Οι γυναίκες της ελληνικής ναυτιλίας

Οι γυναίκες της ελληνικής ναυτιλίας

Ένας παραδοσιακά ανδροκρατούμενος χώρος «ανοίγει πανιά».

Του Νίκου Χ. Ρουσάνογλου

Αν και δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία στην Ελλάδα, σε παγκόσμιο επίπεδο, σύμφωνα με υπολογισμούς του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO), εκτιμάται ότι μόλις το 1% των εργαζόμενων στη ναυτιλία τόσο στην ξηρά, όσο και στη θάλασσα είναι γυναίκες.

Αυτό επιχειρεί να αλλάξει η Women International Shipping & Trading Association (WISTA), ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ο οποίος ιδρύθηκε το 1974 στο Λονδίνο κι έχει ως βασικό του στόχο τη δικτύωση των γυναικών στον χώρο της ναυτιλίας, την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και την παροχή ευκαιριών εκπαίδευσης, μέσω συνεργασιών με εκπαιδευτικούς φορείς.

Σήμερα, η WISTA έχει παραρτήματα σε πάνω από 35 χώρες, με τελευταία προσθήκη εκείνη της Ρωσίας, ενώ αριθμεί περίπου 1.850 γυναίκες ως μέλη. Στην Ελλάδα, η WISTA Hellas ιδρύθηκε το 1993 από λίγες μόλις γυναίκες-μέλη, ωστόσο σήμερα υποστηρίζεται από πάνω από 200 Ελληνίδες. Μάλιστα, η τάση είναι συνεχώς αυξητική, καθώς πριν από λίγα χρόνια ο αριθμός των μελών ήταν μικρότερος των 100.

Μιλώντας με τα γένους θηλυκού στελέχη του χώρου, διαπιστώνει κανείς ότι αγαπούν πραγματικά αυτό που κάνουν κι έχουν επιλέξει συνειδητά τη ναυτιλία. Δεν βρέθηκαν στον χώρο από σύμπτωση. Κατέχοντας οι ίδιες θέσεις ισχύος και έχοντας την ευχέρεια της λήψης αποφάσεων, εκτιμούν ότι ο ρόλος των γυναικών στη ναυτιλία θα είναι ακόμα πιο διευρυμένος στο μέλλον. Μάλιστα, το πλέον χαρακτηριστικό είναι ότι γυναίκες σε υψηλόβαθμες θέσεις συναντά κανείς σε όλες τις δραστηριότητες που σχετίζονται με τον χώρο.

Αγγελική Φράγκου: «Αριστοτέλης Ωνάσης» γένους θηλυκού

Άλλες έχουν κατορθώσει να ηγούνται πλοιοκτητριών εταιρειών, όπως π.χ. η Μελίνα Τραυλού της Neptune Lines, ή ναυλομεσιτικών εταιρειών, άλλες διαπραγματεύονται τις αγοραπωλησίες, ή ναυπηγήσεις πλοίων, άλλες γυναίκες έχουν επιλέξει την οδό της παροχής υπηρεσιών προς τις ναυτιλιακές εταιρείες και της ανάπτυξης εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όπως η Καλλιόπη Λυριντζή της ομώνυμης εταιρείας, άλλες έχουν βρεθεί στην οικονομική διεύθυνση εισηγμένων ναυτιλιακών εταιρειών, όπως η Χριστίνα Αναγνωσταρά. Εν ολίγοις, οι γυναίκες του χώρου καλύπτουν πλέον ένα ευρύτατο φάσμα αρμοδιοτήτων, που αφορά το σύνολο σχεδόν του ναυτιλιακού πλέγματος.

Μπορεί σήμερα η συμμετοχή των γυναικών στη λήψη αποφάσεων να έχει ενισχυθεί σημαντικά, ωστόσο μόλις πριν από λίγες δεκαετίες ο ρόλος των γυναικών στην ελληνική ναυτιλία ήταν εξαιρετικά περιορισμένος. Όπως θυμάται η Καλλιόπη Λυριντζή, η οποία ίδρυσε και ηγείται της K.C. Lyrintzis Group, μέχρι και τη δεκαετία του ’90 η είσοδος μιας γυναίκας στον ναυτιλιακό κλάδο ήταν πολύ δύσκολη υπόθεση. «Οι κοινωνίες ήταν πολύ συντηρητικές, ανδροκρατούμενες και με προκαταλήψεις. Η επικοινωνία με τον έξω κόσμο ήταν περιορισμένη. Επομένως, ο αγώνας των γυναικών ήταν άνισος, με αποτέλεσμα στον εργασιακό χώρο να διαδραματίζουν δευτερεύοντα ρόλο» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Διαβάστε ακόμη: Road Warrior: Με μια βαλίτσα στο χέρι

Σήμερα βέβαια η εικόνα είναι τελείως διαφορετική. Σύμφωνα με την Καλλιόπη Λυριντζή, η γυναίκα συμμετέχει ισότιμα σε όλους τους τομείς και το ίδιο ισχύει και στη ναυτιλία. «Έχουμε γυναίκες ναυπηγούς, διαχειρίστριες ναυτιλιακών εταιρειών, δικηγόρους, ασφαλίστριες. Η γυναίκα δεν λειτουργεί ανταγωνιστικά με τον άντρα συνάδελφό της». Ανάλογη άποψη εκφράζει και η Χριστίνα Αναγνωσταρά, η οποία αποτελεί μέλος του «νέου αίματος» στον χώρο, έχοντας ήδη, παρά τη μικρή της ηλικία, διατελέσει οικονομική διευθύντρια σε σειρά ναυτιλιακών εταιρειών (όπως η Global Oceanic Carriers). Σήμερα είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της εισηγμένης στο αμερικανικό χρηματιστήριο Seanergy Maritime Holdings (Nasdaq), εταιρείας που δραστηριοποιείται στις μεταφορές ξηρού φορτίου μέσω φορτηγών πλοίων.

CAPICTURE
Χριστίνα Αναγνωσταρά

«Προσωπικά δεν θεωρώ ότι πλέον υπάρχουν διακρίσεις μεταξύ των αντρών και των γυναικών στον εργασιακό χώρο. Ενδεχομένως, σε ένα παραδοσιακά ανδροκρατούμενο περιβάλλον όπως η ναυτιλία, να υπάρχουν δυσκολίες για τις γυναίκες, με αποτέλεσμα μερικές φορές να πρέπει να επιβάλλεσαι προκειμένου να εισακουστεί η άποψή σου. Παρ’ όλα αυτά, όποια ή όποιος επιθυμεί να αποκτήσει περισσότερες αρμοδιότητες και να εξελιχθεί στην επαγγελματική της/του σταδιοδρομία μπορεί να το επιτύχει εάν έχει συγκεκριμένους στόχους και είναι απόλυτα επικεντρωμένη/-ος σε αυτούς» τονίζει η Χριστίνα Αναγνωσταρά.

Πάντως, σύμφωνα με την ίδια, η άνιση μεταχείριση στο μισθολογικό επίπεδο δεν έχει ακόμη εκλείψει οριστικά. Επικαλούμενη σχετική μελέτη που πραγματοποιήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ενωση το 2011, τονίζει ότι η μέση διαφορά μεταξύ αντρών και γυναικών είναι της τάξεως του 16% υπέρ του «ισχυρού» φύλου, απόκλιση που παρατηρείται και στη ναυτιλία. Ωστόσο, εκτιμά ότι αυτή η διαφορά είναι θέμα χρόνου να περιοριστεί σημαντικά, ή ακόμα και να εκλείψει οριστικά, καθώς ήδη στην Ευρώπη πραγματοποιείται μια τεράστια προσπάθεια για την εξάλειψη των μισθολογικών διαφορών μεταξύ των δύο φύλων, με τη συνδρομή σχετικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Διαβάστε ακόμη: Η Σοφία Στάικου και η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς

Ιδιαίτερη σχέση με την εκπαίδευση στον ναυτιλιακό κλάδο έχει αναπτύξει και η Καλλιόπη Λυριντζή, η οποία, αν και ξεκίνησε τη δεκαετία του ’90 να παρέχει, μέσω της εταιρείας της, υπηρεσίες όπως επιθεωρήσεις πλοίων, μελέτες και εγχειρίδια πλοίων, αποφάσισε το 1996 να ιδρύσει το QMS Maritime Training Center, ένα πρότυπο εκπαιδευτικό ναυτιλιακό κέντρο, με στόχο την άρτια εκπαίδευση και κατάρτιση των ναυτικών και των στελεχών. Παράλληλα, δραστηριοποιήθηκε στον τομέα της ανάπτυξης κι εφαρμογής διαχειριστικών συστημάτων για τη ναυτιλία.

Ο όμιλός της καλύπτει το τρίπτυχο: πλοίο, άνθρωποι, διαχείριση. Σήμερα, το εκπαιδευτικό κέντρο της εταιρείας έχει ιδρύσει παράρτημα στη Χίο, ενώ στην πόλη της Θεσσαλονίκης έχει αναπτύξει συνεργασία με το ινστιτούτο ΙΒΕΠΕ του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών. Αυτό δεν σημαίνει ότι η Καλλιόπη Λυριντζή, ναυπηγός-μηχανολόγος με σπουδές στις ΗΠΑ, δεν έχει βιώσει δύσκολες περιόδους. Όπως αναφέρει η ίδια, η σημερινή οικονομική συγκυρία έχει αποδειχθεί η πλέον αρνητική εμπειρία, καθώς, πέραν της μείωσης των δραστηριοτήτων του ομίλου της, έχει επιπλέον υποβαθμίσει τους κανόνες ανταγωνισμού της αγοράς.

Παρ’ όλα αυτά, η αισιοδοξία δεν είναι κάτι που λείπει από τις δύο γυναίκες, έστω κι αν προέρχονται από δύο εντελώς διαφορετικές γενιές. Τόσο η Χριστίνα Αναγνωσταρά όσο και η Καλλιόπη Λυριντζή γνωρίζουν τον δρόμο της επαγγελματικής καταξίωσης και εκτιμούν ότι με την πάροδο του χρόνου οι γυναίκες θα αποκτήσουν ακόμα πιο ενεργό ρόλο στα ναυτιλιακά δρώμενα. Άλλωστε, ο χώρος ανέκαθεν λειτουργούσε με βάση τα διεθνή πρότυπα, όπου οι διακρίσεις είναι πλέον σαφώς λιγότερες. Αυτό που χρειάζεται, κατά τις ίδιες, είναι εμπιστοσύνη στις δυνατότητες που έχει η κάθε γυναίκα και επένδυση σε μια ποιοτική εκπαίδευση.

Διαβάστε ακόμη: Η «βασίλισσα» του οίνου

Από τα ιδρυτικά μέλη και πρόεδρος της Women’s International Shipping and Trading Association Ελλάδος την περίοδο 1993-1997, η Πόπη Γιαννοπούλου, η οποία ηγείται του εμπορικού τμήματος της Technomar Shipping, εταιρείας μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, γνωρίζει από πρώτο χέρι πόσο δύσκολη ήταν στο παρελθόν η καταξίωση μιας γυναίκας στον χώρο της ναυτιλίας, ιδίως όταν οι επικεφαλής των εταιρειών ήταν άντρες της θάλασσας. Αντίστοιχα, η Κατερίνα Σταθοπούλου, αντιπρόεδρος και ανώτερο διευθυντικό στέλεχος της εταιρείας παροχής υπηρεσιών συμβούλων ναυτιλίας Investments & Finance Ltd., ομολογεί ότι στην καριέρα της έχει αποφύγει… τα χειρότερα λόγω του φύλου της, δείγμα των δυσκολιών που έχει κληθεί να αντιπαρέλθει.

nautilus
Αριστερά: Κατερίνα Σταθοπούλου. Δεξιά: Πόπη Γιαννοπούλου

FORTUNE: Ποιος είναι σήμερα ο ρόλος σας και οι αρμοδιότητές σας στην εταιρεία όπου εργάζεστε;

Πόπη Γιαννοπούλου: Εργάζομαι στη ναυτιλιακή εταιρεία Technomar Shipping Inc., η οποία διαχειρίζεται πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων (container ships). Τα τελευταία 13 χρόνια εργάζομαι στο εμπορικό τμήμα, το οποίο ασχολείται με τις ναυλώσεις, τις αγορές και τις πωλήσεις των πλοίων της εταιρείας. Η εταιρεία έχει υπό τη διαχείρισή της 50 πλοία, συμπεριλαμβανομένων και νεότευκτων πλοίων, μεταφορικής ικανότητας άνω των 9.000 εμπορευματοκιβωτίων, καθώς και πλοία μεταφοράς ξηρού φορτίου, μεταφορικής ικανότητας 180.000 τόνων. Η εμπορική διαχείριση των πλοίων είναι αρμοδιότητα του τμήματός μου και, με την εξουσιοδότηση του πλοιοκτήτη, κάνουμε τις διαπραγματεύσεις προκειμένου να συνάψουμε συμφωνίες για τον χρόνο, το τίμημα και τους υπόλοιπους όρους κάθε χρονοναύλωσης, με εταιρείες που τα χρησιμοποιούν για μεταφορά εμπορευματοκιβωτίων σε διεθνείς γραμμές. Επίσης μετέχουμε στις διαπραγματεύσεις για την αγορά και την πώληση των πλοίων της εταιρείας.

Κατερίνα Σταθοπούλου: Στην Investments & Finance εργάζομαι από το 2000 και είμαι από τα senior στελέχη της εταιρείας. Η Investments & Finance Ltd. δραστηριοποιείται στον χώρο του financial consulting. Ιδρύθηκε το 1986 και σήμερα δραστηριοποιείται στην παροχή υπηρεσιών συμβούλων στη ναυτιλία. Λειτουργούμε εκ μέρους των πελατών μας ως outsourced CFOs, chief financial officers, με σκοπό τη διαπραγμάτευση-επαναδιαπραγμάτευση ναυτιλιακών επενδύσεων, την παροχή συμβουλών για εξαγορές, συγχωνεύσεις και εισαγωγή σε ξένα χρηματιστήρια, καθώς επίσης και την αποτίμηση εταιρειών. Στελέχη μας συμμετέχουν ως ανεξάρτητα μέλη σε Διοικητικά Συμβούλια εισηγμένων εταιρειών.

Χρησιμοποιώντας την πολυετή πείρα μου μέσα από τον χώρο των τραπεζών, καθώς και της ναυτιλιακής εταιρείας, παρέχω συμβουλευτικές υπηρεσίες στους πελάτες μου, οι οποίες σχετίζονται με εξαγορές και συγχωνεύσεις, joint ventures με hedge funds, κεφαλαιαγορές και επίλυση ζητημάτων που έχουν δημιουργηθεί στη συνεργασία των πελατών μας με τις τράπεζες. Η δουλειά μου είναι ιδιαίτερα δημιουργική. Καλούμαι να χρησιμοποιήσω τις γνώσεις και τις εμπειρίες μου και να συνθέσω λύσεις, οι οποίες θα φέρουν στους πελάτες μου τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα.

Διαβάστε ακόμη: Evangeline Gouletas: Ένας σύγχρονος θρύλος του real estate

F: Τι ήταν αυτό που σας τράβηξε στον ναυτιλιακό τομέα;

Π.Γ.: Δεν μπορώ να θυμηθώ τι με τράβηξε στη ναυτιλία, μιας και αυτή προϋπάρχει της συνειδητής μνήμης μου… Είμαι κόρη πλοιάρχου, αδελφή πλοιάρχου, γεννημένη και μεγαλωμένη στον Πειραιά, μέσα στα καράβια και τη θάλασσα. Ήρθε, λοιπόν, ως απόλυτα φυσικό επακόλουθο η ενασχόλησή μου με τη ναυτιλία. Και δεν το μετάνιωσα ποτέ. Η οικογένειά μας, πέρα από όλες τις θυσίες που, όπως κάθε οικογένεια ναυτικών χρειάστηκε να κάνει, μπορεί σήμερα στον απολογισμό της να πει ότι «έφαγε γλυκό ψωμί».

Κ.Σ.: Θεωρώ ότι ανήκω στη ναυτιλία από τότε που γεννήθηκα, γιατί είμαι κόρη καπετάνιου κι από πολύ μικρή ηλικία ήμουν επάνω στα πλοία, μέχρι που πήγα σχολείο. Οπότε, εκτός του ότι έχω ζήσει το πλοίο φυσικά και σωματικά, είμαι από ναυτική οικογένεια και η ναυτιλία είναι η ζωή μου. Επαγγελματικά ξεκίνησα το 1986 ως assistant CFO στην εταιρεία του κυρίου Κυριακού, Athenian Sea Carriers, ενώ παράλληλα τελείωνα τις σπουδές μου στο πανεπιστήμιο.

Όπως αντιλαμβάνεστε, ταυτοχρόνως έπαιρνα «hands on» εμπειρίες μέσα από τη ναυτιλιακή εταιρεία. Εκείνη την εποχή στη ναυτιλία διανύαμε την κρίση της δεκαετίας του ’80. Μεγάλο σχολείο για μένα, όντας μέσα σε ναυτιλιακή εταιρεία εκείνη τη περίοδο. Έπειτα από έξι χρόνια εργασίας με την εταιρεία Athenian Sea Carriers, μεταπήδησα στον τραπεζικό κλάδο. Πάντα στα ναυτιλιακά, απλώς άλλαξα καρέκλα στο τραπέζι. Από εκεί που ήμουν μαζί με τον CFO απέναντι από τον τραπεζίτη, έγινα ο τραπεζίτης με τον CFO και τον εφοπλιστή από την άλλη πλευρά του τραπεζιού.

Διαβάστε ακόμη: Πίστη στο κοινό όραμα

F: Πόσο δύσκολο είναι για μια γυναίκα να καθιερωθεί στον εργασιακό της χώρο, και μάλιστα στη ναυτιλία, και να αποκτήσει περισσότερες αρμοδιότητες συγκριτικά με έναν άντρα συνάδελφό της;

Π.Γ.: Παραμένει σχετικά δύσκολο για μια γυναίκα να καθιερωθεί στον τομέα της, ειδικά αν βρίσκεται σε θέση αυξημένης ευθύνης. Όμως ήταν πολύ δυσκολότερο πριν από 35 χρόνια, τις εποχές που τα ναυτιλιακά γραφεία ήταν στελεχωμένα με πλοιάρχους και μηχανικούς του Εμπορικού Ναυτικού, και σε αρκετές περιπτώσεις οι ίδιοι οι πλοιοκτήτες ήταν πλοίαρχοι.

Ήταν εξαιρετικά δύσκολο για έναν πλοίαρχο εκείνης της εποχής να δεχθεί τη γνώμη, την άποψη ενός στεριανού νέου, και δη με φουστάνια, και η καθημερινή συνεργασία μαζί του ήταν ένας αγώνας και για τους δύο. Σήμερα τα γραφεία είναι στελεχωμένα με ειδικευμένους πτυχιούχους πανεπιστημίων και είναι πλέον κανόνας ότι στην πανεπιστημιακή επάρκεια οι γυναίκες διακρίνονται ισάξια με τους άνδρες. Στην εταιρεία μας, των μισών τμημάτων προΐστανται γυναίκες, μιας και ο ιδρυτής της εταιρείας είναι της άποψης ότι οι γυναίκες εργάζονται πιο σκληρά και αφοσιώνονται περισσότερο στην εταιρεία, διότι έχουν κάτι να αποδείξουν: ότι είναι αντάξιες με τους άνδρες συναδέλφους τους.

Κ.Σ.: Σήμερα οι συνθήκες στον εργασιακό χώρο για μια γυναίκα είναι σαφώς πιο εύκολες απ’ ό,τι στο παρελθόν, και δη στη δεκαετία του ’80, όταν ξεκίνησα εγώ την καριέρα μου στη ναυτιλία. Δεν παύει όμως να εξακολουθεί να είναι μια πιο δύσκολη πορεία σε σχέση με αυτή των άντρων. Η δύσκολη αυτή πορεία δεν έχει να κάνει μόνο με τον ανταγωνισμό σε γνώσεις και πείρα για την απόκτηση περισσότερων αρμοδιοτήτων, αλλά και με το γεγονός ότι η γυναίκα εκ φύσεως έχει και τον ρόλο της μητέρας. Ένας ρόλος ο οποίος είναι εξίσου full time job, όσο και η καριέρα της.

Ακόμη και σήμερα μια γυναίκα πρέπει να δουλέψει πιο σκληρά από έναν άνδρα για να αποδείξει την ισότιμη αξία της με αυτόν ως decision maker. Στον ναυτιλιακό χώρο, όλο και περισσότερες γυναίκες κατακτούν θέσεις ισχύος, οι οποίες μέχρι πρότινος θεωρούνταν ανδρικό προνόμιο. Επίσης, σήμερα όλο και περισσότερες γυναίκες αναπτύσσουν τεχνικές δικτύωσης (networking) και συμμετέχουν σε οργανισμούς που προωθούν την επιμόρφωση και την επαγγελματική δικτύωσή τους, όπως η Women’s International Shipping and Trading Association, στο Διεθνές Διοικητικό Συμβούλιο της οποίας είμαι μέλος, και το I for U, ένας οργανισμός για τη δικτύωση και την καθοδήγηση της γυναικείας επιχειρηματικότητας, όπου συμμετέχω ως μέντορας.

Διαβάστε ακόμη: Νέλλυ Κάτσου: «Επενδύουμε πάνω από 20 εκατ. ευρώ για νέα προϊόντα»

F: Ποια ήταν η δυσκολότερη στιγμή στην καριέρα σας και η οποία σας έχει διδάξει πολλά;

Π.Γ.: Ανακαλώντας στη μνήμη μου τις σχεδόν τέσσερις δεκαετίες της εμπειρίας μου στον χώρο, θεωρώ δυσκολότερη περίοδο τα μέσα της δεκαετίας του 1980, όταν η κρίση της αγοράς και οι πολύ χαμηλοί ναύλοι έκαναν την καθημερινή δουλειά μας εξαιρετικά επίπονη. Το να δουλεύεις πάνω από 12 ώρες καθημερινά, αγωνιζόμενη να βρεις αξιοπρεπή ναύλο και να μην τα καταφέρνεις ήταν οδυνηρό. Εκείνη την περίοδο, μεγάλες και ιστορικές εταιρείες έχασαν τα πλοία τους. Αυτό που διδάχθηκα τότε είναι η γνώση πως, αν κάποιος ελίσσεται αρμονικά με το περιβάλλον του και κυρίως με μέτρο, θα προοδεύσει. Τα πάντα στη ζωή, και προφανώς και στη ναυτιλία, κάνουν τους κύκλους τους. Απαιτείται όμως προσοχή, να βρίσκεται κάποιος στη σωστή θέση τη στιγμή που ο κύκλος θα ανοίξει και πάλι.

Κ.Σ.: Θεωρώ τον εαυτό μου τυχερό στην πορεία της καριέρας μου, καθώς μέχρι στιγμής έχω πολλές επιτυχίες και μόνο λίγες δύσκολες στιγμές. Αν διάλεγα μία δύσκολη στιγμή να σου πω, αυτή θα ήταν τον Δεκέμβριο του 2008, όταν πήγα για επαναδιαπραγμάτευση σε μεγάλο ναυπηγείο της Κορέας εκ μέρους πελάτη μας. Ήταν αμέσως μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers και μόλις είχε ξεκινήσει το πρόβλημα στη ναυτιλία, λόγω της τραπεζικής κρίσης.

Ήμαστε από τους πρώτους που εμφανιστήκαμε σε ναυπηγείο για επαναδιαπραγμάτευση για λογαριασμό μεγάλου πελάτη, ο οποίος ήθελε να αντιδράσει γρήγορα, επειδή είχε μία πολύ μεγάλη παραγγελία για νεότευκτα πλοία στο ναυπηγείο αυτό. Ήταν όμως ο πρώτος εφοπλιστής που ζητούσε επαναδιαπραγμάτευση από τους Κορεάτες, λέγοντας ότι πρέπει να ακυρωθεί μέρος της παραγγελίας ή να γίνει μείωση τιμής!

Εκεί ο λόγος που δεν έφαγα το πρώτο ξύλο από τους Κορεάτες ήταν επειδή ήμουν γυναίκα! Η πρώτη επαφή μαζί τους ήταν άγρια. Εκεί διαπίστωσα, για άλλη μία φορά, ότι ως γυναίκα έχω στη διάθεσή μου πλεονεκτήματα, τα οποία μπορώ να αξιοποιήσω προς όφελος όλων. Η πορεία μου στον χώρο της ναυτιλίας με έχει διδάξει ότι μια γυναίκα μπορεί, φτάνει να το θέλει.

* Το κείμενο δημοσιεύτηκε στo περιοδικό Fortune, που κυκλοφορεί στα περίπτερα.