Οι δράσεις του ΕΣΠΑ για την προστασία του κλίματος

Οι δράσεις του ΕΣΠΑ για την προστασία του κλίματος

Αναλυτικό σημείωμα του ΥΠΟΙΚ τονίζει την κατεύθυνση των έργων που αφορούν υποδομές φιλικές προς το περιβάλλον.

Το νέο ΕΣΠΑ ενθαρρύνει δράσεις και έργα που κινούνται στην κατεύθυνση της προστασίας του κλίματος, και στους κύριους στόχους περιλαμβάνεται η αντιμετώπιση του ενεργειακού κόστους της παραγωγής, το οποίο στην Ελλάδα είναι υψηλό, λόγω τιμής και σπατάλης, και η σταδιακή αντικατάσταση των συμβατικών πηγών ενέργειας στην κατεύθυνση ενίσχυσης των ΑΠΕ και των πολιτικών εξοικονόμησης και ενεργειακής αναβάθμισης.

Αυτό προκύπτει από το σχεδιασμό του υπουργείου Οικονομίας για το νέο ΕΣΠΑ 2014-2020, αλλά και για να μην χαθούν κονδύλια στην ολοκλήρωση του παλιού ΕΣΠΑ 2007-1013, ενώ σε ενημερωτικό σημείωμα του υπουργείου Οικονομίας για τον καλύτερο συντονισμό των δράσεων που δόθηκε το απόγευμα της Πέμπτης στη δημοσιότητα σημειώνεται ότι: «Οι ανάγκες σε περιβαλλοντικές υποδομές και δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος εξακολουθούν να είναι σημαντικές και αφορούν, κυρίως, τους τομείς της ολοκληρωμένης διαχείρισης των στερεών αποβλήτων και των υδατικών πόρων. Ως σημαντική ανάγκη αναδεικνύεται, επίσης, η υλοποίηση έργων υψηλής περιβαλλοντικής σημασίας που δεν θα ολοκληρωθούν εντός της προγραμματικής περιόδου 2007-2013».

Όπως αναφέρει το ενημερωτικό σημείωμα για τις περιβαλλοντικές κατευθύνσεις-προτεραιότητες που προτάσσει ο σχεδιασμός του υπουργείου και το νέο ΕΣΠΑ, η χώρα, παρά την κρίση, έχει προγραμματίσει να διαθέσει περίπου το 20% από το σύνολο των πόρων των διαρθρωτικών ταμείων που της αναλογούν, σε παρεμβάσεις καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής, ποσοστό που υπερβαίνει κατά 30% την υποχρέωση της χώρας, βάσει των διεθνών συμφωνιών.

Έτσι, δίνεται μεγάλη σημασία στην οικολογική διάσταση του σχεδιασμού κάθε επένδυσης, στην ολοκλήρωση υποδομών στον τομέα του περιβάλλοντος και στην τροποποίηση του ενεργειακού υποδείγματος παραγωγής και κατανάλωσης. Στις προτεραιότητές είναι η ενίσχυση του περιβαλλοντικού κλάδου, με νεανικές μορφές επιχειρηματικότητας, οι οποίες χαρακτηρίζονται από εξωστρέφεια, καινοτομία και παράγουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.

ΕΣΠΑ 2014-2020

Γνωστοποιείται, επίσης, στο σημείωμα του υπουργείου Οικονομίας, ότι ολοκληρώνεται το Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Παραγωγής Αποβλήτων, καθώς και η αναθεώρηση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), το οποίο αφορά στο σύνολο των ρευμάτων αποβλήτων και καλύπτει πλήρως τις απαιτήσεις της οδηγίας 2008/98/ΕΚ για την προώθηση εργασιών διαχείρισης που στοχεύουν στην προώθηση της ιεραρχίας αποβλήτων, με ανάκτηση πόρων κοντά στην παραγωγή των αποβλήτων. Σε συμφωνία με το ΕΣΔΑ θα προχωρήσουν οι επικαιροποιήσεις των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ).

Σημειώνεται ακόμη ότι οι μεταποιητικές επιχειρήσεις έχουν σημαντικά περιθώρια βελτίωσης της ενεργειακής τους απόδοσης και, κατ’ επέκταση, της αποδοτικότητάς τους. Επίσης, οι τομείς της γεωργίας, κτηνοτροφίας, δασοπονίας και αλιείας, παρουσιάζουν δυνατότητες παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, καθώς και δυνατότητες εξοικονόμησης ενέργειας. Μείζον θέμα, με σημαντική επιρροή στο ισοζύγιο του άνθρακα των δασών αποτελεί η καταστροφή τους από πυρκαγιές, ασθένειες και άλλες φυσικές καταστροφές. Τα φαινόμενα αυτά επηρεάζουν αυξητικά τις εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, έχοντας άμεσο αρνητικό αντίκτυπο στο φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής.

Το νέο ΕΣΠΑ ενθαρρύνει δράσεις και έργα που κινούνται στην κατεύθυνση της προστασίας του κλίματος. Δίνεται μεγάλη σημασία στην οικολογική διάσταση του σχεδιασμού κάθε επένδυσης, στην ολοκλήρωση υποδομών στον τομέα του περιβάλλοντος και στην τροποποίηση του ενεργειακού υποδείγματος παραγωγής και κατανάλωσης. Στις προτεραιότητές μας είναι η ενίσχυση του περιβαλλοντικού κλάδου, με νεανικές μορφές επιχειρηματικότητας, οι οποίες χαρακτηρίζονται από εξωστρέφεια, καινοτομία και παράγουν πολλαπλασιαστικά αποτελέσματα.

Η ενίσχυση αυτή δεν μπορεί να μην λάβει υπόψη της και την προϋπόθεση που υπαγορεύει η εθνική στρατηγική για τη σύνδεση της παραγωγής με την έρευνα, ενώ στους στόχους είναι η αντιμετώπιση του ενεργειακού κόστους της παραγωγής το οποίο στην Ελλάδα είναι υψηλό, λόγω τιμής και σπατάλης και η σταδιακή αντικατάσταση των συμβατικών πηγών ενέργειας στην κατεύθυνση ενίσχυσης των ΑΠΕ και των πολιτικών εξοικονόμησης και ενεργειακής αναβάθμισης.

Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσονται οι προσπάθειες η Ελλάδα να συμβάλει αποφασιστικά στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καλλιεργώντας συμμαχίες σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο (με Πράσινους στο Ευρωκοινοβούλιο, με οικολογικές ΜΚΟ, διεθνώς, κ.λπ).

Ήδη ο υφυπουργός Οικονομίας, αρμόδιος για θέματα ΕΣΠΑ, Αλέξης Χαρίτσης, στη συνάντηση για την Πολιτική Συνοχής στις Βρυξέλλες, δήλωσε για την κλιματική αλλαγή: «Η Πολιτική Συνοχής διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην εξομάλυνση της μετάβασης σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τη βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος. Η Πολιτική Συνοχής συμβάλλει, επίσης, σε μια οικονομία χαμηλών εκπομπών άνθρακα και με την υποστήριξη αειφόρων μεταφορών και υποδομών, εξασφαλίζοντας μεγαλύτερη διασύνδεση με τη βελτίωση περιβαλλοντικών υποδομών. Οι επενδύσεις που αφορούν στην Πολιτική Συνοχής θα πρέπει να προστατεύουν το κλίμα. Μέτρα για την ανταγωνιστικότητα θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους περιορισμούς και τις ευκαιρίες μιας οικονομίας χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα».

ΕΣΠΑ 2007-13

Στην Ελλάδα, επί χρόνια, η περιβαλλοντική κατεύθυνση ήταν υποτιμημένη από τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Ως ενδεικτικό παράδειγμα, αναφέρεται στο σημείωμα του υπουργείου, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη» ΕΣΠΑ 2007-2013, το οποίο παρουσίασε συγκριτικά πολύ χαμηλούς βαθμούς απορρόφησης, εξαιτίας της υποτίμησης και του κακού σχεδιασμού.

Στο τέλος του 2014, η υπερδέσμευση ήταν στο 198% του προγράμματος με απορροφητικότητα μόλις στο 78%. Αυτό σημαίνει πως, εάν η κατάσταση έμενε, όπως την παρέδωσε η προηγούμενη κυβέρνηση, θα χρειάζονταν διπλάσιοι εθνικοί πόροι, προκειμένου να υλοποιηθεί το σχεδιασθέν πρόγραμμα, δηλαδή περί τα 2 δισ. ευρώ, αφού ο απαιτούμενος προϋπολογισμός έφτανε τα 4 δισ. ευρώ με εγκεκριμένο από την ΕΕ προϋπολογισμό 2 δισ. ευρώ (85% χρηματοδότηση).

Η σημερινή εικόνα είναι διαφορετική, μετά την εξυγίανση και τη χρηματοδότηση 100% από την ΕΕ. Ο εγκεκριμένος προϋπολογισμός του εν λόγω προγράμματος από την ΕΕ είναι 1.720 εκατ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένης μεγάλης προκαταβολής και ο απαιτούμενος προϋπολογισμός, για να υλοποιηθούν τα αντίστοιχα έργα, ανέρχεται σε 2.100 εκατ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι η απαίτηση από εθνικούς πόρους περιορίζεται σημαντικά και διαμορφώνεται στα 470 εκατ. ευρώ. Η παρούσα απορρόφηση φτάνει στο 87% και αναμένεται να ενισχυθεί περαιτέρω αυξηθεί με αυξημένους ελέγχους από το προσωπικό της αρμόδιας υπηρεσίας, ενώ έχει ληφθεί πρόνοια για μεταφορά έργων στη νέα προγραμματική περίοδο 2014 – 2020, ώστε να μην χαθούν πόροι. Η σύγκριση αυτή αποτυπώνει ανάγλυφα τα δείγματα κακού σχεδιασμού προγραμμάτων, όπου εντάσσονταν έργα, χωρίς ούτε οι πόροι να έχουν εξευρεθεί ούτε τα έργα αυτά να είναι με τέτοιο τρόπο σχεδιασμένα, ώστε να μπορούν να παρουσιάσουν απορρόφηση, ακόμα και έργα χωρίς καν συμβάσεις.

Ο τομέας των μεταφορών

«Παρά την υποτίμηση και τον κακό σχεδιασμό της προηγούμενης προγραμματικής περιόδου ΕΣΠΑ, υπάρχουν δυνατότητες για σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας και αύξησης της ενεργειακής αποδοτικότητας» σημειώνει το υπουργείο.

Ο τομέας των μεταφορών διαθέτει το μεγαλύτερο δυναμικό για εξοικονόμηση ενέργειας, συνεισφέροντας κατά 36% στην επίτευξη του στόχου, ακολουθούμενος από τον τριτογενή και τον οικιακό τομέα με 30% και 29%, αντίστοιχα. Στον τελευταίο, παρατηρείται σημαντικό δυναμικό βελτίωσης, καθώς η πλειονότητα των υφιστάμενων κτιρίων είναι χαμηλής ενεργειακής απόδοσης. Το υψηλό μερίδιο συμμετοχής του τομέα των μεταφορών στην κατανάλωση ενέργειας και το ότι παρουσιάζει το μεγαλύτερο δυναμικό για εξοικονόμηση ενέργειας καθιστούν αναγκαίες συντονισμένες και ολοκληρωμένες παρεμβάσεις για τη βιώσιμη πολυτροπική αστική κινητικότητα με την επέκταση των αστικών μέσων σταθερής τροχιάς, τη χρήση περιβαλλοντικά φιλικών μέσων μεταφοράς και την ενίσχυση ήπιων μέσων μεταφοράς.

Επίσης, δράσεις, όπως η ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων, οι ολοκληρωμένες αστικές αναπλάσεις, καθώς και η μείωση της ταφής βιοαποβλήτων από αστικές περιοχές με κατάλληλη συλλογή και επεξεργασία τους, συμβάλλουν στη μείωση εκπομπών CO2.

Οι ανάγκες σε περιβαλλοντικές υποδομές και δράσεις για την προστασία του περιβάλλοντος εξακολουθούν να είναι σημαντικές και αφορούν, κυρίως, τους τομείς της ολοκληρωμένης διαχείρισης των στερεών αποβλήτων και των υδατικών πόρων. Ως σημαντική ανάγκη αναδεικνύεται, επίσης, η υλοποίηση έργων υψηλής περιβαλλοντικής σημασίας που δεν θα ολοκληρωθούν εντός της προγραμματικής περιόδου 2007-2013.

Ενέργεια

Επιπλέον, επενδύσεις από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και το ταμείο συνοχής θα περιλάβουν τους ακόλουθους τομείς:

– Αύξηση της χρήσης πηγών ανανεώσιμης ενέργειας: Επένδυση στην παραγωγή και διανομή ενέργειας προερχόμενης από ανανεώσιμες πηγές. Στήριξη προγραμμάτων για την ενίσχυση της ευαισθητοποίησης και την αύξηση της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.

– Μείωση της χρήσης ενέργειας: Χρηματοδότηση προγραμμάτων για την ενίσχυση της ενεργειακής απόδοσης και την έξυπνη διαχείριση ενέργειας στις δημόσιες υποδομές, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων κτιρίων, του τομέα της στέγασης και στο πλαίσιο της βιομηχανικής παραγωγής να προωθήσει την ανταγωνιστικότητα, ιδιαίτερα των ΜΜΕ. Μείωση των εκπομπών στον τομέα των μεταφορών με τη στήριξη νέων τεχνολογιών και την προώθηση βιώσιμης πολυτροπικής αστικής κινητικότητας, συμπεριλαμβάνοντας τα δημόσια μεταφορικά μέσα, την ποδηλασία και το περπάτημα.

– Προώθηση συστημάτων έξυπνης ενέργειας: Επένδυση σε έξυπνα δίκτυα για διανομή ηλεκτρισμού, ώστε να εξασφαλιστεί η βελτιωμένη ενεργειακή απόδοση. Ενσωμάτωση αυξημένων όγκων ανανεώσιμης ενέργειας.

– Ενθάρρυνση για ολοκληρωμένη προσέγγιση στη διαμόρφωση και υλοποίηση πολιτικής: Ανάπτυξη ολοκληρωμένων στρατηγικών μειωμένης χρήσης άνθρακα, ειδικότερα για της αστικές περιοχές, που μπορεί να περιλαμβάνουν το δημόσιο φωτισμό, τη βιώσιμη πολυτροπική αστική κινητικότητα και τα έξυπνα δίκτυα ηλεκτρισμού. Προώθηση της έρευνας και της καινοτομίας σε τεχνολογίες χρήσης μειωμένου άνθρακα.

Επίσης, το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο θα στηρίξει μέτρα ενίσχυσης των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης που είναι απαραίτητα, ώστε να προσαρμοστούν οι δεξιότητες και τα προσόντα του εργατικού δυναμικού για την απασχόληση σε τομείς σχετικούς με την ενέργεια και το περιβάλλον.

Τα κράτη θα πρέπει να δεσμευτούν πως θα στρέψουν τις εθνικές πολιτικές τους μακριά από τα ορυκτά καύσιμα και προς την καθολική και ισότιμη πρόσβαση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε ένα δεσμευτικό και κοινωνικά δίκαιο πλαίσιο δράσης που δεν θα υποκύπτει κάθε φορά στις κερδοσκοπικές πιέσεις των μηχανισμών της αγοράς.