτερος στόχος είναι η ανάπτυξη και η πρόοδος της τεχνολογικής βάσης της χώρας, που αποτελεί το βασικό συστατικό για την τεχνολογική αυτονομία της Ελλάδας.
Μπορεί η Ελλάδα να μετατραπεί σε εξαγωγικό κόμβο διαστημικών λύσεων;
Φυσικά και μπορεί. Όμως υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις. Όπως είπα και πριν, είναι απολύτως αναγκαία μια ισχυρή εσωτερική αγορά που θα λειτουργήσει ως κίνητρο για εξαγωγικές εταιρείες, ώστε να δουν την Ελλάδα ως κόμβο και να επενδύσουν αναλόγως. Βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη στιγμή, με την Ευρώπη να αναζητά τρόπους για την αμυντική της αυτονομία. Ο χρόνος πιέζει, και έτσι η ανάληψη ρίσκου και η σχετική απλοποίηση των διαδικασιών από την πλευρά της Ελλάδας είναι κινήσεις που θα ξεκλειδώσουν την εξαγωγική δυναμική της χώρας. Θεωρώ πως οι γειτονικές χώρες θα μπουν στο παιχνίδι του Διαστήματος, και η Ελλάδα θα πρέπει να είναι έτοιμη να εξυπηρετήσει αυτές τις αγορές. Ως ICEYE Ελλάδας θεωρούμε πως μπορούμε να βοηθήσουμε πολύ προς αυτή την κατεύθυνση.
Συχνά μιλάτε για τη «δημοκρατικοποίηση του διαστήματος». Πώς την ορίζετε;
Αυτήν τη στιγμή βιώνουμε μια ιστορική μετάβαση. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, το διάστημα ανήκε στις υπερδυνάμεις και μόνο. Να δώσω ένα παράδειγμα: παραδοσιακά, ένας δορυφόρος κόστιζε εκατοντάδες εκατομμύρια, ως και δισεκατομμύρια, ζύγιζε έναν τόνο και χρειάζονταν 5-10 χρόνια για να κατασκευαστεί και να εκτοξευθεί. Κατά συνέπεια, αυτό περιόριζε τον αριθμό των δορυφόρων σε λίγους και μόνο στα χέρια κάποιων υπερδυνάμεων. Σήμερα, με την ICEYE να ηγείται σε παγκόσμιο επίπεδο, μεταβαίνουμε από την «OldSpace» προσέγγιση σε αυτό που λέμε «NewSpace». Η ICEYE, ως ηγετική δύναμη στο NewSpace, κατασκευάζει δορυφόρους με ασύγκριτα μικρότερο κόστος, βάρους 100-200 κιλών, οι οποίοι εκτοξεύονται μέσα σε μόλις 12 μήνες, δημιουργώντας μεγάλους αστερισμούς με πολλούς δορυφόρους για πολύ μεγαλύτερη κάλυψη των περιοχών ενδιαφέροντος. Είναι μια πραγματική επανάσταση. Το πιο σημαντικό είναι ότι μικρότερες χώρες χωρίς ιδιαίτερη παράδοση στο Διάστημα, όπως η Ελλάδα, μπορούν πλέον να έχουν τα δικά τους «μάτια στο διάστημα» με εθνική κυριαρχία. Πρόκειται για μια ριζική αλλαγή.
Σε λίγα χρόνια, αν η Ελλάδα δεν έχει δικούς της δορυφόρους στο διάστημα, θα είναι σαν να μην έχει φρεγάτες ή μαχητικά αεροσκάφη.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που «βλέπετε»; Είναι θέμα χρηματοδότησης, κουλτούρας, γραφειοκρατίας ή κάτι άλλο;
Κατά τη γνώμη μου, είναι ένας συνδυασμός όλων αυτών. Είναι ένα νέο εγχείρημα και υπάρχει μια σχετική διστακτικότητα ακόμη. Και είναι λογικό. Εδώ χρειάζεται μια πιο ανοιχτή συζήτηση για το τι ρίσκο είμαστε διατεθειμένοι να αναλάβουμε ως χώρα, προκειμένου να μη μείνουμε πίσω στις εξελίξεις μακροπρόθεσμα. Είναι καθαρά στρατηγική επιλογή. Χρηματοδοτικά εργαλεία υπάρχουν πολλά και με προνομιακούς όρους, όπως το SAFE και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Άρα χρειάζεται να εμπεδωθεί η αντίληψη της αναγκαιότητας για εθνική κυριαρχία στο Διάστημα και να διαμορφωθεί ένα πιο ευέλικτο πλαίσιο διαδικασιών. Σε λίγα χρόνια, αν η Ελλάδα δεν έχει δικούς της δορυφόρους στο διάστημα, θα είναι σαν να μην έχει φρεγάτες ή μαχητικά αεροσκάφη.
Πώς οραματίζεστε την ICEYE στην Ελλάδα τα επόμενα χρόνια;
Προχωράμε βήμα βήμα. Θέλουμε να αξιοποιήσουμε την καλή αρχή που κάναμε στην Ελλάδα για να μεγαλώσουμε την παρουσία μας εδώ όσο μεγαλώνει και η ICEYE παγκοσμίως. Είμαι αισιόδοξος για όσα μπορούμε να καταφέρουμε στην Ελλάδα. Έχουμε ήδη μια πολύ δυνατή ομάδα, η οποία αποτελεί τη βάση μας. Και έχουμε σημαντική στήριξη από τα κεντρικά της ICEYE. Το μέλλον μιας εταιρείας σαν την ICEYE σε μια νέα χώρα εξαρτάται από τους παράγοντες που αναλύσαμε παραπάνω. Μια εταιρεία που τρέχει μπροστά χρειάζεται ένα αντίστοιχο πεδίο για να δραστηριοποιηθεί και να πετύχει. Αυτό το πεδίο ορίζεται από μιαν ελκυστική αγορά που μπορεί να αναπτυχθεί όχι μόνο εσωτερικά, αλλά και στις γύρω χώρες. Επίσης χρειάζεται να μειωθούν ο χρόνος και η πολυπλοκότητα των διαδικασιών από τη στιγμή του εντοπισμού μιας ανάγκης μέχρι τον σχεδιασμό και την υλοποίηση της λύσης. Χρειάζεται αρκετή δουλειά και επιμονή, όμως η συνολική εικόνα που έχουμε σχηματίσει μέχρι στιγμής μας δείχνει ότι εδώ υπάρχει μια καλή ευκαιρία για να δημιουργήσουμε ένα μεγάλο κέντρο παραγωγής και τεχνολογικής έρευνας, με εκατοντάδες μηχανικούς και άλλους επιστήμονες, που θα καλύπτει τις ανάγκες της ευρύτερης περιοχής της ΝΑ Ευρώπης.
**H νέα έκδοση του Fortune Greece κυκλοφορεί από την Τετάρτη 12 Νοεμβρίου στα περίπτερα.
***Φωτογραφίες: Στέφανος Παπαδόπουλος, Σύλβια Διαμαντοπούλου
