Αγώνας δρόμου για τις σπάνιες γαίες: Η σημασία τους και γιατί η ευρωπαϊκή άμυνα κινδυνεύει
- Οι αμυντικές βιομηχανίες της Ευρώπης αντιμετωπίζουν απειλητικό έλλειμμα σε σπάνιες γαίες.
- Οι ΗΠΑ εξασφαλίζουν αποθέματα μέσω επενδύσεων, κρατικών εγγυήσεων και πιο «ευέλικτων» πρακτικών.
- Η Κίνα περιορίζει εξαγωγές σε εταιρείες που συνδέονται με αμυντικά συστήματα, εντείνοντας τον ανταγωνισμό.
Η ιστορική προσπάθεια επανεξοπλισμού της Ευρώπης έρχεται αντιμέτωπη με ένα απρόσμενο εμπόδιο: την έλλειψη σπάνιων γαιών, βασικών υλικών για τα οπλικά συστήματα υψηλής τεχνολογίας. Με την Κίνα να διατηρεί αυστηρούς ελέγχους στις προμήθειες και να απαγορεύει τις εξαγωγές προς εταιρείες που παράγουν οπλισμό, τα αποθέματα εκτός κινεζικής επικράτειας έχουν μετατραπεί σε στρατηγικό «χρυσό».
Σύμφωνα με εκτιμήσεις που επικαλείται το Bloomberg, τα ευρωπαϊκά αποθέματα ενδέχεται να εξαντληθούν μέσα σε λίγους μήνες. Την ίδια στιγμή, οι αμερικανικές εταιρείες άμυνας, με μεγαλύτερη ευελιξία και κρατική στήριξη, κινδυνεύουν να απορροφήσουν το σύνολο της διαθέσιμης ποσότητας. «Οι αμερικανικές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν την επιρροή και την οικονομική τους ισχύ για να εξασφαλίσουν προμήθειες και να τις διοχετεύσουν στις ΗΠΑ», σημειώνει ο Γιαν Γκίσε της Tradium GmbH, σύμφωνα με το Bloomberg.
Η πρακτική αυτή, που περιλαμβάνει λιγότερο διαφανείς αλυσίδες συναλλαγών και γρήγορη εξασφάλιση αποθεμάτων, προσφέρει προστασία απέναντι σε νέους περιορισμούς από το Πεκίνο. Αντίθετα, οι ευρωπαϊκές εταιρείες προσπαθούν να αγοράσουν σπάνιες γαίες απευθείας, χωρίς συντονισμό με τους προμηθευτές και με περιορισμένη κυβερνητική υποστήριξη — μια προσέγγιση που δημιουργεί ανταγωνισμό μεταξύ τους και αυξάνει τον κίνδυνο ελλείψεων.
Η κατάσταση περιπλέκεται και από το γεγονός ότι η ΕΕ δεν επιβάλλει περιορισμούς στο πού μπορούν να μεταφερθούν οι σπάνιες γαίες που εξάγονται εντός Ευρώπης, επιτρέποντας ουσιαστικά την εκροή τους σε τρίτες αγορές, ακόμη και σε εκείνες που ανταγωνίζονται άμεσα τις ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες.
Στις ΗΠΑ, αντιθέτως, η στρατηγική είναι πολύ πιο επιθετική. Η κυβέρνηση έχει αποκτήσει συμμετοχή στην MP Materials, το μοναδικό ορυχείο σπάνιων γαιών στη χώρα, ενώ το Πεντάγωνο εγγυάται ελάχιστες τιμές για μια δεκαετία, εξασφαλίζοντας σταθερότητα παραγωγής και μελλοντικό εφοδιασμό. Έτσι, η αμερικανική πλευρά θωρακίζει την αλυσίδα αξίας της άμυνας από διακυμάνσεις τιμών και γεωπολιτικές πιέσεις.
Η Ευρώπη επιχειρεί τώρα να καλύψει το χαμένο έδαφος. Ο Νόμος για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες και η πρωτοβουλία RESourceEU στοχεύουν στη δημιουργία εγχώριων αλυσίδων επεξεργασίας και στη σύναψη στρατηγικών συμφωνιών με τρίτες χώρες. Ωστόσο, οι υποδομές παραμένουν ανεπαρκείς – όπως αναφέρει ο Χανς Κρίστοφ Ατζπόντιεν, το κύριο εμπόδιο δεν είναι η εξόρυξη, αλλά η επεξεργασία, την οποία η Ευρώπη είχε «αναθέσει» στην Κίνα επί δεκαετίες.
Γερμανία και Καναδάς βρίσκονται σε συζητήσεις για επενδύσεις στη βορειοαμερικανική χώρα, η οποία διαθέτει από τα μεγαλύτερα παγκόσμια αποθέματα. Όμως, μέχρι να υλοποιηθούν τέτοιες συνεργασίες, η ευρωπαϊκή άμυνα παραμένει εκτεθειμένη σε έναν σκληρό γεωοικονομικό ανταγωνισμό.
Όπως επισημαίνει ο Θόρστεν Μπένερ του Global Public Policy Institute, «οι ευρωπαίοι σύμμαχοι πρέπει να συνεργαστούν, αν θέλουν να μειώσουν την εξάρτηση από την Κίνα και να εξασφαλίσουν βιώσιμη αλυσίδα εφοδιασμού στις σπάνιες γαίες». Διαφορετικά, η Ευρώπη κινδυνεύει να βρεθεί χωρίς μία από τις πιο κρίσιμες πρώτες ύλες της αμυντικής της αυτονομίας.
