Οι πανδημίες έχουν έρθει για να μείνουν – Ιδού πώς να προετοιμαστούμε για την επόμενη

του Mikkel Vestergaard Frandsen, Weforum.gr

Δύο σημεία έχουν γίνει ξεκάθαρα, μετά από μία μακρά ιστορία καταπολέμησης ασθενειών. Το πρώτο είναι ότι η επιτυχής διαχείριση των πανδημιών απαιτεί έναν εξειδικευμένο οργανισμό υγείας, του οποίου οι ηγέτες να έχουν εμπειρία στον χώρο. Το δεύτερο κρίσιμο δίδαγμα – το οποίο αντλούμε με πολύ πόνο απ’ αυτή την πανδημία – είναι ότι ένα ξέσπασμα οπουδήποτε στον πλανήτη μάς απειλεί όλους μας.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να επιστρέψουμε ταχύτερα στις εργασίες μας και να προετοιμαστούμε για την έλευση της επόμενης πανδημίας;

Η εξάπλωση του κορωνοϊού δεν αποτέλεσε έκπληξη και σίγουρα δεν ήταν μια ανωμαλία. Η αύξηση του πληθυσμού και η αυξημένη κινητικότητα έχουν οδηγήσει στην ταχεία μετάδοση παθογόνων σε παγκόσμιο επίπεδο. Πλέον, παρατηρούμε νέες θανατηφόρες εξάρσεις ιών σχεδόν σε ετήσια βάση.

Αυτή είναι η νέα μας κανονικότητα. Και πρέπει να αναρωτηθούμε: ποιο μπορεί να είναι ένα βιώσιμο, ανθρώπινο μοντέλο για την αντιμετώπιση αυτής της νέα κανονικότητας με τρόπο που θα επιτρέπει τη συνέχιση της λειτουργίας της οικονομίας;

Καμία ανεπτυγμένη χώρα δεν θα έπρεπε να έχει μια παθητική στρατηγική αντίδρασης σε μία πανδημία. Κι όμως, ό,τι έχει λάβει χώρα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη ως αντίδραση στον Covid-19 χαρακτηρίζεται από παθητικότητα. Οι άνθρωποι πρέπει να αυτό-απομονώνονται, να ελέγχουν οι ίδιοι τα συμπτώματά τους, και να αναζητούν οι ίδιοι τα τεστ.

Έχουμε καταπολεμήσει ευρύτατες μεταδοτικές ασθένειες στο παρελθόν. Όταν θέτουμε ως στόχο τον περιορισμό της πολιομυελίτιδας, πηγαίνουμε και εντοπίζουμε τα άτομα που έχουν προσβληθεί. Αυτό ονομάζεται ενεργητική καταστολή – πρόκειται για την ίδια επιτυχημένη στρατηγική που υιοθετήθηκε από τις αρχές στη Γουχάν κατά του Covid-19.

Ένα ενεργητικό μέτρο που απεδείχθη επιτυχημένο στη Γουχάν είναι η συγκεντροποιημένη απομόνωση. Αυτό σημαίνει ότι όλα τα επιβεβαιωμένα κρούσματα απομακρύνονται από τα σπίτια τους και μεταφέρονται σε εξειδικευμένες ιατρικές εγκαταστάσεις. Για να δουλέψει μια τέτοια στρατηγική πρέπει τα άτομα με συμπτώματα και τα άτομα που ήρθαν σε επαφή με κρούσματα να απομονώνονται, ενώ εξετάζονται και περιμένουν τα αποτελέσματα.

Μόνο έτσι αποκλείεται το ενδεχόμενο κάποιοι άνθρωποι να γίνουν υπέρ-μεταδότες του ιού, πηγαίνοντας σε πάρτι ή ταξιδεύοντας με αεροπλάνα ενώ περιμένουν το αποτέλεσμα του τεστ.

Μια άλλη εκδοχή είναι η ταχύτερη μετάβαση στην ανοσία της αγέλης, η οποία προκύπτει όταν αρκετοί άνθρωποι έχουν αναπτύξει αντισώματα που αποτρέπουν την περαιτέρω μετάδοση του ιού. Σε αυτή την περίπτωση, απομονώνουμε και προστατεύουμε μόνο τα ιατρικά ευπαθή άτομα και τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, ενώ όλοι οι υπόλοιποι επιστρέφουν στις δουλειές ή στις σπουδές τους.

Δεν επιτρέπει, όμως, κάθε ιός να εκμεταλλευθούμε την ανοσία της αγέλης. Για παράδειγμα, δεν δουλεύει με την εποχική γρίπη, καθώς είναι επικίνδυνη για παιδιά και εγκύους. Επιπλέον, και η ανοσία της αγέλης απαιτεί ευρεία εξέταση του πληθυσμού για να γνωρίζουμε πότε αποκτά επαρκή αντισώματα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, ώστε οι ηλικιωμένοι να μπορούν να βγουν από την καραντίνα.

Η τρίτη επιλογή έχει δουλέψει καλά σε κάποιες χώρες της Ασίας: τεστ – απομόνωση – ιχνηλάτηση. Πριν τον Covid-19, η στρατηγική αυτή ακολουθήθηκε κατά την τελευταία έξαρση του Ebola. Στη Νιγηρία, εντοπίστηκε ταχύτατα ο «ασθενής μηδέν» και στη συνέχεια εντοπίστηκαν όλοι όσοι είχαν έρθει σε επαφή μαζί του, τέθηκαν σε καραντίνα, και όσοι ήταν φορείς του ιού νοσηλεύτηκαν. Μέσα σε τρεις μήνες, ο Ebola είχε εξαλειφθεί στη Νιγηρία.

Εναπόκειται στους ειδικούς δημόσιας υγείας να αποφασίζουν ποια επιλογή πρέπει να εφαρμόζουν κάθε φορά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι καθεμιά απ’ αυτές τις επιλογές, ή ένας συνδυασμός τους, θα μας οδηγήσει εκτός της απομόνωσης ταχύτερα σε σχέση με μια παθητική στρατηγική. Έτσι, όταν έρθει ένα δεύτερο κύμα ή μια πανδημία ενός νέου ιού, θα απαιτείται λιγότερη προσαρμογή της κοινωνίας και θα μπορούμε να συνεχίσουμε τις σπουδές και τις δουλειές μας.

Κάθε επιλογή απαιτεί μια δραματική αύξηση των τεστ και έναν καθετοποιημένο οργανισμό υγείας για την υλοποίηση της στρατηγικής. Ο οργανισμός αυτός θα πρέπει να έχει μια εξειδικευμένη αποστολή και απόλυτη εστίαση. Και θα πρέπει να λειτουργεί διακριτά από τα εθνικά συστήματα υγείας, με ξεκάθαρο προσανατολισμό που θα ξεκινάει από την ηγεσία και θα μεταφέρεται στους επαγγελματίες υγείας και στο προσωπικό στην πρώτη γραμμή.

Μια πληθώρα παραδειγμάτων επιτυχημένης διαχείρισης ασθενειών, όπως η ευλογιά, η πολιομυελίτιδα και η ελονοσία, δείχνουν τι μπορεί να πετύχει ένας καθετοποιημένος οργανισμός δημόσιας υγείας.